مصطفی تاج زاده: دلایل مخالفت من با هرگونه استبداد؛ چه سکولار و چه دینی

تأسيس: 14 مرداد 1392 | در نخستين کنگرهء سکولار های ايران | همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

22 تير ماه 1394 ـ 13 ماه ژوئيه 2015

برای پاسخ‌گوئی به این پرسش که «چرا سکولار دموکرات ها هنوز متحد نشده اند؟» ابتدا بايد روشن کنیم که تعریف ما از «سکولار دموکراسی» چیست. ما معتقدیم امر حکومت و اداره‌ء کشور باید از ادیان، مذاهب و ایدئولوژی ها دور نگهداشته شود تا تک تک مردم ایران بتوانند در آزادی و برابری کامل و در چهارچوبه‌ء قانون به بیان عقاید، نیایش و کردار اعتقادی خود عمل کنند. ما همچنین معتقدیم که تمام ساکنین ایران با همه‌ء گوناگونی ‌شان در زبان، فرهنگ، قومیت، آئین، اعتقادات دینی و مذهبی و ایدئولوژیک واحد یک‌پارچه‌ء ملت ایران بوده و آرزو و خواست این ملت باید اساس حکومت و قائون باشد.

با این تعریف، و در بستر پرسش بالا به دو پرسش جديد می‌رسیم:

اول: آیا همه‌ء کسانی‌که خود را سکولار و دموکرات می‌دانند سکولار دموکرات‌اند؟

دوم: آیا همه‌ء سکولار دموکرات‌ها به ضرورت اتحاد با هم‌اندیشان ‌شان رسیده‌اند؟

در پاسخ به سوال اول، ابتدا بايد دانست که، به غیر از سکولار دموکرات‌هایِ با تعریف بالا، عده‌ء زیاد دیگری هم هستند که سکولاریسم را تنها در جدائی دین و مذهب (اسلام و شیعه) از حکومت دانسته و خواهان برقراری حکومتی بر پایه‌ء ایدئولوژی خودشان می‌باشند. مثال روشن این عده به کسانی‌ بر می گردد که به "دیکتاتوری پرولتاریا"، "حکومت عدل علی" و "حکومت اسلامی بدون ولایت فقیه" معتقدند. بر این اساس واضح است که معتقدین به این گونه تئوری‌ها حاضر به اتحاد با جریانی که حاکمیت هر نوع ایدئولوژی را نفی می‌کند نیستند.

از سوی دیگر، سکولار دموکرات‌ها به قانونی کردن و اجرای کامل مفاد "حقوق بشر و پروتکل‌های الحاقی" آن بعنوان راهگشائی برای خوشبختی انسانِ امروز اصرار می‌ورزند، در حالی‌که برای دسته‌ء معتقد به حاکمیت ایدئولوژیک، "اعلامیه جهانی حقوق بشر" بخشاً نادرست بوده و استفاده از آن در حال حاضر امری تاکتیکی است که می‌توان از آن تا استقرار حکومت دل‌خواه "استفاده" کرد و بعد از آن "حقوق بشر" را نوع دیگری تعریف نمود. حاصل آن ‌که اعضاء این دسته، در موضوع "حقوق بشر"، اختلافی پایه‌ای با جنبش سکولار دموکراسی دارند.

در موضوع دموکراسی، سکولار دموکرات‌ها حاکمیت را حق قانونی ملت (با تعریف بالا) می‌دانند؛ حقی که اصول و قوانین آن در همه ‌پرسی ‌های آزاد مردم و یا توسط نمایندگان انتخاب شده‌ء آن‌ها مقرر شده‌ باشد. اما معتقدین به حاکمیت ایدئولوژیک، حق حاکمیت را نه در اختیار «ملت» بلکه در سلطه‌ء "طبقه" و، در حقیقت، سلطه‌ء "نمایندگان طبقه" بر آحاد کشور می‌دانند. این اندیشه‌ای است که سکولار دموکرات‌ها آن را غیر سکولار و غیر دموکراتیک می‌دانند.

حاصل آنکه دسته‌جات غیر سکولار و غیر دموکرات، در خود وجه مشترک زیادی با جنبش سکولار دموکراسی نمی‌بینند. و واضح است که تا زمانی ‌که آنها آزادی، رفاه و خوشبختی تمام مردم ایران، بر پایهء حاکمیت ملت، اعلامیهء جهانی حقوق بشر و ملحقات آن، سر لوحهء مبارزات‌شان قرار نداده‌اند، در پی اتحاد با جنبش سکولار دموکراسی نخواهند بود.

در پاسخ به سوال دوم نيز ابتدا بايد سکولار دموکرات‌های مختلف را از هم تفکیک کرد:

1. سکولار دموکرات‌های وابسته به "جنبش سکولار دموکراسی ایران" که با اسم و رسم‌ واقعی يا شناخته شده شان به این جنبش پیوسته‌اند.

2. سکولار دموکرات‌هائی که در اندیشه با جنبش سکولار دموکراسی هم‌خوانی دارند اما به خاطر رفت و آمدشان به ایران از شرکت در فعالیت‌های سیاسی و از آن جمله جنبش سکولار دموکراسی "معذور" هستند.

3. سکولار دموکرات‌هائی که از وجود و یا چگونگی جنبش سکولار دموکراسی ایران آگاهی ندارند.

4. سکولار دموکرات‌هائی که جنبش سکولار دموکراسی ایران را می‌شناسند اما به این جنبش و یا برخی از اعضای موثر آن "اعتماد" ندارند.

- دسته‌ء اول خواهان توسعه و اتحاد با دیگر سکولار دموکرات‌های ایران است. اما افراد این دسته، اگر چه نه همه‌ء آن، در این خواب به‌ سر می‌برند که طرفداران "دیکتاتوری پرولتاریا"، طرفداران "حکومت عدل علی"، و یا معتقدین به "جمهوری اسلامی بدون ولایت فقیه" به جنبش سکولار دموکراسی خواهند پيوست. این خواب تنها در صورتی می‌تواند "تعبیر" شود که جنبش سکولار دموکراسی آن‌چنان توسعه یابد که به‌عنوان آلترناتیو جمهوری اسلامی جا افتاده باشد.

- دسته‌ء دوم در عمل از مبارزه‌ و تلاش "علنی" برای تغییر دادن حکومت اسلامی در ایران دست‌ کشیده است. شرکت علنی افراد این دسته در جنبش با رفت و آمد آن‌ها به ایران هم‌خوانی ندارد. اگر چه اتحاد با این افراد نمی‌تواند در دستور جنبش سکولار دموکراسی باشد اما ارتباط دوستانه‌ی اعضای جنبش با آن‌ها به‌سود جنبش خواهد بود. ارتباط نداشتن با این افراد و به‌خصوص تحقیر آن‌ها تنها به‌سود حکومت اسلامی است.

- ارتباط و جذب دسته‌سوم، یعنی سکولار دموکرات‌هائی که آشنائی زیادی با جنش سکولار دموکراسی ندارند می‌بایست در دستور فعالیت روزانه‌ء سکولار دموکرات‌ها قرار داشته باشد. مطرح شدن بیشتر جنبش در رسانه‌ها یکی از راه‌های نزدیک شدن به این دسته است. اما از این مهمتر یافتن این افراد در شبکه های اجتماعی اعضای جنبش و گذاشتن وقت و انرژی در گرفتن ارتباط با آن‌ها است. یک سایت اینترنتی پربار و امروزی می‌تواند در رسیدن به این هدف موثر باشد. در این میان ارتباط با شخصیت‌های علمی، هنری و مردمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

- اما اتحاد با سکولار دموکرات‌های دسته‌ء چهارم، یعنی کسانی‌که بالقوه می‌توانند در حیطه‌ء جنبش سکولار دموکراسی قرار گیرند از همه مشکل‌تر است. این دسته‌ء چهارم با داشتن پیشینه‌های گوناگون، خود به دو دسته‌ی "متشکلین" و "منفردین" تقسیم می‌شود:

- "منفردین" افراد سکولار دموکراتی هستند با سوابق سیاسی، فرهنگی، علمی و هنری که تعدادشان قابل توجه و تأثیرشان بر افکار عمومی بسیار زیاد است. جنبش سکولار دموکراسی وظیفه دارد با این افراد از نزدیک تماس گرفته و به حرف‌هایشان گوش دهد. ارتباط فعال با این افراد پایه‌ء اعتماد سازی است.

- "متشکلین" را می‌توان این‌طور دسته‌بندی کرد:

1. روشنفکران باقیمانده از زمان شاه که بعداً به خارج مهاجرت کرده یا پناهنده شده‌اند و یا این‌که از قبل در خارج سکونت داشته‌اند.

2. فعالین سیاسی و زندان ‌رفته‌های زمان شاه که بعد از بهمن 57 پناهنده شده‌اند.

3. طرف‌داران حکومت شاه و مشروطه‌خواهانی که در جریان و بعد از بهمن 57 به خارج مهاجرت کرده یا پناهنده شدند.

4. ملی گرایانی که بعد از برکناری دولت موقت و کودتا علیه بنی‌صدر به خارج مهاجرت کرده، پناهنده شدند و یا از قبل در خارج سکونت داشته‌اند.

در میان این چهار دسته، مشروطه‌خواهان و ملی‌گرایان، بی اعتمادی‌شان نسبت به جنبش سکولار دموکراسی از دو دسته‌ء دیگر کمتر است؛ چرا که اندیشمندان این دسته همواره بر سکولاریسم تاکید نموده‌اند. اما در مقوله‌ی دموکراسی پیش شرط مشروطه خواهان وجود حکومت پادشاهی‌ای است که رأی ملت در تعیین آن نقش موثری ندارد. با این وجود گروهی از مشروطه‌خواهان حاضر به همکاری با جنبش سکولار دموکراسی می‌باشند.

اما به‌نظر می‌رسد که مهمترین دلیل عدم اتحاد با جنبش سکولار دموکراسی در دو دستهء‌ دیگر مخالفت با اجزائی از اندیشه‌های جنبش و یا اختلاف نظر با پاره‌ای از شخصیت‌های موثر آن است. یکی از مشخصه‌های مهم جنبش سکولار دموکراسی اعتقاد به "سکولاریسم، دموکراسی، حقوق بشر و یک‌پارچگی ایران" است. بر این اساس هم جمهوری ‌خواه و هم مشروطه‌ خواه می توانند با حفظ اعتقادات شان در ظرف این جنبش قرار گیرند. اما در این میان "جمهوری‌خواهان" علاقه‌ی زیادی به اتحاد با نهادی که مشروطه‌خواهان با آن همکاری می‌کنند نشان نمی‌دهند.

به نظر می‌رسد ایجاد نهادی برای گفتگوی مداوم با این سه دسته، و به‌ویژه "جمهوری ‌خواهان"، راهی است بسوی نزدیکی بیشتر و احتمالاً اتحاد در آینده.

جنبش سکولار دموکراسی بايد نهادی برای گفتگو با سایر سکولار دموکرات‌های ایران تشکیل دهد. این نهاد می‌تواند با مطالعه در مورد افراد و تشکلات‌ مورد نظر، تقسیم کاری برای ارتباط مشخص با آن‌ها به‌منظور برقراری گفتگوئی در راستای اتحاد انجام دهد. در این میان شخصیت‌های موثر جنبش وظیفه‌ء مهمی خواهند داشت.