دست خالی حکومت اسلامی در بازی هسته ای با اتحادیه اروپا

رضا تقی زاده

          نخستین دور گفتگوهای جواد ظریف، وزیر خارجه حکومت اسلامی، در بروکسل که بمنظور گرفتن «تضمین های عملی و قطعی از اتحادیه اروپا»، به عنوان شرط باقی ماندن ایران در توافق اتمی 14 ژوئیه 2015 صورت می گیرد، به دلیل خالی بودن دست نمایندگان اعزامی تهران، از بخت بلند برای رسیدن به هدف اعلام شده برخوردار نیست.

          حسن روحانی روز یکشنبه طی یک عقب نشینی حساب شده از فرجهء «چند هفته ای» که پیشتر به اتحادیهء اروپا برای تامین رضایت و اطمینان خاطر ایران داده بود، بدون تعیین ضرب الاجل، تنها خواستار «ضمانت پنج کشور در مورد تأمین منافع ایران» برای باقی ماندن تهران در توافق اتمی شد.

          اتحادیه اروپا به دلایل متعدد، منجمله محدودیت امکانات، چنانکه صدر اعظم آلمان نیز روز شنبه به آن اذهان کرد، و همچنین ناگزیر بودن شرکت ها و بانک های اروپایی از سیاست خارجی تازه آمریکا و پیروی از تحریم های واشنگتن علیه ایران، قادر به تأمین خواسته های دولت تهران نیست؛ دلایلی که موجب شد آمریکا به مذاکرات اتمی سه قدرت اروپایی با ایران ملحق شود.

          حکومت اسلامی چنانچه قادر به تحمل هزینه های اعلام خروج از توافق اتمی بود، در لحظه اعلام خروج قطعی آمریکا از تعهدات آن، تهدید های انتشار یافته دولتمردان خود را عملی و به عنوان اقدامی تلافی جویانه روز سه شنبه 8 ژوئن از توافق خارج می شد.

          اعلام فرجه چند هفته ای از سوی حسن روحانی برای رایزنی با چین و روسیه و گفتگو با طرف های اروپایی عضو گروه 1+5، پیش از اتخاذ تصمیم نهایی، و همچنین توصیه علی خامنه ای برای گرفتن تضمین قطعی از اروپا به عنوان شرط باقی ماندن در توافق، راهکارهایی است برای حفظ صورت و اعتبار حکومت و نه قصد خروج تلافی جویانه از برجام.

دو رویداد بحث انگیز

          «پوکر اتمی» حکومت اسلامی با آمریکا چند هفته پیش از اعلام تصمیم نهاییِ دونالد ترامپ دایر بر ترک «برجام»، با تهدید به ترک تلافی جویانه از تعهدات توافق اتمی آغاز شد، اما، بعد از اعلام تصمیم آمریکا، خروج ایران به «فرصت مقتضی» موکول شد.

          همزمان با اعلام خروج آمریکا از توافق اتمی دو رویداد با اهمیت جهانی و منطقه ای به جریان افتاد: یکی اعلام سفر مایک پومپئو وزیر خارجه تازه آمریکا به پیونگ یانگ پایتخت کره شمالی که طی کمتر از 48 ساعت به آزادی و بازگشت سه زندانی آمریکایی منجر شد و دومی، شرکت نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در رژهء نظامی مسکو، شانه به شانه با ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه، در ساعاتی که هواپیماهای جنگنده و موشک های اسرائیلی هدف های نظامی نسبت داده شده به نیرو های ایران را در سوریه مورد اصابت قرار می دادند!

          مقایسه ای ساده مابین اهمیت اقتصادی آمریکا و ایران نشان میدهد که اروپا و آسیا نه مایل و نه قادر به ایستادگی در مقابل آمریکا بمنظور دفاع از حکومت اسلامی هستند و اتحادیه اروپا بخصوص، علاوه بر اهمیت حفظ شریک بزرگ تجاری، به دلیل وابستگی های نظامی و امنیتی به آمریکا در جایگاهی نیست که بتواند به دولت تهران «ضمانت اجرایی» برای دور زدن تحریمها بدهد.

          در صورت ترک تلافی جویانه توافق اتمی، حکومت اسلامی به حمایت سیاسی و اقتصادی چین و روسیه که از آنها به عنوان «هم پیمانان استراتژیک» خود یاد می کند نیازمند است در حالی که چین با نشان دادن چراغ سبز به کره شمالی از سیاست آشتی جویانهء پیونگ یانگ (دیگر همکار استراتژیک تهران) با آمریکا پشتیبانی کرد و روسیه نیز با استقبال گرم از نتانیاهو از حملهء موشکی روز چهارشنبهء اسرائیل علیه سوریه، که بنا بر گزارش ها، گسترده ترین حملهء هوایی نوع خود از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه خوانده شده، چشم فرو بست.

          دو کشور چین و روسیه کلیهء قطعنامه های تنبیهی و توبیخی شورای امنیت را که از سال 2006 تا 2011 علیه ایران به تصویب رسیده مورد تائید قرار داده اند و در صورت تخلف حکومت اسلامی از مفاد منشور 2231 شورای امنیت که ترک «برجام» زمینه ساز آن خواهد شد،انتظار می رود از بازگشت تحریم های گذشته پشتیبانی کنند.

دست های خالی تهران

          جواد ظریف در حالی به دیدار کشورهای اروپایی میرود که در برابر درخواست «ضمانت حفظ منافع حکومت اسلامی» قادر به عرضهء امتیاز نیست و گزینهء «تهدید» و خروج از توافق، گذشته از اروپا، نارضایتی چین و روسیه را نیز بدنبال خواهد داشت.

          در اجرای برنامهء جامع اقدام مشترک (برجام) حکومت اسلامی ذخایر اورانیوم غنی سازی شده با غلظت تا 3.5 درصد خود را به کمتر از 300 کیلوگرم کاهش داده، و در صورت اعلام خروج از توافق اتمی برای دست یافتن به ظرفیت انجام یک انفجار اتمی آزمایشی (فرار اتمی - Nuclear breakout)، به بیش از یکسال زمان نیازمند است.

          راه دیگر رسیدن ایران به قابلیت آزمایش اتمی از راه فرایند پلوتونیوم نیز با تعطیل راکتور اتمی آب سنگین اراک کاملاً مسدود است.

          قطع صادرات نفت و روی کردن به سیاست «بستن شیرها» که حکومت اسلامی در ابتدای سال های 2000 تبلیغ و یا تهدید میکرد به دلیل افزایش نیاز های ارزی ناشی از افزایش تعهدات منطقه ای و همچنین تشدید بحران اقتصاد داخلی به کارت سوخته تبدیل شده و حتی بازار نیز دیگر آنرا جدی نمیگیرد، چنانکه نسبت به تصمیم خروج آمریکا از برجام هم واکنش نشان نداد و قیمتهای جهانی نفت پس از آن، حتی روند کاهشی نشان داد.

          آمریکا ظرفیت تجارت خارجی خود را در عرصه های سیاسی به عنوان اهرم قدرت و ابزار اعمال فشار بکار میگیرد در حالیکه این اهرم برای ایران به دلیل تحلیل رفتن بجای ابزار قدرت به «پاشنه آشیل» حکومت و بخشی آسیب پذیر تبدیل شده است.

          حجم تجارت خارجی آمریکا با اتحادیه اروپا در سال 2017 نزدیک به هفتصد میلیارد دلار و با مجموع کشورهای اروپایی حدود یک تریلیون و دویست میلیارد دلار بود در حالیکه تجارت خارجی ایران با اتحادیه اروپا ( مجموع صادرات و واردات) در سال 2015 تنها حدود پنج میلیارد دلار بود که این رقم دو سال بعد از لغو تحریمها، به حدود 24 میلیارد دلار رسید.

          مقایسه ای ساده مابین اهمیت اقتصادی آمریکا و ایران نشان میدهد که اروپا و آسیا نه مایل و نه قادر به ایستادگی در مقابل آمریکا بمنظور دفاع از حکومت اسلامی هستند و اتحادیهء اروپا بخصوص، علاوه بر اهمیت حفظ شریک بزرگ تجاری، به دلیل وابستگی های نظامی و امنیتی به آمریکا در جایگاهی نیست که بتواند به دولت تهران «ضمانت اجرایی» برای دور زدن تحریم ها بدهد.

          خاورمیانه در آستانه تجربه «نظم نوین»ی است و حکومت کنونی ایران، و همپیمانان آن در جنوب لبنان ( حزب الله لبنان) و دولت اسد در سوریه در راه استقرار این نظم قرار دارند.

          در فضایی متفاوت با آنچه که آغاز مذاکرات اتمی ایران و جامعه جهانی را در سال 2013 امکان پذیر ساخت، چنتهءحکومت ایران برای تهدید و یا تحبیب اروپا و آمریکا اینک خالی است و چشم انداز نتایج مذاکرات ظریف در بروکسل روشن نیست.

https://www.radiofarda.com/a/iran-nuclear-talk-after/29226626.html

بازگشت به خانه