این بار ما جلو هستیم!

سام قندچی

          زمانی بود که هر بحثی دربارهء «آینده» می کردی یکی می گفت: «شما متوجه نیستید؛ مگر اینجا آمریکا یا سوییس است که شما می خواهی بروی کره مریخ!» تا حدی هم حق داشتند:  

          - وقتی جان لاک نظرات اش را بحث می کرد، در ایران دوران شاه سلطان حسین بود! - البته گرچه در آن زمان اروپا به بدی دوران ایرانِ شاه سلطان حسین نبود، اما جان لاک را هم، بخاطر مخالفت اش با رژیم موروثی، از بریتانیا به آمستردامِ هلند تبعید کردند. ولی حتی همین موضوع نشان می دهد که نظرات جان لاک در آن زمان آنقدر در جامعه بریتانیا موضوع مطرحی بوده که به تبعید او انجامیده. و حدود یک قرن بعد، نه در بریتانیا، بلکه در آمریکا، نظرات جمهوریخواهی او، توسط انقلابیونی نظیر توماس جفرسون پیاده شد، گرچه با چاشنی دیدگاه لایبنیتس از «پیگرد شادی»(1).

          - اگر منصفانه بنگریم می بينيم که حتی یک قرن بعد از جان لاک، يعنی زمانی که جفرسون و دیگر بنیانگذاران آمریکای نوین در حال بحث در مورد دموکراسی و سکولاریسم بودند، در ایران، دوران کریم خان زند بود. او اگرچه شخصاً آدم منصفی بود، اما واقعاً دموکراسی را در عرصه سیاسی با خوش اخلاق بودن یا وکیل الرعایا دیدن پادشاه، نمی توان حل کرد و ساختارهایی می خواهد که بنیانگذاران ایالات متحده درباره اش چندین سال برای جمهوری آینده نگر خود گفتگو کردند، و قانون اساسی و نهادهایی ساختند که در عین دموکراسی، آن کشور توانست به موفقیت برسد؛ در حالی که همهء تلاش های کریم خان زند، به رغم آنکه حاکمیت زندیه را، غیر از خراسان، در بقیهء ایران مستقر کرد، اثری پايدار در جامعه نداشت

          - چندی از درگذشت کریم خان هم نگذشته بود که آقا محمد خان قاجار توانست یکی از استبدادی ترین رژیم ها را در ایران برقرار کند و مردم کرمان را، به دلیل وفاداری به جانشینان کریم خان زند، کور نمايد، و ماجرای لطفعلی خان زند هم امری شخصی (نظیر کور کردن پسران نادرشاه) نبود، و در عرصه عمومی به جا به جایی دو سلسله زندیه و قاجاریه مرتبط بود.

          - نيز همينگونه ها هم بود که آقا محمد خان قاجار، با حکومت استبدادی حود، توانست اقتدار ایران را در فراسوی مرزهای ایران برقرار کند. و بر این اساس است که امروز نيز - همانگونه که دوستان مهستان جنبش سکولار دموکراسی ایران تأکید می کنند(2) - همچنان موضوع «بازتولید استبداد» را نمی توان ساده گرفت.

          - يا زمانی که مارکس و انگلس مانیفست خود را منتشر می کردند، در ایران هنگامهء تاجگذاری ناصرالدین شاه قاجار بود و تنها 50 سال بعد بود که میرزا آقا خان کرمانی که، تا حدی با نظرات لیبرالیسم اروپا آشنایی داشت، او را ترور کرد.

          - اولین تشکل های سوسیالیستی در ایران نيز تازه حدود نیم قرن بعد، در دوران شکل گیری گروه مارکسیستی پلخانف در روسیه، شکل گرفتند؛ یعنی بیش از نیم قرن بعد از طرح شدن سوسیالیسم در اروپا.

          مراد از اين مقايسه ها آن است که ببينيم حتی در عرصه غیرمذهبی سیاست، در همان زمان که در اروپا و آمریکا دربارهء لیبرالیسم و سوسیالیسم و ساختن دنیای مدرن بحث می شد، در ایران وضع آنچنان بود که ذکر شد.

          اما، بعد از انقلاب 1357، به برکت حاکمیت کوکلاکس کلان اسلامی در ایران(3)، این بار روشنفکران ما واقعاً در بحث های نظری سیاسی از اروپا و آمریکا پیشی گرفتند.

          در داخل کشور، مثلاً، نگاهی کنید به نشریه ای بنام «آینده نگر» که اتاق بازرگانی تهران منتشر می کند و در آن واقعاً بحث های اقتصادی و راهبردهای گلوبالی مطرح می شود که قابل مقایسه با نشریات بسیار پیشرو غرب است. البته لازم است یادآوری کنم که شخصاً گردانندگان اين نشريه را نمی شناسم و فقط تصادفی سایت مجله آنها را در اینترنت پیدا کرده ام(4).

          در خارج کشور هم حزب سکولار دموکرات ایرانیان به همت دکتر اسماعیل نوری علا(5)، و آقایان حسن اعتمادی(6) و منوچهر یزدیان(7) تأسیس شده که شاید اولین تشکیلات سیاسی آینده نگر، بصورت حزبی آینده نگر، در دنیا باشد(8).

          و اينگونه است که می توان چنين گفت که، این بار، برعکس دوران پیش از انقلاب 1357، آینده نگریِ روشنفکران ایران واقعاً چشمگیر است و می شود گفت که «این بار ما جلو هستیم!»(9).

به امید جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار در ایران،

 IRANSCOPE.COM

http://www.ghandchi.com

پانزدهم مهرماه 1397

Oct 7, 2018

_______________________________________ 

1. جان لاک، کاتولیک ها، دموکراسی و جهان بینی ها
http://www.ghandchi.com/2086-john-locke.htm
John Locke, Catholics, Democracy, and Worldviews
http://www.ghandchi.com/2086-john-locke-english.htm 

2. بعد از دموکراسی، چگونه از بازتولید استبداد در ایران جلوگیری کنیم
http://www.ghandchi.com/2191-regeneration-of-a-tyranny.htm
http://isdmovement.com/Gitimadari/Gitimadari-Nr-6.pdf#page=38
http://ghandchi.com/Gitimadari-Nr-6.pdf#page=38
After Democracy, How to Prevent Regeneration of a Tyranny in Iran
http://www.ghandchi.com/2191-regeneration-of-a-tyranny-english.htm   

3. #کوکلاکس_کلان_اسلامی: اصل تفاوت رژیم اسلامی 57 و دولت مغولها در ایران
http://www.ghandchi.com/2039-iri-kukluxklan.htm
http://ghandchi.com/islamic-kkk.htm
https://goo.gl/dLjgev 

4. نگاهی به نشریه آینده نگر اتاق بازرگانی تهران
http://www.ghandchi.com/1198-ayandehnegar-otaaghe-tehran.htm 

5. دکتر اسماعیل نوری علا

https://goo.gl/z8Et3N 

6. آقای حسن اعتمادی

https://goo.gl/f5Rz65 

7. آقای منوچهر یزدیان

https://goo.gl/tT82Ad 

8. چند کلمه درباره حزب سکولار دموکرات ایرانیان-آینده نگر
http://www.ghandchi.com/1408-iranian-secular-democratic-party-futurist.htm
A Few Words about Iranian Secular Democratic Party-Futurist
http://www.ghandchi.com/1408-iranian-secular-democratic-party-futurist-english.htm  

9. درباره حزبی آینده نگر

https://sites.google.com/site/futuristparty

http://www.ghandchi.com/2285-iin-dafe-maa-jelo-hastim.htm