گاردين: کوشش برای پرورش «نسلی دیندار» در ترکيه

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولار های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

3 مهر ماه 1396 ـ 25 سپتامبر 2017

دانش آموزان ترک سال تحصیلی جدید را در حالی آغاز می کنند که تئوری تکامل داروین از متون درسی حذف شده و زمان کم تری به ایده های سکولاریستی آتاتورک در برنامه های آموزشی ترکیه تخصیص داده می شوند. پس از 25 سال خدمت عایشه کازانچی تصمیم گرفت به عنوان یک معلم بازنشسته شود. او معلم علوم اجتماعی بوده است و برای جلوگیری از شناسایی و پیامدهای ناشی از آن از سوی حکومت خود را با نام مستعار معرفی می کند. او به دلیل پیوستن به اعتصاب اتحادیه معلمان و حمایت از علائق چپگرایانه و کرد بودن اش پس از کودتای نافرجام سال گذشته در ترکیه مورد بازجویی قرار گرفته بود. معرفی برنامه درسی جدید در مدارس سرتاسر کشور ترکیه در سال تحصیلی جدید اخرین گام بود. بچه ها در حالی از تعطیلات تابستانی به مدرسه باز می گردند که مقدمه ای بر نظریه تکامل داروین از کتاب های درسی زیست شناسی دبیرستان ترکیه حذف شده اند. هم چنین زمان اختصاص داده شده به آموزش ایده های سکولار که توسط بنیانگذار ترکیه مدرن مصطفی کمال اتاتورک بنیان گذرای شده بود نیز بسیار کاهش یافته است. اکنون مدراس دولتی باید مفاهیمی چون جهاد را آموزش دهند و این تلاش دولت ترکیه برای استفاده از دین به منظور توجیه خشونت است همان چیزی که سکولارها مخالف آن هستند. کازانچی می گوید:«دولت دستورالعملی را برای آموزش دارد و تاثیرگذاری بر ذهن جوانان از نظر آن بسیار مهم است. تغییرات درسی با انگیزه ایدئولوژیک و نه علمی بوده است. این دستکاری تاریخ است. حذف نظریه تکامل داروین برای فرزندان مان کار خوبی نیست».

آمزوش و پرورش به میدان جنگی کلیدی در ترکیه قطبی شده کنونی تبدیل شده است. تقسیم شدن کشور به دو قسمت پس از کودتای نافرجام سال گذشته روی داد. در نتیجه سرکوب ها 33 هزار معلم مورد برخورد پلیس و بازجویی قرار گرفته اند. نبرد بین سکولارها و محافظه کاران برای تاثیرگذاری بر جهت گیری جامعه ترکیه امروز در بسیاری از بخش ها دیده می شود. مخالفان تغییر در برنامه درسی می گویند ارزش های بنیادین جمهوری سکولار آتاتورک تحقیر شده اند و دولت تلاش می کند تا ارزش های دینی اسلام سنی را در ذهن جوانان فرو کند. دولت اصرار دارد که این تغییرات لازم است تا دانش آموزان ترکیه خود را برای یک دوره رقابتی اماده کنند. «عصمت ییلماز» وزیر اموزش ترکیه در کنفرانسی مطبوعاتی اخیرا در دفاع از اصلاحات اموزشی گفت که ترک ها مردمانی میانه رو هستند و نظام آموزشی با کیفیتی برای پیشرفت و حرکت رو به جلو می خواهند.

حذف نظریه تکامل داروین از برنامه درسی دبیرستان یکی از تغییرات بحث برامگیز است. مقام های آموزش و پرورش ترکیه گفته اند که این موضوع برای دانش آموزان پیچیده است و به همین دلیل به کتاب های دانشگاه انتقال می یابد.

«نومان کرتولموش» معاون نخست وزیر ترکیه گفته است که شواهدی برای تایید صحت نظریه تکامل وجود ندارد. نظریه تکامل داروین موضوعی پر مناقشه برای روحانیون جریان اصلی مسلمان در خاورمیانه بوده چرا که آنان معتقدند که با داستان خلقت ذکر شده در کتاب مقدس در تضاد است داستانی که می گوید خداوند در ابتدا حیات را به آدمی بخشید.

هم جنین، مفهوم جهاد به برنامه های درسی کلاس های مذهبی همراه با سایر اصول اسلامی مانند نماز، روزه و زیارت مکه اضافه شده است. مقام ها می گویند هدف اصلی این است که بر ماهیت صلح آمیز اسلام تاکید شود در نتیجه دانش آموزان نباید جهاد را به عنوان مفهومی خشونت امیز تعبیر کنند و باید معنای صحیح این مفهوم به آنان اموزش داده شود. ییلماز می گوید ما به انان راه درست را آموزش می دهیم اسلام مذهب صلح است.

علاوه بر آن روایت دولتی از کودتای نافرجام ترکیه که دولت می گوید سازماندهی شده توسط طرفداران فتح الله گولن واعظ مذهبی تبعیدی در امریکا بوده نیز در کتاب های درسی تازه گنجانده شده و به دانش آموزان گفته می شود که چگونه مردم از طریق ریختن در خیابان ها و راهپیمایی مانع پیروزی کودتاگران شدند.

ییلماز گفته که این تغییرات برمبنای مشاوره های عمومی گسترده ای بود که والدین و شهروندان در آن نقش قابل توجهی ایفا کردند. در سال های اخیر هم چنین در ترکیه شاهد افزایش شعب مدارس امام خطیب بوده ایم مدارسی که در سال های اغازین تاسیس جمهوری ترکیه با هدف آموزش امامان مساجد فعالیت افتتاح شدند.

نمایندگان حزب سکولار و کمالیست جمهوریخواه خلق اصلی ترین جریان اپوزیسیون ترکیه اما در کمیته آموزش و پرورش پارلمان ترکیه می گویند که اکنون یک خطیب به ازای هر 5 هزار نفر در ترکیه وجود دارد در حالی که این میزان در سال قبل یک خطیب به ازای هر 50 هزار نفر وجود داشت. آنان می گویند برنامه درسی جدید و هم چنین حذف نظریه تکامل همگی اقداماتی با انگیزه های ایدئولوژیک هستند و دولت عدالت و توسعه می خواهد نسلی را باب میل خود برای تحقق ارمان های ایدئولوژیک اش تربیت کند. ییلماز از تصمیم دولت برای حذف نظریه تکامل دفاع کرده و گفته که مواردی چون جهش ژنتیکی کماکان در مدرسه تدریس می شوند. نمایندگان مخالف پارلمان اما استدلال می کنند این تغییرات گامی در تلاش برای تغییر جامعه ترکیه و با هدف تربیت نسلی متدین هستند که به تضعیف ارزش های سکولار و تاکید بر دین می پردازد و تمرکز بر اسلام سنی به عنوان مبنای برای آموزش دینی است. مخالفان می گویند دولت عدالت و توسعه می خواهد ایدئولوژی خود را بر روی ذهن کودکان تحمیل کند و اردوغان یک نسل مذهبی می خواهد و تحقق این موضوع آرزوی اوست.