عباس عراقچی چه گفت که جنجال برانگیخت و تکذیب شد؟

تأسيس: 14 مرداد 1392 | در نخستين کنگرهء سکولار های ايران | همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

19 امرداد ماه 1394 ـ 10 ماه اگوست 2015

عباس عراقچی چه گفت که جنجال برانگیخت و تکذیب شد؟

انتشار سخنان عباس عراقچی، عضو ارشد هیات مذاکره کننده ایران که در یک نشست خصوصی با مدیران خبر صدا و سیمای ایران گفته شده، جنجال برانگیز شد.

این سخنان دوشنبه، 10 مرداد توسط خبرگزاری صداوسیمای ایران انتشار یافت. عباس عراقچی انتشار این سخنان را خلاف منافع و امنیت ملی و مغایر با اخلاق حرفه ای اعلام کرده و گفته است متن منتشر شده دارای اشتباهات محتوایی متعددی است.

سایت خبرگزاری صداوسیمای ایران نیز ساعاتی پس از انتشار این خبر، با حذف آن از روی خروجی توضیح داد که این خبر محصول «خطای در برداشت» بوده است. پس از اعتراض عباس عراقچی، اغلب سایت های فارسی زبان داخل ایران نیز اقدام به حذف آن از روی خروجی های خود کردند.

عباس عراقچی در این جلسه تلاش کرده علاوه بر پاسخ به برخی انتقادها، با گفتن جزییاتی از برنامه هسته ای و مذاکرات ایران، مدیران خبر صداوسیما را قانع کند که دست‌آوردهای مهمی داشته اند. او گفته است دیپلماسی عمومی و رسانه ای وزارت خارجه مشکل دارد و صداوسیما باید کمک کند که مردم از توافق احساس سرخوردگی نکنند.

با این حال، انتشار جزییات این جلسه اکنون سبب شده که هدف آن به حاشیه رود و چالش دیگری درباره اطلاع رسانی دولت و وزارت خارجه ایران پیرامون مذاکرات هسته ای و توافق وین و نیز قطع‎نامه شورای امنیت ایجاد شود.

اما او در این جلسه چه گفته که این گونه جنجال برانگیز شده است؟ بگذارید مهم ترین محورها را مرور کنیم:

1. او نخست تایید کرده که امریکایی ها به خواسته اصلی خویش، یعنی بستن راه های رسیدن به بمب اتم رسیده اند: «خواسته اصلی طرف مقابل نیز این بود که مسیر ایران برای رسیدن به سلاح هسته ای را ببندد... ما با این موضوع هیچ مشکلی نداشتیم و این را به دشمن دادیم؛ یعنی اعتماد به او دادیم، اعتماد که به سمت بمب نمی رویم. ما این دست‎آورد را از دو طریقِ پذیرش برخی از محدودیت ها و دوم، پذیرش برخی نظارت ها به طرف مقابل اعطا کردیم. طرف مقابل به خواسته خودش، یعنی این که بگوید جلوی بمب اتمی ایران را گرفتم، رسیده است. چیزی که دادیم، امتیازی کم شده از ایران نیست بلکه بمب اتمی را دادیم، بمبی که نمی خواستیم و حرام می دانستیم.»

2. عباس عراقچی به صورت رسمی تایید کرده که ایران به «حزب الله» لبنان سلاح می دهد: «گفتیم ما نمی توانیم به حزب الله سلاح ندهیم و حاضر نیستیم آن ها را قربانی برنامه هسته ای خود کنیم لذا به کار خود ادامه خواهیم داد.»

3. عضو ارشد تیم هسته ای ایران اگرچه در بخشی از سخنانش گفته است در این مذاکرات معامله ای درباره مسایل منطقه ای انجام نشده، ولی تایید کرده ارتباط معناداری بین محتوای مذاکرات و مسایل منطقه ای در جریان بوده است: «آقای کری چند بار این جمله را گفت که شما قربانی موفقیت های خودتان در منطقه هستید وقتی که در یمن، سوریه ،عراق و لبنان این موفقیت ها را به دست آوردید و این نفوذ رو دارید. اگر ما در این شرایط تحریم تسلیحاتی شما را برداریم، در حقیقت توافق را کشته ایم و دیگر نمی توانیم از این توافق دفاع کنیم؛ نه در مقابل متحدین خودمان، نه عرب ها، نه اسراییل و نه در کنگره؛ یعنی توافق حتما نخواهد بود. بنابراین، ناچاریم تحریم تسلیحاتی را نگه داریم.»

4. عباس عراقچی برخی خبرهای منتشره پیشین درباره احتمال حمله نظامی امریکا در سال های گذشته به ایران را تایید کرده است: «این ها [امریکا] 10 سال هر راهی را که توانستند، امتحان کردند؛ تهدید نظامی را در حد اعلای خودش به کار بردند. حالا شاید مردم از جزییات آن باخبر نیستند ولی دوستان سپاهی و نظامی ما می دانند شب هایی بود حدود سال های مثلا 85- 86 که ما هر شب با این نگرانی که فردا صبح ممکن است تمام امکانات لازم برای حمله به ایران را دورتادور ایران چیده باشند. در جلساتی دوستان نظامی روی نقشه پایگاه هایی که وجود دارد، توضیح می دادند چه هواپیماهایی را در چه پایگاه هایی مستقر کردند و حمله به ایران فقط به اراده سیاسی آقای اوباما مانده بود که تصمیم بگیرند و بزنند.»
برخی رسانه ها با اشاره به جمله پایانی این بخش از سخنان عراقچی، یادآوری کرده اند که باراک اوباما سال 87 رییس جمهور شده و درباره صحت این بخش از سخنان وی تردید ایجاد کرده اند. ممکن است اشتباه کلامی از سوی عباس عراقچی رخ داده باشد و یا این که منظورش آمادگی اوباما برای استفاده از فضای جنگ در صورت لزوم بوده؛ امری که اوباما نیز بدان تاکید ورزیده است.

5. عباس عراقچی هم‎چنین به طور ضمنی با بررسی توافق وین در مجلس مخالفت کرده است ولی با دلیلی متفاوت: «مجلس طبق مصوبه خودش باید این توافق را بررسی کند نه تصویب. مقام معظم رهبری فرمودند روال قانونی باید طی شود اما در دو سه باری که به این موضوع اشاره کردند، اسمی از مجلس نیاوردند. با این حال، مجلس شورای اسلامی نیز آن را ارزیابی خواهد کرد. اما معتقدم به صلاح نیست که مجلس آن را تصویب کند زیرا مجموعه ای اقدامات داوطلبانه در "برجام" هست که اگر مجلس آن را تصویب کند، تبدیل به اقدامات اجباری می شود… باید زودتر نظر خود را اعلام کنیم تا اگر کنگره امریکا خواست توافق را رد کند، تمام بار رد توافق و شکست مذاکرات به گردنش بیفتد که در این صورت حتما ما ضرر نخواهیم کرد و می توانیم به برنامه عادی خودمان بازگردیم و دنیا هم به ما حق می دهد.»

6. بر خلاف تبلیغات موجود، عباس عراقچی به طور دقیق توضیح داده است که علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در جریان تمام بخش های مذاکرات و توافق بوده است: «ایشان خیلی صراحت داشتند در این که به اصطلاح، همه کلیات، اصول، چارچوب ها و خطوط قرمز از جانب ایشان تعیین شود و زیر نظارت ایشان باشد و حتی بعضی جاها در جزییات هم اظهارنظر کردند. وقتی ایشان نخستین بار موضوع 190 هزار سو را مطرح کردند، یعنی اصطلاحات فنی را به کار بردند یا در موضوع بازرسی ها، جزییات را بیان کردند، نشان می دهد که حتی به جزییات اشراف دارند و در صورت لزوم دخالت کردند و ما هیچ جا از رهبر معظم انقلاب هزینه نکردیم. کسانی که می گویند رهبری را دور می زنند و با مقایسه دوره کنونی با صدر اسلام که وقتی زبان حضرت علی علیه السلام بسته است، ما موظفیم صحبت کنیم یا از جام زهر صحبت می کنند، نقش رهبری را تضعیف و به ایشان جفا می کنند. این ها هیچ کمکی به رهبری نمی کنند. جفا به ایشان است که احساس کنیم ایشان در جریان مذاکرات نبودند، نیستند و توافق را ندیدند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در جریان کلیات قضیه و خطوط قرمز بودند... در طول مذاکرات اخیر هم دو بار پیک هایی آمد و برای ما پیغام هایی آورد... دستور صریح رهبر معظم انقلاب اسلامی این بود که هزار سانتریفیوژ آماده به کار باید در فردو بماند و خدا می‌داند با توجه به مذاکرات، همیشه دل ما می‌لرزید که این شدنی نیست زیرا آنان به وجود حتی یک سانتریفیوژ هم در آن جا رضایت نمی‌دادند... این که در مذاکرات چه گذشت که راضی شدند این هم حکایت خود را دارد و از عنایات الهی بود.»

7. عباس عراقچی به پتانسیل فنی ایران برای رفتن به سوی بمب اتم سخن گفته و بین این مساله و رویدادهای سیاست داخلی ارتباط معناداری ارتباط برقرار کرده است: «بعضی دوستان ایراد می گیرند که برگشت پذیری در برنامه ما چند سال طول می‎کشد اما باید توجه داشت که از نظر آنان، برگشت پذیری در برنامه ما رسیدن به وضع موجود نیست؛ مهم نیست که دوباره به هشت یا ‌10 تن برسیم بلکه مهم این است که به یک تن برسیم زیرا با این میزان هم می توان بمب تولید کرد. البته ما که اراده رفتن به سمت بمب نداریم و آن را حرام می دانیم ... آنان [امریکایی ها] هم نگرانند که در آینده به علت تحولات سیاسی در ایران، دوباره به سمت فعال کردن برنامه ای برویم که از آن می ترسند، پس سعی می کنند فوری دست‏شان را خالی نکنند و تا حد ممکن تحریم ها را نگه دارند تا پروسه اعتمادساز برای هر دو طرف باقی بماند.»

8. عباس عراقچی هم‎چنین درباره مخفی کاری ایران درباره ساخت تاسیسات فردو سخن گفته است: «زمانی که فردو را کشف کردند، متوجه شدیم که فهمیده اند و همین که خواسته اند اعلام کنند، پیش دستی کردیم و سریع به آقای "سلطانیه" دستور داده شد که موضوع را به آژانس اعلام کند و او هم در نامه ای موضوع را به آقای "البرادعی" اعلام کرد.»

9. این دیپلمات ایرانی به تشبیه مذاکرات و توافق هسته ای با جنگ ایران و عراق پرداخته است: «جزییات آزاردهنده، هزینه هایی بوده که باید پرداخت می کردیم. شما عملیاتی مانند "فتح المبین" را در جبهه نشان بدهید که جزییات آزاردهنده نداشته باشد؟... آیا در عملیات موفق به جای این که بگوییم چه دست‎آوردی داشتیم، می گفتیم چند دستگاه تانک از دست دادیم یا چند نفر شهید شدند؟ آیا گفته می شد که آقای فرمانده چرا دروغ گفتید و مثلاً 100 نفر نبود، 120 نفر بود؟ در دوره دفاع مقدس، عملیات کم نداشتیم که شکست خوردیم اما هیچ گاه نمی گفتیم شکست خوردیم، حداکثر می گفتیم "عدم الافتح"؛ این عبارتی بود که شما در اخبار به کار می بردید.»

10. عباس عراقچی هم‎چنین خواستار حفظ تقابل سیاسی و رسانه ای ایران و امریکا شده است: «نباید این احساس در مردم القا شود که امریکا دوست ما شده و دشمنی ها کنار رفته است. قطعاً این گونه نیست. اصلاً دشمنی ما با امریکا و دشمنی آنان با ما پایان نیافته است. ما فقط یکی از موضوعات دو جانبه را مدیریت کردیم و به راه حل رساندیم وگرنه دشمنی ما با نظام سلطه و دشمنی آنان با جمهوری اسلامی و با آرمان ها و ارزش هایش ادامه خواهد داشت. این ها را نیز حتما باید به نحوی به مردم نشان دهید که مردم احساس سرخوردگی نکنند؛ به این معنی که هر جا مقامات امریکا هر کلمه منفی علیه ما گفتند، به نحوی منعکس بشود که مردم احساس کنند که هر کاری کنیم، کلاه سرمان می رود و هر کاری کنیم، آنان برترند.»

11. او از رویکرد برخی افراد در سیاست داخلی ایران هم گلایه کرده است: «متأسفانه در این دو سال واقعاً خیلی جاها احساس تنهایی کردیم که همه بار فقط روی دوش ما بود و بقیه نشستند که ببینند وزارت خارجه چه کار می کند. حتی در وزارت امور خارجه، مواقعی که فشارها بر تیم سنگین بود، به وضوح احساس می کردم که همه چه قدر فاصله می گیرند و زمانی که مذاکرات خوب می شد، دوباره نزدیک می شدند.»

12. عباس عراقچی حرف های تازه ای درباره بمب اتم و برنامه هسته ای زده است: «اگر سراغ بمب بخواهیم برویم، برجام شکستی کامل است اما اگر در پی غنی سازی مشروع بین المللی و برنامه هسته ای کاملا صلح آمیز و مشروعیم، این توافق پیروزی بزرگی است. همواره گفته ام که اگر برنامه هسته ای کشورمان را بخواهیم صرفا با معیارهای اقتصادی بسنجیم، خسرانی بزرگ است؛ یعنی اگر هزینه مواد تولیدی را بخواهیم محاسبه کنیم، اصلا تصورش را نمی توانیم کنیم. اما ما این هزینه ها را برای عزت، استقلال و پیشرفت‎مان داده ایم؛ برای این که زیر بار زورگویی دیگران نرویم... برنامه ما روال صنعتی شدن را طی خواهد کرد و به موقع مقرون به صرفه خواهد شد.»

13. سخنان عراقچی درباره برادر رییس جمهور ایران هم حاشیه برانگیز شده است: «درباره نقش "حسین فریدون" درمذاکرات، وی رابط ما با رییس جمهور بود و ما برادر رییس جمهور را به عنوان عضو تیم مذاکره کننده وارد جلسات می کردیم. اما او دخالتی در مذاکرات نداشت. او در تماس هایش می توانست درباره مسایل فوری به زبان سمنانی وسرخه ای سوال کند و این ها هم می توانست کمک کننده باشد؛ هم‎چنان که ]وقتی[ در جبهه چیزی کم می آوردند، سمنانی ها پشت بی سیم می رفتند.»

14. عباس عراقچی به کوتاهی ایران درباره بخش هایی از برنامه هسته ای اعتراف کرده است: «بعضی جاها کوتاهی کردیم و دیر اطلاع دادیم. برخی اشتباهات گذشته، سند سازی ها و بهانه جویی ها به مجموعه ای از ادعاها علیه کشورمان تبدیل شد که بعدا آقای "آمانو" نامش را "ابعاد احتمالی نظامی" گذاشت... یک پرونده کاملا فنی ایران را به موضوع سیاسی تحت عنوان "پی.ام.دی" تبدیل کردند و لذا همواره با آژانس همکاری می کردند و اطلاعات بیش تر می دادند تا موضوع بدتر می شد. "ای. بی. دبلیو" همین جوری لو رفت؛ شما از دوستان وزارت دفاع سوال کنید، دل‎شان خون است از درز اطلاعاتی که کار را بدتر کرد. در دوره جدید من به دوستان وزارت دفاع گفتم که من به شما تعهد می کنم یک کلمه بیش تر از اطلاعاتی که قبلا به آژانس داده شده است، منتقل نشود.»

15. او توضیحات تازه ای درباره ابعاد توافق محرمانه بین ایران و آژانس داده است: «یک نقشه راهی امضا شده بین آقای صالحی و آقای امانو که بر اساس آن، مثلا تا 15 اگوست یک سری از ارزیابی های خودمان را از "پی. ام. دی" می دهیم و آژانس می آید یک بررسی هایی را روی آن انجام می دهد و تا 15 اکتبر کار آژانس تمام می شود. از نظر توافق هم دیگر مشکلی نداریم ولی تا 15 دسامبر فاینانس اساسی توسط آمانو داده می شود و ما یک پیش بینی هایی کردیم که یک سری از کارهایی که باید انجام بدهیم را نگه می داریم تا زمانی که آژانس آن گزارش را بدهد».