خانه   |   آرشيو کلی مقالات   |   فهرست نويسندگان  |   آرشيو روزانهء صفحهء اول سايت    |    جستجو  |    گنجينهء سکولاريسم نو

خاورمیانه صحنۀ نبرد بین مدرنیته و فناتیزم مذهبی مهران اميراحمدی شنبه 23 فروردين ماه 1393 ـ  12 ماه آوريل  2014

نظر خوانندگان

ميزا: براستی که جناب امیراحمدی بر موضوعی بسیار پراهمیت اشاره دارند. خودفریبان و عوام فریبانی که دموکراسی را در بستر اسلام "رحمانی" خواستارند در بهترین حالت مبلُغ دیکتاتوری اکثریند. روشنفکران دوران پهلوی دوم و بسیاری از روشنفکران معاصر، عامل اصلی بازتولید استبداد در خاورمیانه را نادیده گرفته و با ترفندی ماهرانه کارگاه باستانی تولید خرافه و جزم اندیشی را با اروپای شرقی و امریکای لاتین مقایسه می کنند. زمانی که بیشتر روشنفکران ایران عامل اصلی عدم پیشرفت را باورهای خرافی دیدند ایران نوین پایه گذاری شد و با وجود غیر دموکرات بودن دولت رضا شاه همچنان با او و بر علیه شریعتمدران و جرم اندیشان مبارزه کردند. و نتیجه این شد که هنوز هم اکثر ارزش های این جهانی و انسانی نظیر دانشگاه و مشارکت زنان و... غیره از همان دوران باقی مانده و رژیم ضد بشری آیت الله ها با وجود تلاش های فراوان نتوانسته آنها را ازبین ببرد. همصدا با جناب امیراحمدی: آیا واقعاً می شود در "زنبیل" اسلام دموکراسی یافت؟

عاطفه: با تشکر از نکات مهمی که مطرح کردید با اجازه تان چند سوال مطرح می کنم به امید گفتگو و نه برخورد عقاید بلکه آشتایی و رد و بدل آن ها:

1) آیا واقعاً در مصر مردم به ستوه آمده و از ارتش کمک خواستند تا طومار جزم اندیشان و دنیا ستیزان درهم پیچیده شود؟ مگر نه آن که ارتش کودتا کرد تا رژیم مستبد دیگری جانشین قبلی شود؟ آیا صدرو حکم دادگاه بیش ار پانصد نفر در یک روز دمکراسی است و خواست مردم؟ این البته نه به حمایت از مرسی است اما اگر واقعاً این آن چیزی بود که ملت مصر برای تحقق اش «از ارتش دعوت کرد» باید بگوئیم: باش تا صبح دولت ات بدمد!

2) و اما در مورد «استحکام زیر ساخت های سکولاریستی در ترکیه»: اين زيرساخت ها از چه استحکامی برخوردار بودند وقتی که 45 درصد آراء را در انتخابات اخیر دو دستی تقدیم ارودان کردند؟ به روشنفکران ترک نیز اگر به «زیر ساخت مستحکم سکولار خود» می نازند می توان گفت: باش تا صبح دولت ات بدمد.

3) و اما در رابطه با این نظر که «هیچ جمع، گروه و حکومتی نمی تواند به هر علتی و یا بهانه ای و با اتکا به اکثریت آرا، فردیت انسان را از او بستاند»: بیاید تعارف و خیالبافی نکنیم و شعار هم ندهیم که دوره اش برای ایرانی های شعار داه- خورده - و زده به سر رسیده! آیا نه اينکه حکومت های فاشیستی فردیت انسان ها را نه تنها سلب کردند بلکه فردیتی ساخته با مربا به خوردشان دادند و می دهند؟ این روند حتی در جوامع «دمکراتیک» نیر دیده می شود. کافی است به عملکرد رسانه ها نظری بیفکنیم. حفظ فردیت کار می برد و امری ذاتی و مطلق نیست که ابدی ـ ازلی باشد. از انسان قهرمان رایگان نسازیم. لااقل همین انقلاب خودمان بسا موارد وحشتناک جلوی چشممان ردیف کرد. و نیز فراموش نکنیم که «سکولار» لزوماً به معنای «دمکرات» نیست.

4) آیا انقلاب ایران را ناشی از درگیری و میارزهء «شریعتمداران» و «سکولارها» می دانید؟ آیا شاه خرافاتی را سکولار فرض کره اید؟ آیا استبداد خاورمیانه فقط به شکل مذهبی اش ممکن است؟ البته شوروی سابق در خاورمیانه نبوده ولی مثالی روشن از «استبداد ضد مذهبی» است. آیا پوتین با شعار مذهبی اکراین را لقمهء چپ فرمود؟

5) در زمان اوج گیری جنبش 1979 در غرب مد شد که آنچه بر ایران می گذرد را «درگیری نو با کهنه» و یا «مذهب و مدرنبته» بدانند و این خود تبدیل به نظریه ای غالب گشت. ما که در ایران زاده شدیم و رشد کردیم آیا واقعاً می توانیم بر این نظریه صحه بگذاریم؟ اگر چنین بود چطور است که رژیم پهلوی تمام سکولار های مبارز را زد و گرفت و نابود ساخت اما خمینی را با سلام و صلوات به تبعید فرستاد؟ نمی گویم خمینی هم می بایست یه سرنوست دیگران دچار می شد ولی اگر دیگران امکان اظهار وجود داشتند شاید کار به این جا نمی کشید.

و اما بسیار موافقم که: بر روشنفکران سکولار دموکرات است که بیش از پیش به نقد سنت های مذهبی پرداخته و، بدون سنت عوام فریبی که ترفند ماهرانۀ مذهبیون می باشد، چشم های خمار مردم را هوشیار کنند. شاید آن چه کم داریم آموزش فلسفی باشد؛ زیرا که اگر پنبهء اشکال متفاوت فلسفهء مذهبی زده شود لااقل روشنفکران به این گرداب نمی افتند.

با تشکر دوباره

مهران امیراحمدی: خانم عاطفهء گرامی؛ سوالاتی که مطرح کردید نیاز به یک مقاله مفصل دارد که قطعاً در آینده به اندازهء بضاعتم در بارهء آن خواهم نوشت. من این پاسخ ها را از طریق موبایل نگاشته ام و امیدوارم دوست عزیزم ناکاستی ها را بر من ببخشد چون در حال حاضر به کامپیوتر دسترسی ندارم.

اما مختصری درباره سوالات اخیر خدمت تان عارضم:

1- تمام شواهد حاکی آن است که مردم مصر در همان مدت کوتاه حکومت اخوان المسلمین، به ستوه آمده بودند. ارتش مصر موقعی وارد عمل شد که مردم به طور میلیونی وارد خیابان گشتند و از ارتش خواستند تا در مقابل یک دولت متحجر که اکثریت نسبی آرای مرم رابا خود همراه نداشت، از آنها حمایت کند. رجوع کنید به اخبار مرتبط به آن زمان. در ضمن اگر ژنرال سیسی دست به هر عمل غیر دمکراتیکی بزند، این دلیل توجیه و مظلومیت اخوان مسلمین نمی شود.

2- کاملاً بر این باورم که زیرساخت های سکولاریستی در ترکیه قوی است . یادمان باشد دولت اردوغان تنها 45 درصد آرا را با خود دارد. یعنی 55 درصد مردم با اردوغان و اندیشه هایش موافق نیستند.

3- در این شکی نیست که برخی از حقوق فردی را نمی توان مورد قضاوت و انتخاب جمع قرار داد. تصور کنید 90 درصد مردم یک جامعه تصمیم بگیرند که هیچ فردی حق ندارد دین اش را تغییر دهد، آیا این انتخاب موجه و اخلاقی است؟ دولت های مذهبی همواره سعی می کنند، با سوء استفاده از رأی توده های کم دانش، به قدرت برسند سپس فردیت انسان را با توجیه برتری عددی، مورد تهدید قرار دهند. توصیه می کنم به مفهوم دموکراسی بیش از پیش توجه شود و از نگاه عوامانه به آن پرهیز گردد. نگارنده بر این باورم که سکولاریسم با پسوند دموکرات می تواند ملزومات لازم برای یک جامعه آزاد و بدون تبعیض را فراهم آورد.

4- من هیچگاه از نظام سیاسی گذشته دفاع نکرده ام و اساساً موضو ع بحث و مقاله این نبود. در ضمن تاکید نگارنده این بوده که نباید مسایل خاورمیانه را با اوکراین در یک ظرف سنجید. لطفاً یک بار دیگر مقاله را بخوانید.

5- در این شکی نیست که همواره یک سوی نیروهای سیاسی و در گیر در خاورمیانه مذهبیون هستند و یک سوی دیگر سکولارها. سکولارها بر مؤلفه های مدرن این دنیایی تاکید می ورزند و مذهبیون بر بنیادهای دینی و سنت های مبتنی بر آن. نگاه کنید به نیروهای سیاسی درگیر در خاورمیانه: مصر، ترکیه ، سوریه، تونس... و ایران. اما آنچه مهم است که سکولارها تنها به سکولاریسم قناعت نکرده و همواره بر دموکراسی به معنای اخلاقی و انسانی و این دنیایی آن توجه می کنند.

عاطفه: با تشكر فراوان و به اميد ان كه اين صحبت دو جانبه نشود يا نماند. از اين كه مردم از اخوان المسلمين به ستوه أمده بودند شكي نيست همان طور كه در حركت غير دمكراتيك ارتش (آخيرا) شكي لزوم شنا ختن اخوانالمسلمين تجربه ي تلخ حكومت نظامي ها نيست. و اما در باره ي تركيه اين كه اكثريت با اردو ان مخالف بودند و هنوز بر سر كار ماند خود دليل ضعف همان نهاد هاي دمكراتيك است. در باره ي مورد سوم روشن نيست به جه جواب مي دهد. و اما من هم همين نظر دوم شما را مطرح مي كردم سكولار احتياج به صفت دمكرات دارد. به نظرم مي رسد دو قطبي ديدن هر مبارزه ساده انكاري است، و قبول هر حركتي صرفا به دليل سكولار بودنش به كجراهه رفتن است. با تشكر.

مهران اميراحمدی: اگر ما بخواهیم این پدیده را در خاورمیانه بررسی کنیم قطعاً از ظرفیت یک مقاله خارج می شود. من سعی کردم علت اصلی را بیان کنم نه همهء علل را. اینکه ترکیه هنوز به طور مطلق به جامعه ای ایده آل تبدیل نشده است هیچ شکی نیست. چرا که پدیده های سیاسی و اجتماعی، علاوه بر اینکه تک علتی نیستند، مطلق هم انگاشته نمی شوند بلکه بطور نسبی معنا پیدا می کنند. ناگفته نماند که بیش از یک دهه است که دولت اردوغان قدرت را در دست دارد ولی هنوز نتوانسته اکثریت جامعه را با خود همراه کند. این ناکامی از این رو است که زیرساخت های فرهنگی مبتنی بر سکولاریسم قوی است. یعنی دولت پوپولیست ترکیه، به رغم امکانات تبلیغاتی فراوان، هنوز موفق نبوده است. افزون بر آن دولت اردوغان بخشی از آرای خود را مدیون کردها است که سکولاریسم و مذهب الویت اصلی ایشان در جهت گیری سیاسی نیست. برای کردها بیشتر حل مسله قومی یا ملیتی مهم است. اردوغان هم از این مسئله استفاده کرده و با دادن امتیازاتی آرای آنان را جلب کرده است. افزون بر آن، اتحادیهء اروپا و نهاد های حقوق بشری نیز فشار زیادی به ترکیه جهت امتیاز دادن به کردها وارد کرده است. این در حالی است که اساساً به حل مسله کرد ها به طور ریشه ای رغبت ندارد. این یک تاکتیک سیاسی برای کسب آرای بیشتر بوده است. اگر امتیازاتی را که به کردها داده شده است، نیروهای رقیب اردوغان قبلاً به آنها اعطا می کردند اکنون شاهد شرایط دیگری در ترکیه بودیم. و اما هنوز بر این باورم که اگر در مصر، ارتش با حمایت ملت وارد عمل نمی شد اخوان المسلمین مصر را به ایرانی دیگر تبدیل می کردند. تجربهء تلخ ملت ایران در سی اندی سال اخیر، یک دیگر از عواملی است که باعث شده روشنفکران مصری با قدرت در مقابل عوام فریبان بایستند. ارتش تنها به خواست ملت عمل کرد. اگرچه شاهد رفتارهایی غیر دمکراتیک در شرایط حاضر هستیم ولی، باز هم تکرار می کنم، این دلیل نمی شود که اخوان المسلمین توجیه گردد. این گروه یکی از آبشخور های تروریسم در نود سال اخیر می باشد؛ گروهی متحجر که سر ناسازگاری با مفاهیم این جهانی دارد.

محل ارسال نظر در مورد اين مطلب:

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.

بازگشت به خانه