سیاست خارجی چمدانی

رضا تقی زاده

 بنجامین رودز، معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید، روز 21 آوریل این‌گونه اظهار کرد که «ایران کشوری یک دست نیست و برای ما (آمریکا) مهم است در ایران با عناصری کار کنیم که از مناسبات سازنده استقبال می‌کنند و نه تندروهایی که از ایجاد تشنج و چالش بهره می‌گیرند.»

این اظهارات، تازه‌ترین موضع‌گیری خارجی نسبت به عدم تمرکز، تقابل و تضاد در سیاست و رفتارها و البته، فقدان تداوم و پیوستگی در حیطه مناسبات برون‌مرزی رژيم اسلامی است.

عمق تقابل و تضاد در رفتارهای خارجی نمایندگان و نمایندگی‌های رژيم اسلامی در اندازه‌ای است که با پوشاندن نام‌ها می‌توان کنش‌ها و گفتارهای آنها را به دو یا چند کشور متخاصم خارجی نسبت داد و نه به یک کشور که از حاکمیت و نظام سیاسی واحد برخوردار است.

معاون امنیت ملی اوباما در روزی این نکات را یادآور می‌شد که محمد جواد ظریف در نیویورک، به بهانهء امضاء سند گردهمایی حفظ محیط زیست پاریس، برای دومین بار در یک هفته آماده گفت‌وگو با جان کری همتای آمریکایی خود می‌شد.

چند روز پیشتر، و قبل از عزیمت وزیر خارجه آمریکا به ریاض، نه تنها کری و ظریف در نیویورک دیدار دیگری داشتند، که ولی‌الله سیف رئیس بانک مرکزی رژيم اسلامی نیز با جک لو وزیر خزانه‌داری آمریکا در همان شهر ملاقات و گفت‌وگو داشت.

روز بعد، (23 آویل) تام شانان، معاون تازهء وزیر خارجه آمریکا، و استفان مال، مجری آمریکایی توافق اتمی، برای گفت‌وگو با عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه و مجری ایرانی برجام، راهی وین شدند.

مذاکرات فنی و تخصصی علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی رژيم اسلامی، با ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا، اگرچه به شماره و گستردگی تماس‌های روزانه تلفنی و مبادلهء منظم «ای‌میل» مابین ظریف و کری نیست، ولی از تماس‌های مقامات رسمی آمریکا با هیچ ‌یک از همتایان دولت ‌های دوست آمریکا کمتر نیست، در حالی که رابطهء رسمی سیاسی میان رژيم اسلامی و آمریکا وجود ندارد و نمایندگان تهران بجای استفاده از نمایندگی سیاسی، چمدان بدست راهی دیدار با طرف‌های آمریکایی خود می‌شوند!

علاوه بر تماس‌های ظریف با مقامات دولتی آمریکا، سایت شناخته شده «المانیتور»، که دارای روابط نزدیکی با مسئولان رژيم اسلامی و آشکارا متمایل به آنها است، طی گزارشی توسط «لورا - روزن» از تماس‌ها و گفت‌وگوهای همزمان ظریف با قانون‌گذاران آمریکایی و اعضاء کنگره نیز خبر داد.

خط مشی سیاسی نیروهای قدس و قاسم سلیمانی

بر اساس گزارش‌های غیررسمی ولی تلویحاً تأیید شده، در شاخهء دیگری از مناسبات برون ‌مرزی رژيم اسلامی، و در مسیری کاملاً متفاوت با خط مشی دولت، در روز عزیمت ظریف به نیویورک برای پرداختن به «دیپلماسی چمدانی رژيم اسلامی» در رابطه با آمریکا و توافق اتمی، قاسم سلیمانی عازم مسکو شد تا علاوه بر گفت‌وگو با مسئولان روسی پیرامون سوریه، جنگ در آن کشور و مذاکرات صلح و همچنین نحوه تکمیل تحویل سامانه دفاع موشکی اس-300 تبادل نظر کند.

در مورد مشارکت رژيم اسلامی در جنگ سوریه، مواضع تهران در قبال مذاکرات صلح سوریه در ژنو، دریافت موشک‌های اس-300 و همچنین انجام سفرهای خارجی، قاسم سلیمانی که بر اساس تحریم‌های جاری دارای منع قانون بین‌الملل و محدودیت وضع شده از سوی شورای امنیت است، رفتارهای ایران در تقابل آشکار با مواضع سیاسی آمریکا است؛ کشوری که ایران با اصرار دسترسی به منابع مالی و نظام بانکی آن‌را خواستار است!

«نایاک»، حوزهء نفوذ تازه در روابط خارجی

سایت «ایران هسته‌ای»، که از مخالفان توافق اتمی و نزدیک به محافل اصول‌گرا و منابع نظامی و امنیتی حکومت اسلامی تهران است، هفتهء گذشته طی نوشته‌ای توسط حامد علوی، برای نخستین بار از «نایاک» به عنوان «لابی رژيم اسلامی در آمریکا» یاد کرد.

«نایاک» مؤسسه‌ای است که خود را «شورای ملی آمریکاییان ایرانی‌تبار» می‌نامد و از درون مؤسسه دیگری که پیشتر به‌منظور تسهیل مناسبات رژيم اسلامی با آمریکا بوجود آمده بود شکل گرفته‌است.

حامد علوی در نوشتهء خود مدعی شد که «نایاک» به عنوان «لابی رژيم اسلامی» خواستار برکناری حسن امیر عبداللهیان، معاون وزیر خارجه در امور کشورهای عربی و خاورمیانه، است.

مؤسسه «نایاک»، که با الگو گرفتن از «آیپک» لابی اسرائیل، توسط رژيم اسلامی در آمریکا شکل گرفته و از زمان سرگرفتن مذاکرات هسته‌ای تاکنون رشد عرضی قابل ملاحظه‌ای داشته‌است، اینک از چنان نفوذی برخوردار است که گردانندگان آن نسبت به تغییر مسئولی نظر می‌دهند که عزل و نصب او با توجه به ردهء سازمانی (معاون وزیر) در حد اختیارات وزیر خارجه است.

برخلاف «آیپک» که نفوذ خود را برای حمایت از اسرائیل متوجه دولت و قانونگذاران آمریکایی ساخته و بیشتر در حوره روابط عمومی فعالیت می‌کند تا مداخله سیاسی، «نایاک»، همتای رژيم اسلامی آن، حوزهء نفوذ و تاثیر گذاری را تا حدود زیادی متوجه سمت خودی ساخته ‌است.

انتشار تصاویری از هومن مجد (یکی از اعضاء مؤثر و کلیدی نایاک) هنگام گفت‌وگو با محمد جواد ظریف در بالکن مذاکرات هتل محل گفت‌وگوها در سوئیس، و انتشار عکس‌های دیگری از تریتا پارسی، فرد اول نایاک، در محل مذاکرات اتمی، و گفت‌وگوی وی با حسین فریدون، برادر حسن روحانی، و دیگر اعضاء تیم مذاکره‌کننده اتمی نشان داد که نایاک در جریان پاگرفتن مذاکرات و ادامه آن حضور داشته است؛ موضوعی که تریتا پارسی نیز در گفت‌وگو با یکی از تلویزیون‌های شناخته شده پارسی ‌زبان اروپا مورد تأیید قرار داد.

سیاست خارجی به منظور مدیریت بلند مدت مناسبات برون‌ مرزی کشور تدوین می‌شود و، در عمل، هنر رسیدن به هدف‌های تعیین شده در این حوزه است. این تعریف در رژيم اسلامی دارای مفهومی است متفاوت.

حضور مراکز متعدد تصمیم‌گیری در حوزهء روابط خارجی، روزمرگی بجای تدوین سیاست‌های راهبردی، تکیه بر رفتارها به‌جای داشتن سیاست خارجی، قرار دادن مؤلفه‌های ثابت مانند مرزهای ملی، تاریخ و فرهنگ و زبان، بافت قومی و موقعیت جغرافیایی، تحت‌الشعاع عوامل متغیر، مانند رفتارهای دولت خودی و یا تغییرات در منطقه، دفاع نظامی از حکومت دوست و گستردن خطوط دفاع ملی در مرز کشورهای غیر همسایه مانند سوریه و یمن، داخل شدن در و یا خارج شدن از پیمان ‌های چندجانبه، و همچنین تکیه بر رقابت ‌های مذهبی بجای ملاحظات و منافع ملی دراز مدت، از جمله عواملی است که حضور ایران در جامعه جهانی را به عنوان یک کشور متعارف مانع می‌شوند.

بر اساس تعریف‌های متعارف از سیاست خارجی، رژيم اسلامی فاقد سیاست مشخص و شناخته شده و راهبردی در حوزه روابط برون‌ مرزی است و بجای آن، دارای مجموعهء رفتارهایی است ناهماهنگ، متضاد، غیر متمرکز و عکس العملی که در واکنش نسبت به تحولات منطقه‌ای و جهانی در پیش می‌گیرد. 

تعدد مراکز تصمیم‌ گیری نیز، که هر یک معمولاً مستقل از حوزه‌های دیگر عمل می‌کنند، بر تشتت و ابهام‌ها نزد کشور های خارجی و خنثی شدن تلاش آنها برای استقرار مناسبات با دوام با ایران می‌افزاید؛ موضوعی که بن رودز، دستیار امنیت ملی آمریکا، در اظهارات هفتهء گذشته خود مورد تأکید قرار داد.

11 ارديبهشت 1395

بازگشت به خانه