سام قندچی: دربارهء داستان تجزیه طلبی امروز

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولار های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

13 تير ماه 1397 ـ 4 ماه جولای 2018

دربارهء داستان تجزیه طلبی امروز؛ نه 73 سال پیش
سام قندچی

در رد نظری و تاریخی تجزیه طلبی در ایران به تفصیل در گذشته بحث شده است(1). نظریه «خودمختاری» که دوباره خانم مریم رجوی در کنگرهء مجاهدین خلق از آن حمایت کرد، دیدگاهی ملوک الطوایفی است که اساساً حتی برخی گروه های قومی هم کنار گذاشته اند و در رد آن به اندازه کافی بحث شده است(2). کلاً حکومت قومی سال هاست، حتی از نظر بسياری از فدرالیست ها، دیدگاهی تبعیض آمیز اعلام شده و مردود محسوب می شود و کسی دنبال آن نیست(3). فدرالیسم قومی نیز عملاً نظیر همان خودمختاری و حکومت قومی است و در رد آن توضیحات لازم سال هاست ارائه شده است(4). فدرالیسم استانی هم اگرچه امروز مورد حمایت اکثریت فدرالیست های ایران است (5)، اما بعد از تجربهء همه پرسی استقلال کردستان عراق در سپتامبر 2017 ثابت شد که حتی اين نوع فدرالیسم نیز در شرایط دموکراتیک به تجزیهء ایران می انجامد(6).

در نتیجه، از نظر تئوریک و تاریخی، نشان داده شده که راه حل های اتنیکی و شکل فدرالی حکومت نسخه جنگ داخلی برای ایران است و نه آنکه بشود از طریق آن به حقوق بشر برای همه شهروندان ایران دست یافت. درست است که اصطلاح اتنیک از نظر ریشه لغوی غیراروپایی معنی شده اما حتی در اروپا می گوییم اتنیسیته فرانسوی. به هرحال داشتن اتنیسیته های مختلف نظیر داشتن خانواده های مختلف یا جنسیت های مختلف یا طبقات مختلف دلیلی بر ایجاد دولتهای جداگانه بر مبنای این اشتراک ها نیست.

دولت مدرن جمهوریت دموکرات و سکولار است که آینده نگر باشد و همهء مردم را متحد کند. تجزیهء کشورها نیز به دلیل وجود اتنیسیته های مختلف، مذاهب مختلف، طبقات مختلف یا جنسیت ها و گرایش های مختلف جنسیتی، در هیچ کشوری نبوده است. در یکجا اتنیسیته های مختلف با هم در صلح، دوستی و آرامش زندگی کرده اند و در جای دیگر تجزیه بر مبنای اتنیسیته صورت گرفته و علت را باید در مشی های سیاسی رژیم ها جستجو کرد.

بتازگی در مورد برخی بحث های سیاسی در اپوزیسیون ایران در این رابطه اشاره شد(7). و مشخصاً "دلیل حملات شدید تازه به دکتر اسماعیل نوری علا، منوچهر یزدیان و حزب سکولار دموکرات ایرانیان"(8)، مورد بحث قرار گرفت، و آقای منوچهر یزدیان پیشتر مفصل در مورد بحث عدم تمرکز قدرت در حکومت آینده ایران توضیح داده اند(9). دکتر اسماعیل نوری علا و آقای حسن اعتمادی نیز برای رفع هرگونه شبهه ای حتی جزئیات بحث ها را دربارهء نظرات حزب سکولار دموکرات ایرانیان و مهستان جنبش سکولار دموکراسی، توضیح داده اند(10). دربارهء آموزش زبان مادری نیز موضع نیروهای مترقی در ایران روشن است(11).

کلاً همه بحث های نظیر «حق تعیین سرنوشت»، ارثیه دوران لنینیسم و کمونیسم در جنبش سیاسی ما است که بعنوان دیدگاهی آرمانی بجای آرمان حمایت از حقوق بشر همه شهروندان، برای دامن زدن به جنبش های آزادیبخش توده ای در قرن گذشته توسط کمینترن، مطرح می شده(12) و ربطی به آنچه در اسناد سازمان ملل بعنوان حق تعیین سرنوشت آمده ندارد که تعریف کشورها بعد از به وجود آمدن آنهاست.

یعنی اسناد سازمان ملل درباره حق تعیین سرنوشت موضوعی حقوقی برای تعیین روابط دولت های «موجود» در دنیا است و نه بحثی آرمانی برای جنبش های سیاسی و مدنی که کمونیست ها در دوران کمینترن و بعد از آن مطرح می کردند و امروز میراث آن اندیشه ها، توسط افرادی در اپوزیسیون، که به روز نیستند، تکرار می شود.

واقعیت این است که رجعت گروه هایی نظیر حزب کوملهء مهتدی به خط مشی اتنیکی به این دلیل بود که جنبش کمونیستی سراسری ایران شکست خورد، و در نتیجه وقتی کومله را احیا کردند، راه ایجاد تشکیلات سراسری چپ را کنار گذاشتند، و نداشتن راهی دیگر، و عدم وجود تشکلات سراسری، با نظر سیاسی منسجم برای عصر حاضر، باعث شده که راه خود را در توسل به برنامه ای قومی یافتند و به حزبی کردی تبدیل شدند. حق هم داشتند چون کل جنبش کمونیستی جریانی پایان یافته است.

اگر انشعاب های آنها امروز صورت می گرفت و نه چند دهه پیش، مطمئن هستم که در ایجاد حزبی سکولار دموکرات و آینده نگر سراسری برای کل ایران نقش ایفا می کردند و نه آنکه خود را به حزبی کردی تبدیل کنند؛ چرا که از اول هم دیدگاه بنیانگذاران کومله ایجاد تشکیلاتی قومی نبود.

به هر حال همه این بحثها مربوط به بیش از 30 سال پیش است و امروز اساساً اصل بحث هیچکدام از این حرف ها نیست و موضوع آن چیزی است که در سطور زیر در چند خط می آید.

واقعیت موضوع تجزیه طلبی در ایران کنونی رک و پوست کنده بسیار ساده است، و آن اینکه اگر دولت مرکزی نتواند با آمریکا کار کند، این جریانات بعنوان وزنه ای در برابر دولت مرکزی علم می شوند.

در مورد عراق امروز اینطور نیست و، به رغم همکاری نزدیک دولت مرکزی با آمریکا با موضوع جدایی طلبی کردستان عراق روبرو هستند چرا که واقعاً کردستان عراق سرزمینی جداگانه بوده که در تقسیمات بعد از سقوط عثمانی کشورسازی شده است (13)، در حالیکه آنچه در ایران جریانات تجزیه طلبانه در کردستان، آذربایجان، بلوچستان و خوزستان می بینیم، بدون کمک آمریکا وجود خارجی ندارند.

راه حل هم این است که دولت مرکزی آینده باید با آمریکا از نزدیک کار کند و همه نیروهای آلترناتیو رژیم اسلامی همین استراتژی را دارند و جریانات حزب توده و بخش هایی از جبههء ملی اقلیت کوچکی در اپوزیسیون هستند که ضدآمریکایی هستند و اکثریت اپوزیسیون ایران آینده کشور را بعنوان متحد آمریکا و غرب می بینند و نه دشمن آنها.

اما تا زمانی که رژیمِ اسلامیِ آمریکا ستیز(14)، در ایران در قدرت است، رژیمی که هروقت کم می آورد تهدید به بستن تنگه هرمز می کند، داستان های گروه های تجزیه طلب و تقویت آنها توسط آمریکا و عربستان سعودی ادامه خواهد داشت.

چه انتظاری داریم وقتی 40 سال دولت ایران آدم راه انداخته در خیابان ها و هر روز شعار مرگ بر آمریکا در کوی و برزن، در نماز جمعه و دانشگاه و ادارات داده است؟

در واقع اگر توجه کنیم همه دولت هایی که در اروپای شرقی بودند بعد از سقوط شوروی و بلوک شرق با موضوع تجزیه روبرو نشدند غیر از یوگسلاوی و آن هم به این دلیل که سنتاً صربستان حتی قبل از کمونیسم تیتو، با روسیه در جنگ جهانی اول در برابر اتحاد اطریش - مجارستان سمتگیری کرد. فقط چکسلواکی بعد از سقوط بلوک شرق، به دو بخش تجزیه شد و آن هم ابداً جنگ داخلی به بار نیاورد چون آن دو بخش کشور واقعاً بطور مصنوعی یک کشور بودند؛ نظیر عراق کنونی.

به هر حال، مسألهء اصلی تجزیه طلبی در ایران را باید در آمریکا ستیزی رژیم اسلامی دید و جریانات حزب توده و جبهه ملی در اپوزیسیون لازم است دقت کنند که با مواضع ضدآمریکایی به تجزیه طلبی در آینده ایران دامن نزنند.

این حرف به این معنی نیست که باید عروسک آمریکا بود اما به این معنی هست که باید با درایت و منطق، مواضع سیاسی اتخاذ کرد که مناسب واقعیت عصر حاضر باشد و نه آنکه فکر کنیم امروز دوران گاندی است و ما هم رهبرمان مصدق است.

«استقلال» امروز معنایش با دوران جنبش غیرمتعهدها از زمین تا آسمان فرق دارد(15). باید از واتسلاو هاول، رهبر چک، آموخت و نه از رهبران صربستان که باعث نابودی و جنگهای قومی در یوگسلاوی شدند.

8. دلیل حملات شدید تازه به دکتر اسماعیل نوری علا، منوچهر یزدیان و حزب سکولار دموکرات ایرانیان
http://www.ghandchi.com/2105-nooriala-yazdian.htm

9. منوچهر یزدیان پیرامون تمرکز و عدم تمرکز در ایران. نشست 20 ژانویه 2018 انجمن ققنوس رتردام
https://www.youtube.com/watch?v=nsp_SULrlk0

12. درباره بحثهای تعیین سرنوشت در جنبش کمونیستی