رویکرد مسکو به تحولات افغانستان

فرزاد رمضانی بونش

حضور اخیر «حامد کرزی» رئیس‌جمهور سابق «رنگین دادفر اسپنتا» و «ضرار احمد عثمانی» و برخی دیگر از مقامات سابق کابینه کرزی در روسیه در دیدار مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور افغانستان با مقامات روسیه در کنار استقبال بیشتر مقامات افغانستانی از ایفای نقش روسیه در تحولات افغانستان، مسکو را به همراهی بیشتر با کابل مشتاق‌تر کرده است.

در بعد دیگری در کابل بسیاری بر این نظر هستند که روسیه کشور قدرتمندی در منطقه و قادر است افغانستان را به ویژه در بخش نظامی پشتیبانی کند. در حالی که کابل پیش از این تفاهمنامه را با کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا، هند و چین در بخش‌های سیاسی، امنیتی و نظامی امضا کرده، افغانستان باید توازن در روابط با کشورهای جهان را در نظر گیرد.

چنانچه جدا از درخواست «محمداشرف غنی» رئیس جمهوری افغانستان از روسیه در مورد کمک نظامی، مجلس نمایندگان افغانستان، چندی قبل طرح موافقت‌نامه همکاری بین پارلمان این کشور و دومای فدراسیون روسیه را با اکثریت آرا تصویب کرد و توسعه مناسبات، تفاهم و همکاری بین روسیه و افغانستان در حوزه موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی مد نظر قرار گرفته است.

در این بین از نگاه بسیاری توافقنامه درازمدت همکاری‌های استراتژیک با روسیه که در برگیرنده بخش‌های نظامی، اطلاعاتی، مبارزه علیه تروریسم و اقتصادی به زودی امضا خواهد شد.

از این دید مسکو اکنون بر این نظر است که بسترها و فرصت‌های مناسبی برای گسترش روابط و ایفای نقش روسیه در افغانستان فراهم شده است. این  نگرش و رویکرد را می‌توان در چند حوزه  مورد بررسی قرار داد.

حوزه امنیتی و سیاسی:

در ماه‌های اخیر سطح همکاری بین وزارت دفاع روسیه و افغانستان به‌طور قابل توجهی رشد کرده است و 2 کشور روابط نوینی را از سر گرفته‌اند.

چنانچه وزیر دفاع روسیه در دیدار با «معصوم استانکزی» به این موضوع توجه کردند. در این حال با توجه به اذعان تماس‌ها و ارتباط‌های مسکو و طالبان افغانستان در گذشته و رویکرد روسیه در مورد بی‌نتیجه خواندن گفت‌وگوهای چهارجانبه صلح، مسکو بر این نظر است که باید طرحی تازه برای صلح افغانستان پیاده کرد و با تماس با طالبان به روند صلح و آشتی در افغانستان کمک کرد.

در این بین در حالی که نشست‌های 4جانبه‌ آمریکا، چین، پاکستان و افغانستان نتایجی در پی نداشته، مسکو اعلام کرده به عنوان عضو همیشگی شورای امنیت آماده میانجی‌گری بین دولت افغانستان و طالبان برای دستیابی به صلح است و از روند گفت‌وگوهای صلح بین  افغانستان و طالبان پشتیبانی می‌کند.

این  امر در حالی است که پاکستان نیز از آماد‌گی روسیه برای پیوستن به روند صلح افغانستان استقبال کرده است.

در این رویکرد مسکو بر این نظر است که با توجه به حضور گروه داعش در افغانستان بین منافع مسکو و طالبان، نوعی نزدیکی ایجاد شده و با توجه به کانال‌های ارتباطی بین مسکو و طالبان صلح افغانستان پیگیری و محقق خواهد شد چرا که تماس روس‌ها با طالبان به روند صلح و آشتی در افغانستان کمک کرده است.

از سوی دیگر، روسیه از افزایش ناامنی در افغانستان نگران است و مهم‌ترین متغیر مد نظر مسکو در نگاه کنونی به افغانستان امنیت است. در این بین حضور گروه‌های تروریستی در افغانستان و ناامنی‌های ریشه گرفته از افغانستان و عناصر وابسته به داعش در این کشور کماکان ادامه دارد.

در واقع خطر رو به ‌افزایش داعش و گسترش پیامدهای آن به منطقه‌ آسیای مرکزی در کنار حضور برخی عناصر داعش با ملیت‌ عرب، چچن، ازبک، تاجیک و تلاش آن‌ها جهت حضور و نفوذ در منطقه‌ی آسیای مرکزی می‌تواند پروژه ای ضد روسی تلقی شود.

در کنار این نیز علی رغم حضور 15 ساله غرب و ناتو و آمریکا در افغانستان، ارتش افغانستان فاقد نیروی هوایی و امکانات کافی و لازم است و  نیازمندی‌ها و شرایط افغانستان و اعلام نیاز کابل روس‌ها را علاقمند کمک به دولت افغانستان کرده تا در برابر گروه‌های به خصوص گروه تروریستی داعش کمربند امنیتی قدرتمندی را ایجاد کند و حتی به احتمال حضور نظامی مسکو در قالب حملات هوایی در افغانستان، نظیر حملات هوایی روسیه علیه مواضع داعش در سوریه توجه کنند.

لذا هر چند راهبرد اصلی مسکو برای مقابله با تهدیدات امنیتی در آسیای مرکزی افزایش کمک و همکاری در زمینه امنیتی و اقتصادی با متحدان خود در سازمان پیمان امنیت جمعی است، روسیه معتقد است با پیشروی‌های طالبان به سوی شمال می‌توان در روند صلح طالبان با دولت کابل میانجیگری کرد و با خطر گسترش نفوذ گروه‌های افراطی به آسیای میانه و داعش مقابله کرد.

گذشته از این مواد مخدر در افغانستان یکی از دلایل اصلی علاقمندی و توجه مسکو به افغانستان است؛ در واقع نگرانی شدید آن از ورود میزان عظیم مواد مخدر و هروئین افغانستان به بازار روسیه و قاچاق مواد مخدر از افغانستان به روسیه، چالش اصلی امنیتی روسیه می‌باشد و اکنون که روسیه به بزرگترین بازار فروش هروئین افغانستان در جهان تبدیل شده است.

این چالش، امنیت روسیه را به خطر می‌اندازد؛ مسکو می‌تواند به پایان دادن به درگیری‌های مسلحانه و پشتیبانی از حل و فصل‌های سیاسی و توافق در تقسیم قدرت در سطح ملی در کنار همکاری‌ها و نشست امنیتی 3 جانبه ایران، افغانستان و روسیه در روند مبارزه مواد مخدر و همکاری‌‌های سه جانبه اطلاعاتی پیروز شود.

حوزه اقتصادی

هر چند منافع روسیه در افغانستان بیشتر سیاسی است تا اقتصادی و با پایان اشغال افغانستان توسط شوروی روابط افغانستان و روسیه گرمی پیشین خود را از دست داد و مسکو نفوذ و قدرت پیشین خود را در افغانستان به دست نیاورد، ولی در شرایط کنونی به نظر می‌رسد مسکو در اندیشه گسترش حضور اقتصادی خود در افغانستان است.

در واقع روسیه و افغانستان تجارت چشمگیری ندارند نقش و نفوذ اقتصادی روسیه در افغانستان در مقایسه با بسیاری از کشورها به ویژه ایران و پاکستان فرعی بوده و بیشتر همکاری‌های اقتصادی طرفین در زمینه‌ استخراج نفت و گاز طبیعی و کمک به ساخت زیرساخت‌های افغانستان می‌باشند، اما بسترهایی چون سرمایه‌گذاری در بخش استخراج منابع معدنی افغانستان، معاملات نظامی و بازسازی و توسعه انرژی و زیرساخت‌های حمل‌و نقل فراهم‌تر شده است.

25 خرداد 1395

http://www.frbonesh.com/post/100

بازگشت به خانه