سام قندچی: توضیحی دربارهء تشکیلات عمودی و افقی

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولار های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

11 فروردين ماه 1396 ـ 31 مارس 2017

توضیحی دربارهء تشکیلات عمودی و افقی
سام قندچی

چند روز پيش مقاله ای از این قلم تحت عنوان "ساختار تشکیلاتی حزب سکولار دموکرات آینده نگر چه باید باشد،" منتشر شد(1). یکی از دوستان حزب سکولار دموکرات ایرانیان(2) پرسیده اند که آیا پیشنهادم روی آوردن به ساختاری افقی (در مقابل عمودی) برای حزب بوده، و اگر آری، چه طرحی بصورت کانکریت مطرح کرده ام؟ در پاسخ باید بگویم نظری که بیان کرده ام روی آوردن به تشکیلات افقی نیست، هرچند خواستم نشان دهم که چرا برخی در جنبش سیاسی ایران چنین نظری را بیان می کنند و تلاش کردم دلیل آنها را برای طرح چنین مدلی، توضیح داده باشم. از جمله در شماره اخیر سایت جنبش سکولار دموکراسی، نظری در رد تشکیلات عمودی یا آنچه عموماً هیرارشی در ساختار تشکیلات است، مطرح شده بود که این گفتمان را در ارتباط با ساختار حزب-دولت، توضیح می داد. شخصاً گرچه چنین نظری را رد نمی کنم اما کماکان از آنجا که در پی ساختن دولت دموکراتیک و حزب دموکراتیک هستیم، ساختار هیرارشی، از نظر این قلم، اجتناب ناپذیر است. با اینحال در نوشتار روز گذشته توضیح داده شد که استبدادی از نوع کشورهای کمونیستی به دلیل حزب-دولت نبوده و نمونه ای که مثال آورده شد، پلاتفرم حزب دموکرات آمریکا است که در حزبی با همه هیرارشی و ساختار عمودی، پلاتفرم الزامی نیست، و از نظر این قلم پلاتفرم حزب سکولار دموکرات آینده نگر نیز نباید الزام آور باشد(3)، و به هر حال حزب دموکرات آمریکا و دولت ایالات متحده آمریکا طی 200 سال گذشته در این کشور، به رغم ساختاری عمودی، استبدادی عمل نکرده است.

در نتیجه معتقد نیستم که ساختار عمودی یا هیرارشی حزبی لزوماً باعث استبداد می شود و مثال آوردم که گرچه کسانی نظیر خانم ویرجینیا هاین در سالهای 1970 روی طرح های ساختارهای افقی خیلی کار کردند، اما در عمل اینگونه طرح ها به آنارشیسم ختم شده، و با چنین طرح ها، حزبی ساخته نشده است. این موضوع فقط در عرصه سیاست صادق نیست، یکی از کسانیکه در میان آینده نگرها در عرصه شرکتهای سهامی روی طرح ساختارهای افقی کار کرد، آینده نگر معروف جان نیزبیت است که کل کتابی را تحت عنوان "تجدید اختراع شرکتهای سهامی"(4)، به این موضوع اختصاص داده است. الوین تافلر که به تازگی درگذشت، در کتاب "شرکت سهامی تطابق پذیر"(5)، به موضوعاتی از این دست اشاره دارد و نقش مدیر را تسهیل کننده برای تدوین، اجرا و نظارت بر پروسه ها در مؤسسات، تعریف می کند. هم نیزبیت و هم تافلر به شماری از شرکتهای تجاری فراصنعتی در سیلیکان ولی آمریکا کمک کردند از ساختارهای افقی بهره مند شوند، اما در عمل آن مؤسسات یا پس از رشد اولیه، فروخته شدند یا از بین رفتند، و یا که خود آن مؤسسات به شرکتهای بزرگی با ساختار عمودی تکامل یافتند و نمونه شرکت اپل در کوپرتینو کالیفرنیا، بهترین مثال از حالت آخر است.

شاید ساختارهای عمودی تا زمانیکه اساس مؤسسات اجتماعی بر انسان با ویژگی های کنونی حیات بشر استوار است، اجتناب ناپذیر باشد و شاید زندگی واریانت جدید بشر(6) چنین الزامی را از بین ببرد. به هر حال بحث نظری در این مورد خیلی مفصل است و علاقمندان می توانند به کارهای خانم ویرجینا هاین در گذشته و نوشته های جان نیزبیت و الوین تافلر در سالهای اخیر مراجعه کنند. از نظر اینجانب ساختارهای عمودی برای احزاب جدید دموکراتیک برای ایران اجتناب ناپذیر است و آنارشیسم(7) پاسخ نیاز سیاسی کنونی ایران نیست.

مقالات سایت ایرانسکوپ در مورد نظرات الوین تافلر