ماریچه اسخاکه: سفر به کشور تضادها

سفر به کشور تضادها

ماریچه اسخاکه (نماينده پارلمان اروپا)

ترجمه: آرسن نظریان، برای خبرنامه گویا

چهارشنبه 13 فروردين ماه 1393 ـ 2 ماه آوريل 2014

توضيح: زمستان گذشته، ماریچه اسخاکه، عضو پارلمان اروپا از حزب "دموکرات های 66" هلند، همراه با یک هیات نمایندگی پارلمان به ایران سفر کرد.

پیش از فرود به تهران میهمانداران زن اعلام می کنند که در جمهوری اسلامی بانوان باید سرشان را بپوشانند. خانمها کیف هایشان را باز می کنند و شال شان را در می آوردند. خیلی از خانم های ایرانی شال شان را از پیش به گردن دارند. چون عادت به روسری نداریم خیلی راحت نیستیم. از پنج عضو هیات نمایندگی چهار نفرمان زن است. از هواپیما پیاده می شویم.

آخرین باری که یک هیات نمایندگی به ایران سفر کرد در دسامبر 2007 بود. طی مدت هفت سال تلاش های فراوانی برای سفر جدید انجام گرفت که همگی بی نتیجه ماند، اما بعد از انتخاب آقای روحانی به ریاست جمهوری در تابستان گذشته، ظاهراً دوباره امکان آن پیدا شده است. سفر ما معطوف به این هدف بود که ببینیم آیا غیر از تعارف و کلمات زیبا یا صحبت بر سر توافق هسته ای موضوعات دیگری هم می تواند مطرح شود یانه؟

درحالی که در بسیاری از کشورهای خاورمیانه صدای اذان در شب هم شنیده می شود، در تهران شب ساکت است و ما می توانیم چند ساعتی بخوابیم. سپس، سفرمان را با بازدیدی از سفارت یونان شروع می کنیم. پس از جلسه توجیهی با حضور سفیران کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ملاقاتی ویژه و حساس با نسرین ستوده، وکیل مشهور و مبارز حقوق بشر، در انتظار ما بود.

در سال 2012، من نسرین را برای نامزدی جایزه ساخاروف پیشنهاد کردم. این جایزه مهمترین جایزهء حقوق بشر اتحادیهء اروپاست. نسرین، علیرغم فشار عظیمی که بر وی وارد می شد، همچنان به دفاع از محکومین به اعدام نوجوان و محکومین دیگر ادامه می داد. می دانست که این کار به قیمت آزادی خودش هم تمام خواهد شد. مدت کوتاهی پیش از سفر ما نسرین آزاد شده بود. ملاقات با او افتخار بزرگی برای من بود.

برای تشکر از ما، هدیه کوچکی را که خود در زندان معروف اوین درست کرده بود، به ما داد. با او دربارهء ضرورت خاتمه بخشیدن به محاکمات شهروندان توسط دادگاه های انقلاب صحبت کردیم. با وجود تجربه ای که جز تجربهء دردآور از آن نمی شود یاد کرد، و این واقعیت که برای بیست سال از انجام حرفه اش محروم شده، سرحال بود و پر از شور مبارزه به نظر می رسید.

از ملاقات ما چیزی نگذشته بود که در روزنامه هایی که به عنوان نشریات محافظه کار شهرت دارند، گزارش های دقیقی از آن چاپ شد. معلوم بود که کسی جریان ملاقات را به بیرون درز داده است. این واقعیت که ملاقات در خاک یک کشور اروپایی و در گروه بسیار کوچکی صورت گرفته و آن همه سر و صدا و هیاهو به پا کرده بود تجربهء خوش آیندی نبود. در رسانه های ایران راجع به اینکه "مقصر" وقوع این ملاقات چه کسی بوده بحث ها و مجادلات تندی بین نمایندگان مجلس و وزارت امور خارجه، بین اصولگرایان و اصلاح طلبان، درگرفت که هفته ها ادامه پیداکرد.

ماریچه اسخاکه (نفر اول سمت راست) در دیدار هيأت پارلمان اروپا با نسرین ستوده و جعفر پناهی در تهران

روز بعد به بازار رفتیم. در یک چلوکبابی با یک زوج جوان آشنا شدیم. آنها از طریق فیس بوک با هم آشنا شده بودند. فیس بوک قانوناً در ایران ممنوع است، اما با کاربرد شگردهای زیرکانه بسیار از آن استفاده می شود.

از آنجاکه خارجی در ایران کم است توجه ها به ما جلب می شود. از ما (به انگلیسی خوب) سئوال می کنند که از کدام کشور هستیم. خیلی زود متوجه می شوند که ما اعضای همان هیات اروپایی هستیم که موضوع خبرها بوده است. از اینکه ما نسرین ستوده را ملاقات کردیم از ما تشکر می کنند. مهندس جوان می گوید که "نسرین شیرزن ما ایرانیان است". شنیدیم که، بعد از ملاقات ما با نسرین، کسانی وارد منزل او شده، همه چیز را زیرورو کرده بودند و هر چیز با ارزش را با خود برده بودند. احتمالاً، مجازات ملاقات با ما بوده است.

جدال و کشمکش بین میانه روها و اصولگرایان در همهء قرارها و ملاقات هایمان به چشم می خورد. از انزوای کنونی که رشد رانت خواری در مقیاس وسیع را در پی داشته است صاحبان قدرت سود می برند. منافع آنها از این انزوا آنها را سرسخت تر کرده است. به دلیل اینکه محافظه کاران اکثریت را در مجلس دارند بسیار با اعتماد به نفس عمل می کنند. در بخش های نظامی، سیاسی و اقتصادی کارت های برنده ای دست شان است. بعلاوه، برای آقای روحانی تقریباً غیرممکن است که بدون ایجاد تحرک در زمینهء مسایل داخلی، مثل بازسازی اقتصاد، در روابط با جامعهء بین المللی دگرگونی چشمگیری به وجود آورد. ایرانی ها هم می خواهند فردای بهتری داشته باشند. اما بعد از هشت سال سوء مدیریت تحت ریاست جمهوری احمدی نژاد و اثرات سنگین تحریم ها، عملی ساختن این آرزو آسان نیست.

بعداز پایان سلسله دیدارهای رسمی طولانی، چند روزی در ایران می مانم تا، خارج از تشریفات رسمی و سالن های جلسات، تصویری از ایران به عنوان جهانگرد به دست آورم. تصمیم بسیار خوبی بود. به نماز جمعهء معروف رفتم، موقعیتی که مشی سیاسی و مذهبی کشور در آن تبلیغ می شود. در شهر تاریخی اصفهان، جوانان ایرانی دورم را می گیرند تا با من گپ بزنند و راجع به رویاهاشان دربارهء آینده صحبت کنند. همه جا، همه بدون استثنا، از من به گرمی استقبال می کنند. در میان مردم، اروپا و بالاخص امریکا محبوبیت دارد. از قالی فروش تا دانشجو همه در جستجوی فرصت های جدید، آزادی و ارتباط بیشتر با بقیهء دنیا هستند. آنها می خواهند جدی گرفته شوند و از زیر یوغ ملایان محافظه کار رها گردند. در عین حال، از "ضابطه های مضاعفی" که غرب اعمال می کند شکایت دارند.

در گالری هایی که پاتوق جوانان ایرانی در شب های جمعه است فقط مشروب دیده نمی شد، والّا می توانستی فکر کنی که در پاریس یا برلن هستی. در واقع، در ایران همه چیز دور از چشم اتفاق می افتد.

آنطور که برای من با تصویر جزییات شرح می دادند در خانه ها لگام گسیخته ترین مهمانی ها برگزار می شود. مشروب به طور پنهانی با [موتور سيکلت] اسکوتر حمل و به خریداران تحویل داده می شود. همه چیز را هم می توان با پول خرید. اما قیمت ها بالاست. مثلاً، یک بطر شراب حدود 25 یورو قيمت دارد.

چنانچه یک نمایندگی دیپلماتیک اروپایی در تهران داشته باشیم، می توانیم اقداماتی را که به عنوان اتحادیهء اروپا در دستور قرار می دهیم به نحو موثرتر و کارآمدتری به اجرا درآوریم.

محاوره ها به آسانی صورت می گیرد، زیرا خیلی ها انگلیسی صحبت می کنند و از امور سیاسی و بقیهء جهان به خوبی مطلعند.

سرمایهء انسانی مهمترین دلیل آنها برای امیدواری به آینده است. اما، میان این نسل جوان تحصیل کرده و آرزوی فردای بهتر دیوار محکمی از ساختارهای قدرت وجود دارد که به آسانی فرو نمی ریزد.

علیرغم سخنان امیدبخش آقای محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه و روحانی، رییس جمهور، آنچه که به حساب خواهد آمد فقط عمل و اصلاحات واقعی در داخل و در سیاست خارجی است. تحرک شکنندهء فعلی در جهت امکانات تحول به آسانی می تواند بار دیگر به انزوا و سرکوب تبدیل گردد و من نگران آنم که اگر چنین چیزی اتفاق بیفتد از دوران احمدی نژاد هم بدتر خواهد شد.

بعداز پایان سفری پر بار، از اینکه وارد هواپیما می شوم و می توانم دوباره روسری ام را باز کنم خوشحالم. گرچه اجبار به انداختن روسری خیلی خوش آیند نبود، اما این تجربه و احساس آزادی ارزش آن را برای من بیشتر کرد. محدودیت آزادی برای زنان ایرانی به میزان غیرمتناسبی بیشتر است. بهبود وضعیت آنان در رأس فهرست بلندی از ابتکارات پیشنهادی است که می توان در پارلمان اروپا در دستور قرار داد.

بعداز سفر، راجع به پیشنهاد تنظیم یک استراتژی جدید برای روابط اتحادیهء اروپا- ایران بحث می کنیم. مشاهدهء شخصی اوضاع، صحبت با رهبران سیاسی، نمایندگان سازمان ملل، دیپلمات ها و مردم عادی در کوچه و بازار به ما کمک می کند تا بتوانیم پیشنهادها را ملموس تر شکل بدهیم.

بهبود وضعیت حقوق بشر در صدر ارجحیت ها قرار دارد. تحت ریاست جمهوری روحانی هم شمار بسیار زیادی اعدام می شوند و سرکوب ساختارمند کشور را از پیشرفت واقعی باز می دارد. پیشنهاد سفری از جانب نمایندهء ویژه اتحادیهء اروپا برای حقوق بشر و آغاز گفتگویی که احتمالاً ازآن ناشی بشود را مطرح می کنیم. اصولگرایان قوهء قضایی را قبضه کرده اند و باتوجه به صحبت هایی که با آنها داشتیم، سفر پیشنهادی را باید یک آغاز محتاطانه تلقی کنیم و در عین حال امیدهای واهی هم نداشته باشیم که می توانیم تحولات ریشه ای به وجود بیآوریم.

موضوعی که می تواند به عنوان نقطهء آغاز به صورت ملموس تری مطرح شود لغو مجازات اعدام برای جرایم مربوط به مواد مخدر است. در حال حاضر، بیشتر محکومین به اعدام را این دسته از مجرمین تشکیل می دهند. ایران خواستار کمک و مساعدت بین المللی برای جلوگیری از تجارت انبوه تریاک از افغانستان به آن کشور است. می توان پیشنهاد کرد که ارائهء چنین کمکی منوط به این شرط اکید باشد که متهمین این جرایم از محاکمه ای عادلانه برخوردار باشند و هیچ وقت حکم اعدام برای آنها صادر نگردد.

غیراز افغانستان، تنش های منطقه ای و جنگ در سوریه موضوعاتی هستند که بدون مشارکت ایران نمی توان راه حلی برای آنها یافت. ما نگرانی خود را از رشد گروه های رادیکال ابراز می داریم، اما در عین حال مسالهء کمک ایران به حزب الله را هم مطرح می نماییم. تعجبی ندارد که طرح این موضوع در صحبت هایمان خیلی آسان هم نیست.

چنانچه یک نمایندگی دیپلماتیک اروپایی در تهران داشته باشیم، می توانیم اقداماتی را که به عنوان اتحادیهء اروپا در دستور قرار می دهیم به نحو موثرتر و کارآمدتری به اجرا درآوریم. سفیران کشورهای عضو اتحادیهء اروپا نیز بر این پیشنهاد صحه گذاشتند. اتحادیهء اروپا، در مقام ریاست مذاکرات هسته ای و نیز تماس های تاریخی و ارتباط های تجاری، نقش ویژه ای ایفا می نماید. لازم است این نقش را به کمک وزنهء سیاسی اتحادیه پر رنگ تر کنیم.

با داشتن چنین سفارتی می توانیم در بزرگترین سرمایهء ایران، یعنی نیروی انسانی، سرمایه گذاری کنیم. مبادلهء دانشجویان، سازمان های اجتماعی و هنرمندان اثر غنا بخشی، هم برای ایرانیان و هم برای اروپا، خواهد داشت. به این طریق می توانیم، صرفنظر از وزش بادهای سیاسی، روی تبادل دانش و معلومات و دورنماهای پیش رو کار کنیم.

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.