پایان پروژهء «روژ اوا»؟

گزارش صدای آلمان(1)

       کردها، با جمعیت حدوداً 25 میلیونی، در کشورهای مختلف منطقه ای وسيع واقع در ايران و عراق و سوريه و ترکيه (و بخشی از روسيه) زندگی می کنند و اکثریت آنها در ترکیه ساکن اند. پس از ترکيه بیشترین تعداد کردها در ایران و عراق هستند. پس از آنها، برآوردها نشانگر جمعیت دست‌کم یک میلیون نفری کردهای سوریه است. در تابستان سال 2012 میلادی، بشار اسد، رئیس جمهوری سوريه، نیروهای نظامی خود را از مناطق کردنشین شمال سوريه خارج کرد تا بتواند در نقاط دیگر با جهادگرایان بجنگد و در نتيجه از آن زمان، و تا روز 17 مهر (نهم اکتبر)، حدود یک سوم کل مساحت سوریه در شمال و شمال شرق این کشور تحت کنترل شبه ‌نظامیان کرد “یگان‌های مدافع خلق”، به رهبری نیروهای دمکراتیک سوریه (SDF) قرار گرفت؛ منطقه ای که در جريان مبارزه‌ای سخت و طولانی خود را «خودمختار» اعلام کرده، و در پروژهء خيالی کردستان بزرگ، «روژ آوا» ناميده شد و می‌رفت تا به یک الگوی قابل تکرار منطقه ای بدل شود. و اگرچه مجامع بین‌المللی تلاش‌ها برای ایجاد خودمختاری اين منطقه را به رسمیت نشناختند، اما این آزمون جمعیت حدوداً 25 میلیونی کردها در کشورهای مختلف منطقه را تحت تأثير خود قرار داد.

       اما اين وضعيت اکنون به دلايل زير بهم ريخته است:

       - خروج نيروهای امريکائی متحد گردهای سوريه از اين منطقه

       - حملهء ارتش ترکيه به همين منطقه که همواره «خار چشم اردوغان» محسوب می شده است. رجب طیب اردوغان می‌خواهد منطقه خودمختار شمال سوریه را از میان ببرد و از این طریق الگویی را که جذابیت بسیاری برای کردهای ترکیه دارد بی‌اثر کند.

       - افزایش درگیری‌های نظامی که موجب شده نیروهای دمکراتیک سوریه عملاً در مخمصه گرفتار شده و به ناگزير از بشار اسد، رئیس جمهوری سوريه، کمک بخواهند

       برای «مظلوم عبدی»، فرمانده نیروهای دمکراتیک سوریه (SDF)، بایستی دشوار بوده باشد که، برای مقابله با حملات ترکیه، از بشار اسد، رئیس جمهوری سوريه کمک بخواهد. اما او می نویسد: «ما اینک با سینه عریان در برابر خنجر ترکیه قرار گرفته‌ایم.» و دربارهء توافق با بشار اسد و حکومت دمشق نيز توضيح می دهد که: «ما اعتمادی به قول و قرار آنها نداریم. صادقانه بگویم، دریافتن اینکه اصلاً به چه کسی می‌توان اعتماد کرد دشوار است.»

       بدينسان، کردها بالاجبار با بشار اسد، که می‌خواهد تمام سوریه را به کنترل خود در آورد، با بی‌میلی همکاری می‌کنند. روابط آنها شکننده است. حافظ اسد، پدر بشار اسد و رئیس جمهوری سابق سوریه، از ده‌ها هزار کرد سلب تابعیت کرده بود. شمار کردهای فاقد تابعیت سوریه در سال 2011 تا بیش از 300 هزار نفر برآورد می‌شد.

       اینک اما پرچم سوریه دوباره در این منطقه برافراشته شده و تانک‌های حکومت مرکزی به آن راه یافته‌اند و ارتش بشار اسد تا شهرهای تل تمر در حسکه، الثوره (طبقه) در نزدیکی رقه و منبج و دیگر مناطق کردنشین این کشور، از جمله کوبانی، پیشروی کرده و تضمینی هم برای کردها وجود ندارد که واحدهای نظامی اسد روزی دوباره از این مناطق خارج شوند.

اثرات ماجرا در ترکيه          

       در ترکيه “حزب دمکراتیک خلق‌ها” بعنوان طرفدار حقوق کردها در ترکیه با دقت پروژه “روژاوا” را دنبال می‌کند. حزب دمکراتیک خلق‌ها برخلاف ادعای اردوغان و ملی‌گرایان ترکیه، مدعی تشکیل دولتی مستقل نیست، بلکه برای تأسیس دولتی با ساختار فدرالی در چارچوب مرزهای این کشور مبارزه می‌کند که به گفته خود، از جمله کردها بتوانند در آن از حقوق بیشتری برخوردار باشند.

       به همین دلیل، آنگونه که آزاد باریش، معاون مقام دبیرکلی حزب دمکراتیک خلق‌ها، به خبرگزاری آلمان گفته است، “نوعی خویشاوندی” میان این حزب و “روژاوا” وجود دارد. به گفته باریش: «روژاوا خاری در چشم اردوغان است، زیرا [این پروژه] الگویی است برای ترکیه‌ای فدرالیستی متضمن خودمختاری کردها.»

       باریش می‌گوید، موضوع در اینجا بر سر نوعی “تجربه دمکراتیک” است که از نظر او غرب متوجه آن نیست. این موضوع در آلمان نیز واکنش‌هایی به‌شدت احساسی برانگیخته است. چند روز پیش در ایالت نوردراین ـ وستفالن آلمان شمار زیادی از طرفداران کردها، علیه حمله ترکیه به سوریه دست به تظاهرات زدند که در جریان آن ۹ نفر، از جمله پنج مأمور پلیس مجروح شدند.

       بهر حال اقدامات نظامی اخير عليه کردهای شمال سوريه برای اردوغان با مصرف سیاسی داخلی نیز همراه است. او می‌خواهد از این طریق در صفوف مخالفان خود نیز تفرقه انداخته و میان “حزب دمکراتیک خلق‌ها” با بقیهء اپوزیسیون ترکیه شکاف ایجاد کند. اردوغان حزب دمکراتیک خلق‌ها را نیز وابسته به حزب ممنوعه کارگران کردستان (پ‌‌ک‌ک) می‌داند؛ اتهامی که این حزب آن را رد می‌کند.

مشکل سياسی کردهای شمال سوريه

       به گفته پینار تانک، پژوهشگر انستیتوی پژوهش‌های صلح اسلو (PRIO): «کردهای شمال شرقی سوریه، در مقام مقایسه، منطقه‌ای موفق را در سوریه اداره کرده‌اند و ایده‌هایی بسیار پیشرو داشته‌اند.» از جملهء این ایده‌ها می‌توان به تشکیل مدارس مستقل، نیروهای امنیتی مستقل و نیز، از طریق کمک‌های مالی خارجی، سیستم بهداشتی مستقل توسط کردهای سوریه اشاره کرد. در مناطق تحت کنترل کردهای سوریه چندهمسری ممنوع است، زنان و مردان در کنار یکدیگر هدایت اداره‌ها و خدمات عمومی را در دست دارند و باور دینی نیز، برخلاف بخش وسیعی از مناطق خاورمیانه، امری خصوصی تلقی می‌شود.

       اما، به گفته تحلیلگران خبرگزاری آلمان، پروژهء “روژاوا” بیش از هر چیز بدین خاطر متزلزل شده که حزب اتحاد دمکراتیک (PYD)، به عنوان بازوی سیاسی شبه‌ نظامیان کرد سوریه، روابط خود با “پ‌ک‌ک” را قطع نکرده است؛ سازمانی که در ترکیه، آمریکا و اروپا در فهرست تروریستی قرار گرفته است.

       به گفتهء پینار تانک، تصاویر عبدالله اوجالان، رهبر زندانی “پ‌ک‌ک”، همانگونه زینت‌بخش دفاتر حزب اتحاد دمکراتیک بود که عکس‌های کمال آتاتورک، مؤسس دولت ترکیه، در ادارات و دفاتر دولتی این کشور. به گزارش اندیشکده گروه بین‌المللی بحران، در جریان درگیری ترکیه با “پ‌ک‌ک” که می‌خواهد از جمله با استفاده از خشونت به خودمختاری دست یابد، از ژوئن 2015 تاکنون بیش از چهار هزار و 600 نفر کشته شده‌اند.

       اين حوادث محموعاً نشان از آن دارند که «پروژهء برآيش روژ آوا» به پایان خود نزدیک می‌شود؛ يا می توان پرسيد که در چنین وضعیتی چه چیزی از پروژهء «روژاوا» بر جای خواهد ‌ماند؟

___________________________

1. اين گزارش، برای درک بيشتر مطلب، بوسيله سايت جنبش تکميل و ويراستاری شده است.

بازگشت به خانه