ابراهیم یزدی: چگونه روز قدس را ساختيم

تأسيس: 14 مرداد 1392 | در نخستين کنگرهء سکولار های ايران | همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

24 تير ماه 1394 ـ 15 ماه ژوئيه 2015

تا قبل از پیروزی انفلاب اسلامی ایران، زمانی که اسرائیل قدس را اشغال کرد و مسجد الاقصی را آتش زد، سران کشورهای اسلامی روزی را در ماه اکتبر که مصادف بود با آتش ردن مسجد الاقصی، به عنوان روز فلسطین اعلام کردند. اما مراسم یادبود این روز در سطح دولت های اسلامی محدود باقی ماند. پس از پیروزی انقلاب و تاثیری که در جهان اسلام داشت انتظار این بود که ایران اولاً در صحنه سیاست های بین المللی و منطقه بطورفعال حضور پیدا کند. ثانیاً و بخصوص برای مردم فلسطین کاری انجام دهد. برای فعال بودن در صحنه بین المللی باید محمل داشت، محملی که واقعی، قابل قبول و قابل گسترش باشد. در دنیای اسلام چه مسئله ای مهمتر و عمیق تر از اشغال قدس شریف و آوارگی مردم فلسطین؟ آوارگی و رنج فلسطینیان تنها یک مسئله عربی یا حتی اسلامی نیست بلکه یک مسئله انسانی است. هیچ انسانی نمی تواند نسبت به رنج مردمان دیگر بی تفاوت باشد. چه حکومت و انقلابی سزاوار تر از ایران برای دفاع از این مظلومیت. از طرف دیگر اشغال قدس تنها یک مسئله فلسطینی نیست. قدس قبله اول مسلمین و کانون توجهات نه تنها مسلمین بلکه همه مذاهب ابراهیمی است.

با این ملاحظات اولاً به جای روز فلسطین روز قدس را انتخاب کردیم؛ ثانیاً آنرا در ماه مبارک رمضان قراردادیم؛ ثالثاً در ثلث سوم ماه، که مصادف است با شبهای قدر تعیین کردیم. رابعاً چون در مورد شب قدر میان مسلمین اختلاف نظر هست، آن را در آخرین جمعه ماه رمضان انتخاب کردیم، که گاهی مصادف است با اوائل دهه سوم ماه و گاهی به اواخر آن. بعد از آن که با همکاران وزارت خارجه مشورت هم کردیم، برنامه به رهبر انقلاب پیشنهاد شد . ایشان به شدت از آن استقبال کردند و از من خواستند تا در موقع مناسب آن را یاد آور شوم. وزارت خارجه تدارکات قبلی را دید با تمام سازمان ها و احزاب سیاسی در کشور های اسلامی تماس گرفته شد. با ساف و سایر رهبران فلسطین صحبت شد. همه برای انجام آن، بعد از اعلام امام، خود را آماده کردند.

آقای خمینی در ۱۶ مرداد ۱۳۵۸ در پیامی از مسلمین ایران و جهان دعوت کردند تا روز قدس را با شکوه و هبستگی برگزار کنند(صحیفه امام ج ۹، ص۲۶۷)

روز قدس در واقع اسلامی کردن بیش از پیش مسئله فلسطین و قدس بود.

اولین روز قدس، با شکوه و عظمت و گسترش وسیعی در تمام دنیای اسلام برگزار شد. در نماز جمعه آن روز مرحوم طالقانی سخنان پرشوری ایراد کرد.

مهندس بازرگان به مناسبت این روز پیامی را برای ملت ایران فرستاد:

هموطنان عزیز، بمنظورهمدردی با مردم محروم ازوطن فلسطین و ایجاد اعلام اخوت وهمبستگی اسلامی و نشان دادن قدرت یکپارچه مسلمانان سراسر جهان دربرابر امپریالیزم و صیهونیزم، بنا به پیشنهاد وزارت امورخارجه دولت موقت جمهوری اسلامی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی رهبر عالیقدرانقلاب، روز جمعه 23 رمضان را روزقدس تصویب واعلام فرمودند. مراسم روزهای جمعه دانشگاه تهران که تا قبل ازخطبه و اقامه نماز ب اسخنرانیها و شعارها از ساعت 11 شروع می شود، اختصاص به مراسم روزقدس خواهد داشت که جزئیات آن ازطرف دولت اعلام خواهد شد. راهپیمائیها و سخنرانیهای احزاب و گروههای مختلف بعد از نمازجمعه صورت خواهد گرفت.( اطلاعات 22 مرداد 1358)

در 23 مردادماه 58 در مصاحبه ای با صدا و سیما و ایلنا انگیزه های اعلام روز قدس را به شرح زیرتوضیح دادم .

خبرنگار: شنوندگان عزیز همانطور که مطلع هستید انتخاب آخرین جمعه ماه رمضان به عنوان روز قدس به پیشنهاد وزیر امور خارجه کشورمان بود ما امروز در کنار آقای دکتر یزدی وزیر امور خارجه هستیم تا در این مورد با ایشان صحبتی داشته باشیم. آقای دکتر با تشکر از وقتی که به ما دادید به عنوان اولین سؤال می خواستم عرض کنم همانطور که در پیش نویس قانون اساسی ذکر شده و بر طبق موازین اسلام حقیقی، مردم مسلمان در قبال هرگونه ظلم و ستمی که در گوشه جهان بر هم کیشانشان بشود مسئول و متعهد هستند شما به عنوان وزیر امور خارجه دولت موقت ایران سیاست خارجی ایران را در قبال این موضوع و به خصوص مسئله فلسطین روشن بفرمائید؟

دکتر یزدی: آنچه را که در مقدمه قانون اساسی آمده است و بیان فرمودید بدون شک انعکاس فلسفه و جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی ما و انعکاس مکتب ماست. خیلی طبیعی است که یک چنین مطلبی در قانون اساسی منعکس شده باشد. اما بازتابش در سیاست خارجی کنونی کشور ما به این صورت است که ما در کلیه روابطمان و در جهت گیریهایمان و یا خطوط کلی سیاست خارجی این ارزش ها را به عنوان یک اصل اعمال می کنیم. دیپلماسی با مسائل روزمره ای سرکار دارد که در جهت تحقق همان هدفهای کلی باید باشد.

اما انتخاب روز قدس به عنوان روز همبستگی و هم دردی با مردم فلسطین در آخـــرین جمعه ماه رمضان به این مناسبت است که اولا ً در شرایط کنونی ما می بینیم که امپریالیزم و صهیونیسم یک برنامه تهاجمی جدیدی را علیه مسلمانان و اعراب و به طور کلی علیه مردم فلسطین و مردم لبنان و به خصوص جنوب لبنان آغاز کرده اند. این سیاست تهاجمی به این صورت است که پس از خیانت سادات و امضاء قرارداد با اسرائیل، که خیانت به اعراب و خیانت به اسلام است، کشورهای امپریالیستی و اسرائیل در این خط حرکت می کنند که به هر ترتیب شده دولت سوریه را هم یا به خط دولت سادات بکشانند یا دولت کنونی سوریه را ساقط بکنند. برای یک چنین درگیری و برای اجرای یک چنین برنامه ای اسرائیلیها حملات خود را در لبنان تشدید کرده اند – تشدید عملیات تهاجمی اسرائیل در جنوب لبنان دقیقا ً بیانگر یک برنامه تهاجمی است علیه مسلمانها و اعراب و برای اینکه سوریه را به خط سادات بکشند. در صورتیکه یک چنین خیانتی رخ بدهد و سوریه به آن خط کشیده شود بدون شک ضربه بزرگی بر پیکر مبارزات مردم فلسطین و از بین رفتن پایگاه دیگری برای فلسطینی ها در لبنان و سوریه خواهد بود. در یک چنین شرایطی ما باید به مدد مردم جنوب لبنان و به مدد فلسطینیها و به مدد سوریه برویم تا بتوانند در مقابل این حمله و تهاجمی که اسرائیلیها آغاز کرده اند مقاومت بکنند.

نکته دوم- اینکه فلسطینیها در یک جنگ و مانور دیپلماسی با امپریالیزم وارد یک سلسله فعالیت هائی شدند که نمونه آن در سفر یاسر عرفات به اتریش و ملاقات با کرایسکی رئیس جمهور آن کشور مشهود است. از طرف دیگرآمریکائیها در صدد تماس و ملاقات و مذاکره با جبهه آزادیبخش فلسطین می باشند. برخی از این فعالیت ها نگران کننده است. اعلام روز همبستگی با مردم فلسطین در روز جمعه آخر ماه رمضان موضع سیاسی و دیپلماسی مقاومت فلسطین و مبارزات مردم فلسطین را تقویت خواهد نمود.

نکته سوم مربوط می شود به رابطه انقلاب اسلامی ایران با دنیای اسلام. دنیای سرمایه داری و امپریالیست ها و صهیونیستها از انقلاب اسلامی ما در منطقه خاورمیانه و در سایر نقاط جهان شدیدا ً لطمه خورده اند. لذا دست به یک سری تبلیغات عظیم و قوی و وسیعی علیه ما زده اند و انقلاب ما را به عنوان یک انقلاب غیر اسلامی معرفی می کنند و بحث و جنجال و تبلیغات سوئی ایجاد کرده اند. در همه جا تبلیغ می کنند و می گویند که انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب اسلامی نیست، می گویند که یک انقلاب شیعی است و روی شیعه بودن انقلاب ما در خارج از کشور تکیه می کنند تا بگویند که این انقلاب یک انقلاب اسلامی نیست. شیعه بودن هم به آن مفهومی که در اذهان مردم برخی از کشورهای اسلامی هست، که شیعه را در گذشته رافضی می گفتند، حالا می خواهند بگویند این یک انقلاب اسلامی نیست و یک انقلاب شیعی است. در این زمینه تبلیغات بسیار شدید و کاملا ً غیر واقع بینانه و دروغ و سر تا پا مخدوش علیه انقلاب ملت ما در کشورهای مختلف و منجمله در کشورهای اسلامی و عربی کرده اند که ما را از جهان اسلام جدا ساخته اثرات انقلاب اسلامی را در سایر نقاط جهان خنثی سازد. لذا لازم بود که یک برنامه ای اجراء بشود و این توطئه ها را خنثی کنیم. اعلام روز قدس از طرف حضرت آیت الله امام خمینی با تمام شایعات یاد شده مقابله کرده و به تمامی آن توطئه ها توانسته است تا حدود زیادی پایان بدهد. امروز در تمامی کشورهای اسلامی عکس العمل فوق العاده شدید موافق و مناسبی نسبت به اعلام این روز می بینیم. لذا این برخورد و این برنامه ای که به نام روز قدس طرح کرده ایم کاملا ً در خط جهان بینی اسلامی ماست و در خط آن سیاست خارجی است که براین اساس باید داشته باشیم و در خط دفاع از انقلاب اسلامی کشورمان و در خط دفاع از مردم فلسطین و دفاع از مردم مسلمان جنوب لبنان می باشد.

س: جناب آقای دکتر شما در ابتدای صحبت تان به روابط دیپلماسی در موقعیت های معین اشاره فرمودید، خواستم بپرسم که آیا این موضع در سیاست وزارت امور خارجه ایران در قبال کشورهای دیگر که بر ضد مردم مسلمان قیام می کنند همیشگی هست یا خیر؟ لطفا ً روشن بفرمائید.

ج: باید به تفاوت میان خط مشی و استراتژی سیاست خارجی در یک کشورو دیپلماسی آن توجه کرد. خط مشی کلی سیاست ما از مبانی اسلامی سرچشمه می گیرد و لذا ثابت است که نمی توان از آن صرف نظر کرد یا منحرف شد. اما دیپلماسی که پیگیری خط مشی کلی سیاست خارجی و انطباق آن با شرایط متحول روزمره جهان و هم چنین شرایط خاص درون کشور می باشد، امری است سیال که با تاکتیکهای سیاسی روزمره سر کار دارد. در دیپلماسی به دلیل سیالیت و متحرک بودنش ممکن است امروز با یک دولتی بر اساس و در چهارچوب مصالح و منافع کشورمان رابطه سیاسی داشته باشیم که ممکن است خیلی هم دوستانه باشد، چرا که در شرایط کنونی کشور ما به این نوع دیپلماسی نیاز داشته باشد. ولی پس از این که اوضاع ایران از جهاتی آرامتر شد دولت جمهوری اسلامی استقرار عمیق تری پیدا کرد، ارتش ما یک وضع منسجمتری پیدا کرد، مرزهای ما ثبات و آرامش بیشتری پیدا کردند و نیروهای نظامی ما قادر بودند که به طور مؤثری از مرزهای ما دفاع کنند، آن وقت و در آن صورت ممکن است دیپلماسی دیگری اتخاذ بکنیم که با دیپلماسی کنونی فرق داشته باشد. دیپلماسی دائما ً با وضعیت و امکانات داخلی کشور رابطه دارد. لذا خیلی متجدد و بسیار متغیر هست که با حفظ معیارهای اساسی در تمام موارد چهارچوب مصالح و منافع کشور خودمان حرکت می کند.

س: آقای دکتر بفرمائید آیا استقبال ممالک مسلمان دیگر با توجه به اینکه بین خواست ملت و دولت بعضی از این کشورها فرق هست و نیز عکس العمل این دولتها در مورد روز قدس چطور بوده است؟

ج: ما از چند هفته قبل تدارک اجرای طرح روز قدس را آغاز کردیم. اولا برنامه را برای تمام نمایندگیها و سفارتخانه های ایران در خارج از کشور و برای کلیه سازمانهای سیاسی اسلامی و جبهه های آزادیبخش فرستادیم و فعالیتی را در جهت ایجاد زمینه های مناسب برای استقبال از چنین روزی آغاز کردیم. در کلیه این کشورها می خواهم بگویم در اکثر این کشورها، با استقبال بسیار زیادی روبرو شد به خصوص در کشورهای اسلامی. به دلیل اینکه مسئله مقدس یک مسئله سیاسی اسلامی است. با وجود اینکه در بسیاری از کشورها روابط دولتها با مردم آن کشورها یک روابط مناسب اسلامی از نوع کشور ما نیست، معذالک به دلیل اهمیتی که روز قدس دارد و هیچ دولت اسلامی نیست که بتواند با یک چنین روزی و یا یک چنین برنامه ای مخالفت بکند حتی در این کشورها هم برنامه روز قدس مورد استقبال قرار گرفت.

س: برای اطلاع بیشتر شنوندگان لطفا ً بفرمائید روز قدس به چه مفهومی و اصولا ً چرا به این نام انتخاب شد و جمعه آخر ماه رمضان چه نفعی دارد که این روز را به عنوان روز قدس انتخاب کردید؟

ج: اولا ً روز قدس به معنای روز دفاع از بیت المقدس هست. همانطور که می دانید بیت المقدس دومین شهر مقدس مسلمانهاست. مسسجد الاقصی محل وحی پیامبران است. مسجد الصخره جائی است که پیامبر گرامی از آنجا به معراج رفتند. مسجد دقیقا ً در محلی بنا شده است که بنا به اعتقاد مسلمانان پیامبر از آنجا معراج خودشان را آغاز کردند و قداستی برای ما مسلمانها دارد. علاوه براین مسجد الاقصی قبله اول مسلمانهاست که ابتدا به سوی آن نماز می خواندند. ملاحظه می شود که دلیل قداست شهر بیت المقدس برای مسلمانها چیست و چرا بیت المقدس یک مکان بسیار مهمی برای مسلمانهاست.این شهر الان در اشغال دشمنان اسلام قرار گرفته است. این نکات روشن می کند که چرا این روز را به نام این شهر انتخاب کردیم که تا آن قداست و وجهه اسلامی انقلاب و مبارزات مردم مسلمان را در رابطه با صهیونیست ها و امپریالیستها نشان بدهیم. اما روز جمعه آخرماه رمضان راانتخاب کردیم که تصادف و هماهنگی با شبهای قدر دارد. همانطور که می دانید در ثلث سوم ماه مبارک رمضان یکی از شبها به عنوان لیله القدر تعیین شده است. البته بین مسلمانها در این که چه شبی لیله القدراست اختلاف نظر وجود دارد، ولی مجموعا ً تمامی مسلمانها متفق القول هستند که این شب در یکی از شبهای ثلث سوم ماه رمضان می باشد. روز جمعه آخر ماه رمضان را انتخاب کردیم که در هر حال جمع نظرات تمامی فرق اسلامی را می نماید. اهمیت شب قدر هم در معنا و مفهوم خاص آن می باشد. لیله القدر یعنی شب تعیین سرنوشت، شب تعیین اندازه، در چنین شبی مسلمانها هر یک برای تعیین سرنوشت خودشان و رابطه با خدای خودشان شب زنده داری می کنند و احیاء می گیرند و با خودشان تعیین تکلیف می کنند و شبی است که قرآن بر پیغمبر خدا نازل شده است. در سرنوشت امتها و جماعت و اجتماعات و افراد یک شب قدر، شب تعیین سرنوشت وجود دارد که به آن اشاره شده است.

و این شب قدر دارای مفاهیمی متفاوت و مختلفی از دید جهان بینی اسلامی است و طرح ما برای روز قدس و اعلام آن از طرف حضرت آیت الله امام خمینی در جمعه آخر ماه رمضان در رابطه با شب قدر است به معنای امید و آرزو بر اینکه با برگزاری یک چنین روزی یک شب قدری در سرنوشت امت اسلام باشد و اینکه پایان این شب، طلوع فجری باشد برای تمام دنیای اسلام. روز قدس انعکاس جهان بینی و فلسفه اسلامی ما می باشد.

س: آقای دکتر یزدی دولت برای این راهپیمائی چه تدارکاتی دیده است؟

ج: دولت تدارک و برنامه مشخصی و معینی برای برگزاری راهپیمائی روز قدس ندیده است بلکه با احزاب و دسته جات و گروههای اسلامی که به صورت یک ستاد برگزاری این عملیات دور هم جمع شده اند رابطه دارد و اگر چنانچه آنها امکاناتی داشتند در اختیار آنها می گذارد. همانطور که می دانید روز قدس مصادف است با روز نماز جمعه و برنامه ای که از ساعت ۱۱ تا ساعت یک بعد از ظهر یعنی حدود ۲ ساعت قبل از اذان ظهر و برگزاری نماز جمعه اجرا می گردد. دولت هم یک برنامه مخصوصی را در آن روز اجراء خواهد کرد.

س: مسئله اینکه مطبوعات اعلام کرده اند که از ساعت ۱۰ صبح این راهپیمائی شروع می شود شما چه فرمایشاتی در این زمینه دارید؟

ج: دو برنامه هست یکی برنامه راهپیمائی که ستاد برگزاری مراسم روز قدس اعلام کرده است و از مراکز معینی در شهر راهپیمائی شروع می شود و مردم به طرف دانشگاه حرکت می کنند که در نهایت به شرکت در نماز جمعه ختم می شود. این برنامه از ساعت 10 شروع می شود ولی همانطور که می دانید در روزهای جمعه هزارن نفر از مردم از ساعات اولیه روز وارد محوطه دانشگاه می شوند برای نماز جا می گیرند. معمولا ً برنامه ها و سخنرانی های قبل از نماز از ساعت 11 شروع می شود لذا آن را راهپیمائی روز قدس برنامه نماز جمعه هیچ تناقضی با هم ندارد و مکمل یکدیگر هستند.

امیدوار هستیم که با اعلام این همبستگی و پیوستگی همانطور که در مفهوم شب قدر و لیله القدر نهفته هست یک روز جدید باشد وافق تازه و فجر جدیدی در دنیای اسلام بدمد.”