داستان «رضاشاه روحت شاد»

گزارش «ویکی زر»

       «رضاشاه روحت شاد» یک شعار سیاسی در مقام هواخواهی رضاشاه پهلوی بنیان‌گذار شاهنشاهی پهلوی است. این شعار پس از حدود 40 سال از براندازی سلسله پهلوی در ایران مطرح شد. «رضاشاه روحت شاد» نخستین بار در تظاهرات ضدحکومتی دی‌ماه 1396 در ایران توسط مردم معترض فریاد زده‌شد. دامنه تعابیر این شعار ممکن است علاوه بر ستایش رضاشاه و اقدامات او، مخالفت با نظام اسلامی ایران را نیز شامل شود. همچنین این شعار به نوعی نفی اقدامات گذشته در براندازی نظام پادشاهی در جریان انقلاب اسلامی ایران نیز تلقی می‌شود.

تاریخچه

       نخستین بار در تظاهرات 1396 ایران در مشهد و در جوار مسجد گوهرشاد، عده ای از معترضان فریاد «رضاشاه روحت شاد» سر دادند.. این شعار به سرعت در دیگر شهرها از زبان مردم معترض شنیده شد. رضاشاه روحت شاد بارها در قم - که پایتخت مرجعیت روحانیون شیعه است - فریاد زده شد. در سال 1397 نیز این شعار بارها تکرار شد. در عصر جمعه 7 اردیبهشت 1397 فریاد «رضا شاه، روحت شاد» در ورزشگاه آزادی تهران طنین انداز شد. این شعار در حین بازی فوتبال پرسپولیس تهران و سپیدرود رشت توسط تماشاگران فریاد زده‌شدبار دیگر در تاریخ 9 مهر 1397 در یک بازی فوتبال در استادیوم پارس شهر شیراز، این شعار توسط تماشاچیان تکرار شد. در تیرماه همان 1397 نیز این شعار در جلوی ساختمان مجلس شورای اسلامی توسط عده‌ای از معترضان اقتصادی سرداده شد که جنجال آفرید. در تظاهرات تیر 1397 تهران بازاریان اهل تهران این شعار را در کنار شعارهای دیگری همچون «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» در اعتراضات خود بکار گرفتند. در تظاهرات سراسری مرداد 1397 این شعار در اعتراضات بکار برده‌شد. در تاریخ سه‌شنبه 9 مرداد 1397 این شعار توسط مردم معترض در منطقه شاپور جدید در اصفهان، همراه با شعارهایی همچون «مرگ بر دیکتاتور» و «سوریه رو رها کن، فکری به حال ما کن» علیه نظام حکومتی وقت سر داده‌شد.

شعارهای مرتبط

       در تظاهرات 1396 ایران دسته‌ای از شعارها به ایران پیش از روی‌کار آمدن نظام اسلامی ارجاع داشت. این دسته از شعارها غالباً در هواخواهی شاهنشاهی پهلوی بود. از جمله این شعارها می‌توان شعارهایی همچون «ای شاه ایران، برگرد به ایران»، «شاه برگرد شاه برگرد شاه برگرد»، «رضا شاه روحت شاد»، «شاهنشاه روحت شاد»، «رضا، رضا پهلوی»، «رضا شاه، معذرت معذرت»، «ولیعهد کجایی به داد ما بیایی»، «ایران که شاه نداره حساب و کتاب نداره» را نام برد.

واکنش‌ها

       از ابتدای بکارگیری این شعار، رضاشاه روحت شاد واکنش‌هایی را چه از نوع حمایت و و چه در مقام مخالفت درپی‌داشت.

دیدگاه «آکادمیک»

       به اعتقاد سیدجواد میری، دانشیار جامعه‌شناسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، یکی از دلایل ظهور این شعار، نقص گفتمان عمومی در رژيم اسلامی ایران نسبت به «انکار مطلق پهلوی» و توصیف گذشته ایران با القابی همچون «طاغوت» بود. به گفتهء او، این شعار بیش از آنکه مدیون شخص رضاشاه پهلوی باشد، متأثر از «سیاه نمایی‌هایی» است که در رسانه‌های جمعی وابسته به نظام و توسط آموزش و پرورش در طول دوران جمهوری اسلامی برساخت شده‌است.

       به باور مرتضی مردیها، مدرس و نویسنده علوم سیاسی، این شعار بیشتر از اینکه در مقام ابراز اشتیاق به نظام پادشاهی و سلطنت ‌طلبانه باشد نشانهء «عمق زیاد نارضایتی» و «نفرت از وضع موجود» در جامعهء ایران است. مردیها رویکرد به سردادن شعارهای رئالیستی را بیشتر موضوعی «عارضی» می‌داند تا «ذاتی». او دیو ساختن، و در مقابل آن بت‌سازی از شخصیت‌های سیاسی، همچون شاه و محمد مصدق را کار نابجایی دانسته‌است. به اعتقاد مردیها اوضاع جامعه و مردم ایران در دوران پهلوی بدتر از دوران اسلامی نبود. علاوه بر این، در تحلیل این شعار ضمن اینکه بدی‌های دوران پهلوی را انکار نمی‌کند و برخی از آنها را برمی‌شمرد، سهم بزرگی از معضلات دوران حکومت پهلوی را ناشی از «عقب ماندگی مردم» آن زمانه می‌داند تا خود حکومت. مردیها در این تحلیل گفت:

       «انکار نکردن بدی‌های آن زمان چیزی است، و انصاف دادن به اینکه اگر با همان وضعیت ادامه می‌دادیم الان کجا بودیم، چیز دیگر. ایدهء پشت آن شعارهای سلطنت‌گرا این است نه آن.»

       امیریحیی آیت‌اللهی، پژوهشگر فلسفه، در تحلیل خود از این شعار ابراز می‌کند که رضاشاه را باید در قالب همان دوران حکومت اش سنجید و نه در ظرف ارزش‌های امروزین. او می‌افزاید که در زمانی که رضاشاه حاکم ایران بوده قارهء اروپا و متعاقباً تمام جهان گرفتار فاشیسم دولتی بود و باید رضاشاه را در ظرف زمانی و مکانی دوران خودش سنجید. او روی هم رفته استنتاج می‌کند که رضاشاه و فرزندش خلاف تبلیغات نظام اسلامی هیچ‌کدام دین‌ستیز نبودند و استبداد ورزی این دو حاکم نیز از دو حکومت پیشین و پسین خود بیشتر نبوده‌است. به اعتقاد آیت‌اللهی مسئلهء این شعار به رضاشاه و «مدر نیزاسیون از بالا» مربوط باشد به نسبت اپوزوسیون کلاسیک با ساخت سیاسی پسا انقلابی در ایران ربط دارد که به گفته او «مبهم» است.

       به عقیدهء رابرت اسپنسر، نویسندهءمنتقد اسلام، معترضانی که شعار رضاشاه روحت شاد را سر می‌دهند، دارند تأکید می‌کنند که حکومت اسلامی را نمی‌خواهند.

       صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، نیز به تحلیل این شعار پرداخته‌است. او در این تحلیل تجدید گرایش به دودمان پهلوی در جامعهء ایران را حسی نوستالژیک می‌داند که ناشی از سرخوردگی جوانان از انقلاب اسلامی است و نه عدم آگاهی آنها از تاریخ. با این حال او از همگان با هر قضاوتی از تاریخ خواست تا رای 98 درصدی مردم (با گرایش‌های سیاسی گوناگون) به رژيم اسلامی در سال 1358 را کتمان نکنند. او، که خودش از مدافعان اقدامات رضاشاه پهلوی است، کتابی تحت عنوان «رضاشاه» به رشته تحریر درآورده‌است. زیباکلام در مصاحبه‌ای پیرامون اقدامات رضاشاه می‌گوید:

       «من معتقدم تاریخ بهترین تعیین‌کننده‌است به شرطی که تحریف نشود؛ به نظر من رضاشاه خدمات زیادی را به ایران کرد؛ من معتقدم که ایران مدیون دو نفر است؛ یکی شمشیر آغامحمدخان و دیگری چکمه رضاخان؛ هر چند در دوران رضاشاه فضای بسته و دیکتاتوری حاکم بود ولی همین رضاخان توانست یکارچگی را در ایران حفظ کند و تمامیت ارضی را حفظ کند و خدمات عمرانی زیادی را برای ما به ارمغان بیاورد.»

       ابراهیم فیاض، جامعه‌شناس و مردم‌شناس نزدیک به جناح اصولگرا، با شبیه‌ دانستن اشرافی‌گری به‌وجود آمده در دوران حکومت اسلامی و اواخر دورهٔ قاجار معتقد است: «رضاشاه روحت شاد، از یک‌سو واکنشی به اشرافیت مذهبی است و از سوی دیگر مطالبهء یک فضای سیاسی و اجتماعی جدید است برای رها شدن از شر این اشرافیت مذهبی.»

حامیان

       مدافعان رضاشاه او را پدر «ایران نوین» می‌دانند. گویا مخالفت او با روحانیت و نظمی که در ایران آن زمان ایجاد کرد، از انگیزه‌های شعار دهندگان برای حمایت از اوست.

       به دیدگاه مهدی مظفری،جامعه‌شناس، این یک شعار «استراتژیک» است که مستقیماً ذات حکومت ولایت فقیه را نشانه گرفته‌است. به باور او دلیل اینکه مردم در شعارهایشان بیشتر به رضاشاه «رغبت» داشتند تا فرزندش محمدرضاشاه، «ضدیت» و «قاطعیت» او با روحانیت شیعه دوازده امامی بود. برخلاف محمدرضا پهلوی، رضاشاه برای مقابله با نفوذ کمونیست‌ها در ایران، هرگز حاضر نشد تا بر قدرت روحانیون بیفزاید.

مخالفان

    بیژن نوباوه وطن، عضو پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیر مسئول روزنامه عصر ایرانیان، در تاریخ 13 مرداد 1397 در یک نشست رسانه‌ای به مخالفت با این شعار برخاست. او ضمن دفاع از حکومت اسلامی گفت: «کسانی که امروز می‌آیند و شعار "رضاشاه روحت شاه" سر می‌دهند، هدف شان تنها بازگرداندن ایران به دوران خفقان پهلوی است.»

    مسعود رضایی، نمایندهء پیشین مجلس شورای اسلامی، نيز در مصاحبه با خبرگزاری دفاع مقدس در مقام مخالف با این شعار برخاست. او این شعار را «غیر منطقی» خواند. علاوه بر آن او مدعی شد که سر دادن این شعار نشانه این است که مردم و به خصوص نسل جدید «تحلیل درستی» از تاریخ دوران پهلوی ندارد.

        سازمان مجاهدین خلق نیز به مخالفت با این شعار برخاست. در جریان اعتراضات اقتصادی در جلوی ساختمان مجلس شورای اسلامی در تیر 1397 این معترضان این شعار را فریاد زدند. این سازمان مأموران امنیتی جحکومت اسلامی را به همکاری و تحریک مردم معترض به سردادن این شعار در جریان آن اعتراض متهم کرد. همچنین این سازمان سیاسی، معترضانی که شعار سردادند را افرادی از «باند خامنه‌ای» خواند که قصد «تشویش اذهان» را داشتند و توسط نیروی انتظامی «مشایعت» می‌شدند.

       یوسف اباذری سر دادن این شعار در مسجد گوهرشاد (محل واقعهء مسجد گوهرشاد) را ناشی از «سیاست‌های ناشیانه حکومت اسلامی» در روایت تاریخ دانست. او گفت که «سیاست تحقیر ساواک» و «روایت ناشیانه از سلطنت رضاشاه و محمدرضاشاه در کتاب‌های درسی حکومت اسلامی» باعث رشد نسلی از مردم شده که «همچون کودک» فکر می‌کنند و عاجز از درک حقایق حکومت پهلوی هستند. او همچنین ادعا کرد که شعاردهندگان جوانانی هستند که هیچ شناختی از زمان پهلوی ندارند.

_________________________________

منابع

- «شعار مردم در آستانهء چهل سالگی انقلاب اسلامی: رضاشاه روحت شاد!». خبرنامه گویا. 29 دسامبر 2017.

- محمد رهبر، «رضا شاه در خیابان چه می‌کند؟». بی‌بی‌سی فارسی. 8 آگوست 2018

- مجید محمدی، «تحلیل شعارهای حرکت اعتراضی دی ماه 96 ایران». بی‌بی‌سی فارسی. 9 ژانویه 2018 -  «رضا شاه، روحت شاد»». رادیو فردا. 7 دی 1396.

- «دهن کجی به نظام با طنین فریاد "رضا شاه، روحت شاد" در ورزشگاه آزادی». شبکه جهانی کلمه. 8 اردیبهشت 1397.

- «چرا «تشویق رضاشاه» در استادیوم اهمیت دارد؟». کیهان لندن. 9 اردیبهشت 1397 برابر با 29 آوریل 2018.

- «طرفداران پرسپولیس قهرمانی تیم شان را با شعار "رضاشاه روحت شاد" جشن گرفتند + ویدئو». دماوند. 8 اردیبهشت 1397.

- «"رضا شاه روحت شاد" شعار تماشاچیان بازی فوتبال». من و تو. 9 مهر 1397.

- «پشت پردهء شعار "رضاشاه روحت شاد" مقابل مجلس». دنیای اقتصاد. تاریخ انتشار: 5 تير 1397.

- «پشت پرده شعار "رضاشاه روحت شاد" مقابل مجلس». خبرگزاری پانا. 5 تیر 1397

- «روزنامه جمهوری اسلامی: شعار تمجید از رضاخان و شعارهای حاشیه نمازجمعه توسط یک جریان طراحی می‌شود / مأموریت جدیدشان ریشه‌کنی دولت است». عصر ایران. 26 ژوئن 2018.

- «شعار تمجید از رضاخان و شعارهای حاشیه نمازجمعه توسط یک جریان طراحی می‌شود». خبرآنلاین. 5 تیر 1397

- «در التهابات بازار تهران چه گذشت؟ / بازاریان در مقابل شعارهای "نه غزه؛ نه لبنان" و "رضاشاه روحت شاد" متحد شدند + عکس و فیلم». مشرق‌نیوز. 4 تیر 1397.

- «تظاهرات اعتراضی در اصفهان با شعار "رضا شاه، روحت شاد»"و "مرگ بر دیکتاتور" (فیلم)». تارنمای خبری تحلیلی دماوند. 9 مرداد 1397.

- «آغاز موج اعتراضات مردمی در ایران؛ با شعار "رضا شاه، روحت شاد" در اصفهان». تایمز اسرائیل. 1 آگوست 2018.

- سید جواد میری دانشیار جامعه‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی «روحت شاد رضا شاه؟». تابناک. 26 آگوست 2018.

-  مرتضی مردیها (19 مهر 1397). «رضاشاه روحت شاد؟». صدا نت.

- امیریحیی آیت‌اللهی (10 دسامبر 2018). «با شعار 'رضا شاه، روحت شاد' چه باید کرد؟». بی‌بی‌سی فارسی.

- Iran: Protesters chant "Reza Shah, bless your soul!"". Robert Spencer. Jihad Watch. December 30, 2017. Retrieved December 31, 2018.

- «تحلیل صادق زیباکلام از شعار "رضا شاه روحت شاد"». فرارو. 14 بهمن 1397.

- «صادق زیباکلام: مدیون چکمه‌های رضا شاهیم». تابناک. 9 نوامبر 2010.

- «"رضاشاه روحت شاد" یعنی نارضایتی از اشرافیت مذهبی». euronews.com. یورونیوز. 21 نوامبر 2019.

- مهدی مظفری، کیهان لندن (23 ژوئیه 2018). «شعارولوژی؛ «رضاشاه، روحت شاد» یعنی چه؟».

-  «شعار «رضاشاه روحت شاد» بازگشت به دوره خفقان است». خبرگزاری مهر. 13 مرداد ۱۳۹۷.

-  «شعار "رضا شاه روحت شاد" منطقی نیست/ واقعیت‌های رژیم گذشته باید به نسل جدید منتقل شود». خبرگرازی دفاع مقدس. 12 فوریه 2018.

-  «نگاهی دیگر به رضاخان». سازمان مجاهدین خلق.

-  «شعار "رضا شاه روحت شاد»"با اسکورت پلیس!». سازمان مجاهدین خلق. 6 تیر 1397.

برگرفته از سايت ويکی زر

بازگشت به خانه