روابط با لندن؛ بازگشت با احتیاط

رضا تقی زاده

       انتخاب روز یکشنبه (تعطیل در غرب) برای بازگشایی سفارت لندن در تهران که طی مراسمی نیمه خصوصی از سوی فیلیپ هموند، وزیر خارجه بریتانیا، صورت گرفت، نماد طبیعت مناسبات کنونی ایران با بریتانیا است؛ ولرم، نیمه فعال و محتاطانه!

       چهار سال پیش در پی سرکوب تظاهرات خیابانی گسترده در ایران علیه انتخابات جنجالی سال 88، سفارت بریتانیا در تهران به بهانه انعکاس تظاهرات مخالفان رژیم اسلامی در رسانه های انگلیسی زبان، از سوی آشوبگران مورد حمایت جناح راست قدرت در تهران، اشغال و بخشی از آن به آتش کشیده شد.

       بریتانیا هم به عنوان اعتراض به اشغال سفارت خود در تهران، سفیر و کلیه کارکنان سفارت جمهوری اسلامی در لندن را با قید فوریت 24 ساعته اخراج کرد.

       بعد از روی کار آمدن دولت حسن روحانی و ابراز علاقه تهران به تجدید مناسباتی متعارف با جامعه جهانی، امکان تجدید مناسبات تهران و لندن مورد بررسی دوباره قرار گرفت ولی پیشرفت ملموس در این مسیر، موکول به خروج مذاکرات اتمی از بن بست و رسیدن به توافق جامع با جمهوری اسلامی در این زمینه شد.

حرکت گام به گام

       با وجود علاقه خاص و سنتی جامعه مذهبی ایران نسبت به لندن، در مقایسه با هر پایتخت دیگر اروپایی، و علی رغم دیدار های غیر رسمی و مستمر شمار زیادی از صاحب منصب های شاغل و نیمه شاغل رژیم اسلامی از لندن، و همچنین زندگی و تحصیل تعداد قابل ملاحظه ای از اعضاء خانواده ها و فرزندان آنها در شهر های مختلف بریتانیا، مناسبات رسمی جمهوری اسلامی با لندن طی 37 سال گذشته همواره سرد و متزلزل و در شرایطی بحرانی بوده است.

       سفارت بریتانیا در تهران تا پایان جنگ هشت ساله ایران با عراق تعطیل بود.اندکی بعد از بازگشایی، به بهانه انتشار آیه های شیطانی مناسبات ایران با بریتانیا با سردی و تشنج دوباره همراه و سال بعد قطع شد.حمله صدام به کویت زمینه ساز از سرگیری مناسبات لندن با تهران گردید ولی مناسبات متعارف تهران ـ لندن تا سفر سال 2000 کمال خرازی، وزیر خارجه دولت خاتمی به بریتانیا ریشه نگرفت.

       خودداری تهران از قبول دیوید رادوی نماینده معرفی شده لندن برای اشغال پست سفیر آن کشور در ایران، به بهانه سابقه جاسوسی، مجددا مناسبات دو کشور را سرد ساخت.

غلام حسین عادلی دبیرکل کنونی مجمع کشور های صادر کننده گاز در زمان کوتاه ماموریت به عنوان سفیر جمهوری اسلامی در لندن که از سال 2004 آغاز شد، به بهبود مناسبات ایران و بریتانیا کمک کرد.    دوران کوتاه تصدی او نیز سال بعد با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد به سر آمد و عادلی همراه چهار سفیر شناخته شده دیگر، از محل ماموریت خود به تهران احضار شد.

       جمهوری اسلامی همواره خلا حضور فعال سفارت خانه خود در لندن را با تقویت کادر کنسولگری ها در گلاسگو و منچستر و همچنین تجهیز مساجد شیعه در این شهرها با ماموران رسمی و غیر رسمی جبران کرده است.

       دولت حسن روحانی با توجه به اهمیت عادی سازی مناسبات با لندن، در اجرای طرح فراگیر تر عادی سازی مناسبات ایران با غرب، توسعه مناسبات کاری با بریتانیا را، در کنار تلاش برای نزدیکی با واشنگتن، مد نظر قرار داد.

       تلاش های تهران با رضایت دادن بریتانیا به تعیین نماینده (کاردار غیر مقیم) برای سفارت خود در لندن ( و عمل مشابه و متقابل ایران) در اکتبر سال 2013 به نتیجه ابتدایی رسید.

گام اخیر و ارتقاء سطح مناسبات تهران لندن که بعد از دست یافتن به توافق اتمی با تهران پیموده شده، در صورت حرکت حکومت اسلامی ایران بسوی تعادل بیشتر؛ اجرای بدون وقفه تعهدات اتمی، کاهش مداخله جویی های تنش زا در منطقه و همچنین گشودن تدریجی فضای سیاسی داخلی، میتواند طی ماههای آینده به مبادله سفیر مابین دو کشور بیانجامد.

نمایندهء مقیم

       حدود ده روز پیش از اعلام خبر بازگشایی سفارت بریتانیا که انجام آن تا سه روز پیش از تاریخ تعیین شده از سوی دو کشور محرمانه نگاه داشته شده بود، دو گروه متفاوت از سوی شبکه بی بی سی راهی تهران شد و سه گزارش تلویزیونی در سرویس جهانی و شبکه های یک و دو تهیه و در ساعات پر بیننده پخش شد.برنامه های یاد شده به گونه ای هدف دار چهره مثبتی از ایران عرضه میداشت.

       در مراسم ساده بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران، کنار فیلیپ هموند که به این منظور راهی تهران شده بود، آجای شارما دیپلمات هندی تبار نسبتا جوان و حرفه ای بریتانیا قرار گرفته بود.

       شارما تا روز یکشنبه کاردار غیر مقیم بریتانیا در تهران بود.وضعیت شارما تا تعیین سفیر ثابت بریتانیا در تهران از "کاردار غیر مقیم" به "کاردار مقیم" تغییر کرده است.

       شارما به زبان فارسی آشنا و در مورد ایران دارای شناخت نسبتا خوبی است.وی پیش از گمارده شدن به عنوان کاردار غیر مقیم، مسئول بخش ایران در وزارت خارجه بریتانیا بود.در این بخش از وزارت خارجه بریتانیا ایرانی تبار های عضو وزارت خارجه اند.

       پیش از تصدی مسئولیت بخش ایران در وزارت خارجه بریتانیا، کاردار کنونی از سال 2007 تا 2008 معاون نماینده سیاسی بریتانیا در تهران بود.شارما به عنوان یک دیپلمات حرفه ای از پشتیبانی هر دو حزب کارگر و محافظه کار در زمان داشتن دولت برخوردار شده.

       وی در گذشته دوبار ماموریت خدمت دیپلماتیک در آنکارا، و یکبار مسکو را در پرونده خود دارد و بسیار علاقمند به بهبود مناسبات تهران و بریتانیا است.

       مناسبات لندن با تهران در طول 36 سال گذشته به نوعی، نقش دما سنج مناسبات ایران اسلامی با غرب را داشته است.پیش از انقلاب، مناسبات تجاری، فرهنگی و نظامی ایران با بریتانیا بسیار نزدیک و گسترده بود.

       بعد از انقلاب، علاوه بر تنش هشت ساله در این مناسبات، به دلیل متوقف شدن فعالیتهای شرکت های نفتی بی پی و داچ شل در ایران، و همچنین قطع کامل خرید های نظامی ایران از بریتانیا، حجم مبادلات تجاری دو کشور به سطحی بسیار نازل رسید.پیش از انقلاب بسیاری از نیازهای نیروی دریایی، زرهی و بخشی از تجهیزات موشکی نیروی هوایی هم توسط بریتانیا تامین می شد.

       اوج مناسبات همکاری دو کشور بعد از انقلاب، در سال 2003 و هنگام تصدی جک استراو بود که وی به بهانه توافق اتمی سعد آباد همراه با یاشکا فیشر وزیر خارجه آلمان، و دومینیک دوویلپن وزیر خارجه وقت فرانسه راهی تهران شد.از آن زمان، و حتی بعد از ترک پست وزارت، جک استراو به عنوان لابیگر غیر رسمی جمهوری اسلامی فعالیت داشته است.

       اندکی بعد از آغاز به کار دولت روحانی، جک استراو در راس یک هیات پارلمانی که در آن لرد نورمن لومنت، وزیر خزانه داری پیشین بریتانیا در دولت محافظه کار جان میجر نیز عضویت داشت، راهی تهران شد ولی این ماموریت به عادی سازی مناسبات تهران و لندن و توسعه تجارت مابین دو کشور منجر نشد.

       بریتانیا، بخصوص در فقدان مناسبات سیاسی تهران-واشنگتن، و در وضعیت ادامهء بحران امنیتی در عراق، جنگ داخلی سوریه و ادامهء حکومت داعش، مایل به داشتن کانال ارتباطی مستقیم با تهران است، هر چند که شرایط را هنوز برای از سر گیری مناسبات گسترده تر تجاری، بخصوص سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز مساعد نمی بیند.

       تصمیم به نزدیکی بیشتر همکاری های لندن با تهران طی چند ماه آینده بی شک تحت تاثیر دو مولفه بیش از عوامل دیگر خواهد بود: هموار شدن مسیر اجرای توافق اتمی 14 ماه ژوئیه و همچنین نتیجهء انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ماه.

سه شنبه 3 شهريور 1394

بازگشت به خانه