بیم و امید!

شهباز نخعی

Shahbaznakhai8@gmail.com 

در حالی که میانگین کشته ها و تلفات جنگ داخلی خونبار سوریه – یا چنان که دبیر کل سازمان ملل آن را توصیف کرده "جنایت علیه بشریت" – در چهار سال و چند ماه گذشته نزدیک به 200 تن در روز بوده، چندین ماه است که بیشتر رسانه های دنیا روی عدد 250 یا 260 هزار تَن منجمد شده اند. دلیل این امر را شاید بتوان در این دانست که حتی وجدان خفته – و گرفتار – بشریت قرن بیست و یکم نیز دیگر توان رویارویی با میزان تلخی واقعیت را ندارد و رسانه ها به عنوان آیینه بازتاب دهنده آن می کوشند با خود فریبی از کنار آن بگذرند. 

اما، هفتهء گذشته یک نهاد مستقل که با کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل همکاری دارد، گزارشی منتشر کرد که از این فریب یا خود فریبی پرده برداشت.  به گزارش تارنمای "رادیو زمانه" در 22 بهمن: «آمار کشته شدگان جنگ سوریه به 500 هزار تن نزدیک می شود. مرکز پژوهش های سیاسی سوریه در گزارشی نوشته است که در جنگ پنج ساله سوریه حدود 400 هزار تن کشته شده اند و 70 هزار تن نیز بر اثر کمبود آب آشامیدنی، مواد غذایی و دارویی جان خود را از دست داده اند».  در این آمار غیر نظامیان، زنان و کودکانی که در راه گریز از جهنم سوریه و یافتن پناه جان خود را در دریا از دست داده اند به حساب نیامده است. 

برگزاری کنفرانس امنیتی بین المللی در مونیخ آلمان در هفته گذشته، فرصتی برای گردهمایی دست اندر کاران در بحران سوریه پدید آورد. به گزارش "رادیو فردا" در روز پنجشنبه 22 بهمن: «جان کری، وزیر خارجهء آمریکا، درکنار وزیر خارجه روسیه و نمایندهء سازمان ملل در امور سوریه، اعلام کرد که قدرت های جهانی بر سر آتش بس ظرف یک هفته و رساندن کمک های بشردوستانه به توافق رسیده اند». 

"رادیو فرانسه" نیز روز 23 بهمن اعلام کرد که: «کشورهای عضو گروه بین المللی حمایت از سوریه بر سر طرحی برای برقراری آتش بس و ارسال کمک های انسان دوستانه به شهرها و مناطق تحت محاصره سوریه به توافق دست یافتند». 

اما، امید برانگیزی این خبرها دوام چندانی نیافت: «ساعاتی پس از توافق روسیه و آمریکا در مونیخ بر سر آتش بس در سوریه، بشار اسد در گفتگو با خبرگزاری فرانسه گفت که قصد دارد به بهای جنگی دراز مدت کنترل کامل سوریه را باز پس بگیرد».  ظاهراً آنچه بشتر اسد جنایتکار را این چنین گستاخ نموده، پیشروی هایی است که ارتش شکست خوردهء او – که تاکنون حدود 70 درصد خاک سوریه را از دست داده – اخیراً دراثر بمباران های هوایی روسیه به دست آورده است.  در حالی که روسیه ادعا می کند که هدف این بمباران ها داعش و سایر گروه های تروریستی اسلام گرا هستند، به گزارش "رادیو فردا" در 24 بهمن: «وزیر خارجه آمریکا بار دیگر تأکید کرد که حملات هوایی روسیه "تروریست ها" را هدف نگرفته، بلکه هدف این حملات عمدتاً گروه های مشروع مخالف بشار اسد بوده و این مسئله ای حیاتی است که روسیه با تغییر تاکتیک هایش، دست از هدف قرار دادن این گروه ها بردارد و به توافقی که خود بخشی از آن بوده پایبند باشد»! 

از آنجا که بعید به نظر می رسد که روسیه به اندرزهای بدون ضمانت اجرایی وزیر خارجهء آمریکا کمترین اعتنایی داشته باشد، عربستان سعودی و ترکیه، که از دخالت روسیه در بحران سوریه به شدت ناخرسندند و از حمایت باراک اوباما نیز قطع امید کرده اند، در همان روز شنبه 24 بهمن آمادگی خود را برای ورود به معرکه اعلام کردند. به گزارش خبرگزاری حکومتی "تابناک": «منابع خبری اعلام کردند 20 فروند جت جنگندهء عربستان سعودی در پایگاه هوایی "اینجرلیک" ترکیه مستقر شده و آماده انجام عملیات در سوریه است».  پیشتر از آن، عربستان سعودی اعلام کرده بود که آماده است در چهارچوب ائتلاف بین المللی ضد داعش، نیروی زمینی به سوریه اعزام کند و روز جمعه 24 بهمن نيز «اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا، از عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواست که در پشتیبانی از مخالفان بشار اسد نیروهای ویژهء زمینی خود را به سوریه اعزام کنند».

مطرح شدن امکان ورود نیروهای زمینی کشورهای عرب به سوریه با واکنش نخست وزیر روسیه روبرو شد. به گزارش "بی.بی.سیِ" فارسی، دیمیتری مدودف روز شنبه 24 بهمن گفت: «تنها همکاری مداوم بین روسیه و آمریکا می تواند به عادی شدن اوضاع در سوریه منجر شود... همکاری مداوم بین روسیه و آمریکا ضروری است». این تأکید نخست وزیر روسیه بر ضرورت "همکاری" با آمریکا به خوبی گویای موقعیت دشواری است که روسیه در آن گرفتار شده است. در واقع، حضور در سوریه برای روسیه – جز از نظرِ داشتنِ جای پایی در مدیترانه شرقی – اهمیت چندانی ندارد و از آن تنها به عنوان پارسنگی برای معامله با غرب استفاده می کند تا در مسئلهء بلعیدن شبه جزیرهء کریمه و شرق اوکراین، که به تحریم های سنگین علیه آن منجر شده و اقتصاد تضعیف شدهء روسیه بر اثر کاهش بهای نفت را با خطر روبرو کرده است امتیاز بگیرد.  ازاین رو، به محض این که در این زمینه به توافقی دست یابد، لحظه ای برای خنجر از پشت زدن به متحدان خود، حکومت آخوندی و بشار اسد، درنگ نخواهد کرد. 

در این میان، پس از مردم بینوای سوریه که میهن شان سراسر ویران شده و تلفات و خسارت های جانی و مالی بسیاری متحمل شده اند، بازندهء بزرگ این "جنایت علیه بشریت" در سوریه، بانی اصلی آن، یعنی حکومت پلشت و نادان آخوندی، خواهد بود که با توهم هایی چون "اقتدار منطقه ای" و "عمق استراتژیک"، ده ها میلیارد دلار از سرمایه های مردم به فقر کشیده شدهء ایران را در چاه ویل سوریه ریخته و هدر داده  و در نهایت نیز هیچ راه خروج معقولی از این بن بستِ خود ساخته ندارد و مانند مسئله اتمی ناگزیر خواهد شد به دستاویز منفعت ناشی از گرفتن جلوی ضرر متوسل شود. 

در یک نکته کمتر می توان تردید کرد: از آنجا که بحران سوریه به خاطر هجوم سیل پناهجویان با امنیت کشورهای عضو اتحادیه اروپا گره خورده، دیر یا زود باید ترتیبی مناسب برای پایان دادن به آن یافته شود. این الزام، در کنار نیاز مبرم روسیه به "همکاری" برای رهایی از وضعیت بسیاردشوار اقتصادی، امید برانگیز است اما، از سوی دیگر، بغرنج بودن وضعیت میدانی و آرایش نیروهای دخیل در بحران، ایجاد بیم می کند. یافتن راه حلی برای پایان دادن به تداوم در "جنایت علیه بشریت" و زجرهای مردم سوریه، تجسم این بیم و امید است! 

28 بهمن 1394

بازگشت به خانه