حبیب حسینی‌فرد: نگاهی به کتاب تصاحب خصمانه

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولاردموکرات های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

23 آذر ماه 1397 ـ 14 دسامبر 2018

آيا اسلام اروپا را می‌بلعد؟

در بحبوبهء تظاهرات ضدخارجی در شرق آلمان که هسته بسیج‌گر آن را راست افراطی تشکیل می‌دهد، کتابی بحث‌انگیز منتشر شده که نسبت به «خطر اسلام و مسلمان‌ها» برای فرهنگ و هویت و اقتصاد اروپا و آلمان هشدار می‌دهد. واکنش‌ها نسبت به این کتاب هم بحث‌انگیز است.

ژانویهء 2015، حمله جنایتکارانه به دفتر نشریه کاریکاتور «شارلی ابدو» در پاریس و کشتن شماری از اعضای تحریریه آن در همان روزی اتفاق افتاد که رمان جنجال‌ برانگیز میشل هولبک هم به بازار آمد. هولبک در رمان «تسلیم» (Submission) سال 2022 فرانسه را تصویر می‌کند که در انتخابات ریاست جمهوری یک نامزد مسلمان با نامزد حزب افراطی جبههء ملی به دور دوم می‌روند و همهء احزاب چپ و راست برای ممانعت از قدرت‌گیری نامزد جبههء ملی به نامزد مسلمان رأی می‌دهند. او پیروز می‌شود و جمهوری چهارم فرانسه از فردای روز پیروزی به حکومت اسلامی تحت قوانین شریعت و حجاب و... تبدیل می‌شود.

بالا گرفتن میدان ‌داری راست افراطی در شرق آلمان (تظاهرات قسماً توأم با خشونت در شهر کمنیتس و بروز فضای ارعاب علیه خارجی‌ها و خبرنگاران و... در این شهر) در این روزها، پس‌زمینه‌های گوناگونی دارد، ولی قتل یک جوان آلمانی به دست دو مرد سوری و عراقی همچون جرقهء آن عمل کرده است.

این رویداد هم، تصادفاً هم‌زمان شده با انتشار کتابی از تیلو زارتسین با نام «تصاحب خصمانه» (یا مصادره خصمانه) و با عنوان فرعی «چگونه اسلام مانع پیشرفت و همچون تهدیدی برای جامعه است»* زارتسین سال 2010 هم در مورد «خطر مسلمان‌ها» برای فرهنگ و هویت آلمان کتابی منتشر کرده بود‌ با نام «آلمان (با سیاست‌های مهاجرتی‌اش) خود را به فنا می‌کشد» که 21 هفته در رأس کتاب‌های پرفروش بود و حدود یک میلیون و 500 هزار نسخه آن به فروش رفت.

در کتاب تازه هم زارتسین تزهای همان کتاب را تکرار می‌کند، با این تفاوت که او حالا قرآن را هم مطالعه کرده و تزهایش را با استناد به آیات قران و نیز داده‌هایی از کشورهای اسلامی «مستند» می‌کند. تأکید هم دارد که خواندن قرآن برای این بوده که به آثار و اسناد دست دوم اتکا نکند و بنیاد تزهایش را بر«نص صریح کتاب مرجع مسلمان‌ها» بگذارد.

مدعای زارتسین این است که اگر حزب اش، یعنی حزب سوسیال دمکرات آلمان، بحث‌های کتاب اول را جدی گرفته بود و به آنها در سیاست مهاجرتی خود توجه کرده بود و به ویژه با بازکردن مرزها به روی پناهجویان در سال 2015 مخالفت می‌کرد، حالا وضع بهتری در افکار عمومی می‌داشت و قدرت‌گیری حزب راست پوپولیست آلمان، که از جمله با دمیدن در شیپور مخالفت با سیاست پناهجو‌ پذیری ائتلاف حاکم احزاب مسیحی و سوسیال دمکرات نیرو گرفته، بلاموضوع می‌شد.

از همان زمان انتشار کتاب اول زارتسین، هم‌حزبی‌هایش «مؤلفه‌های نژادپرستانه و بیگانه ‌ستیزانه» در آن دیده‌اند و بحث اخراج نویسنده از حزب را مطرح کرده‌اند. انتشار کتاب تازه نیز به این بحث دوباره بیشتر دامن زده است.

کتاب جدید زارتسین 495 صفحه و پنج فصل دارد. فصل اول ناظر بر اثبات این مدعاست که اسلام دینی خشونت‌گرا و سرکوب‌گر فردیت انسان‌ها و نیز به شدت در پی کشیدن دیوار و حصارهای گاه خونین با سایر فرهنگ‌ها و هویت‌ها و مذاهب است، عاملی که هر گونه تغییر و اصلاح در اسلام را هم از نظر زارتسین مانع می‌شود. او حتی کشتار مسلمان‌ها در جنگ یوگسلاوی سابق حدود یک ربع قرن پیش را هم به نفرتی نسبت می‌دهد که «سلطهء 400 ساله حکومت عثمانی در بخش‌های غیرمسلمان یوگسلاوی دامن زده است». در این فصل همچنین تاکید بر این است که اسلام «در زمینهء معنوی و فرهنگی برهوت‌ساز است» و «زیرآب هر گونه هنری را می‌زند.»

در فصل‌های دوم و سوم، نویسنده می‌گوید که شاخص‌هایی که در مورد اسلام در فصل اول آمده سبب شده‌اند که در جوامع اسلامی صرفاً خصوصیاتی منفی همچون رشد بالای جمعیت، ضعف در زمینهء تولید ثروت،‌ ضعف در عرصهء آموزش و ناتوانی در تولید علم و دانش دست بالا را داشته باشند. او «سرکوب و انقیاد زن» در جوامع اسلامی را عامل تمکین و عدم مقاومت او در برابر تولید مثل زیاد می‌داند.

فصل چهارم کتاب نسبت به «خطر اکثریت‌ شدن مسلمان‌ها در اروپا از رهگذر تهاجم مهاجران و پناهجویان و رقم‌خوردن سرنوشتی مانند کشورهای اسلامی برای آلمان و اروپا در سال‌های آینده» هشدار می‌دهد.

فصل پنجم شامل پیشنهاداتی برای ممانعت از بروز چنین «سناریو»یی است؛ از رعایت کنوانسیون‌ پناهجویی ژنو تنها در مورد پناهجویان اروپایی و حرک به سوی ممنوعیت کامل مسلمان‌ها برای ورود به آلمان، تا مقابله با عوامل مهاجرت و پناهجویی در کشورهای مبداء، تا ممنوعیت کامل حجاب اسلامی، تا ثبت شاخص ‌های ژنتیکی (DNA) همهء مهاجران و پناهجویان و بازگرداندن آنهایی که پذیرفته نمی‌شوند، حتی اگر کشور مبداء هم قبول نکند، حتی با استفاده از نیروی قهریه و ...

کتاب زارتسین، که پیشاپیش به دلیل امتناع ناشر اول از چاپ آن توجه برانگیز شد و حتی قبل از انتشار در مقام دوم فهرست پرفروش‌های (پیش‌سفارش) آمازون قرار گرفت، حالا در صدر پرفروش‌ها ایستاده است. با این همه، منتقدان زارتسین هم کم نیستند و حتی نشریات راست‌گرایی که سال 2010 از کتاب اول او استقبال کردند، حالا سعی در فاصله‌گیری از مضمون کتاب جدید دارند.

منتقدان زارتسین را متهم می‌کنند که، همچون اسلام‌گرایان افراطی،یا محافل مذهبی حاکم در عربستان و ایران، اسلام را نه در تاریخ اجتماعی آن و رابطه دینامیک و بعضاً پرچالش و در مجموع رو به جلو جهان اسلام با مدرنیت و سکولاریسم، بلکه در نص‌گرایی و اصول‌گرایی و انتخاب گزینشی چند آیه از قرآن خلاصه کرده است؛ همان آیه‌هایی که از قضا راهنمای عمل و هویت اسلام‌گرایان افراطی هم هستند و بخش عمدهء جمعیت مسلمان‌ها آنها را با مقتضیات زندگی معاصر خود ناسازگار می‌داند.

منتقدان گرچه ترورهای مبتنی بر آموزه‌های اسلام‌گرایان افراطی در کشورهای مختلف اروپا، و برخی از رفتارها و رویکردهای مسلمانان مهاجر را در بروز ذهنیت منفی در بخش‌هایی از جوامع غربی نفی نمی‌کنند، و نیز وضعیت نامساعد حقوق بشر یا فساد و فقر اقتصادی و فرهنگی در شمار قابل اعتنایی از جوامع اسلامی را کم و بیش اظهرمن‌الشمس می‌دانند، ولی از یک سو سخن گفتن از جهانی واحد به نام جهان اسلام را واجد شاخص‌های علمی نمی‌دانند و در عین حال به یک عامل واحد (مذهب) به عنوان ریشهء مشکلات یاد شده هم باور ندارند.

آنها از جمله به تحقیق موسسه معروف پیو** در آمریکا دربارهء چشم‌انداز وضعیت جمعیتی و اجتماعی در جهان اسلام و نیز مسلمانان در کشورهای غربی در بازهء زمانی 2010 تا 2030 رجوع می‌دهند که مؤید تزها و پیش‌بینی‌های زارتسین نیست. این تحقیق بر کاهش رشد جمعیت در بسیاری از کشورهای اسلامی و در میان مسلمانان اروپا، روند رو به جلو، ولو افتان و خیزان سکورالیزاسیون و برآمد اجتماعی و آموزشی زنان و... دلالت دارد.

این نقد نیز متوجه زارتسین است که او با چالش‌های گلوبال و بومی که تشدید پناهجویی و مهاجرت هم نه منشا آن که از نمودهای آن است و با نگرانی‌هایی که این چالش‌ها به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هویتی در میان بخش‌هایی از جوامع غربی ایجاد کرده‌اند سوداگری می‌کند و به سهم خود در بازتولید و تشدید این ترس‌ها و دغدغه‌ها و راندن هر چه بیشتر مردم نگران به زیر پرچم و شعارهای راست‌ افراطی، نقش دارد.

یک شاخصه بحث‌هایی که در باره کتاب زاراتسین به راه افتاده این است که بخش عمده نخبگان سیاسی و رسانه‌ها در وجه عمده به نقد آن مشغولند و این کتاب را به لحاظ «ساده ‌سازی مسائل پیچیده»، «یک‌سو نگری» و «لرزان ‌بودن آمار و داده‌های آن» به باد انتقاد می‌گیرند و زیاد در علت استقبال قابل اعتنا از کتاب دقیق نمی‌شوند.

کتاب در حال حاضر در صدر پرفروش‌هاست و يادداشت های شهروندان در شبکه‌های اجتماعی هم در بیش از 60 درصد موارد مثبت یا غیرمنفی (علاقه‌مند به خواندن) است. منتقدانی این شکاف میان ارزیابی نخبگان سیاسی و رسانه‌ای با نظر شهروندان عادی در مورد کتاب را نشانه دیگری از کم‌شدن تاثیر و نفوذ مواضع نخبگان سیاسی و رسانه‌ها در میان مردم عادی، کاستی در توجه و تمرکز آنها بر روی دغدغه‌های شهروندان معمولی (که قسماً در کتاب زارتسین هم - ولو که با نتیجه ‌گیری‌های غلط - به آنها اشاره شده) و طبعاً باز شدن میدان برای مانور راست‌ها و پوپولیست‌ها تلقی می‌کنند. تنها چیزی که شاید دغدغه و نگرانی نسبت به این شکاف را تا حدودی تسلی دهد، آمارهای مربوط به مواضع شهروندان دربارهء مهاجرپذیری از میان مسلمان‌هاست.

برابر با داده آخرین نظرسنجی موسسه معتبر «امنید» در آلمان، دستکم سه چهارم شهروندان این کشور با ممنوعیت مهاجرت مسلمان‌ها مخالفند، هر چند که رقم موافقان این ممنوعیت (یک چهارم جمعیت) هم کم نیست. 68 درصد هواداران حزب راست پوپولیست آلمان یعنی حزب «آلترناتیو برای آلمان» در شمار این یک چهارم هستند. و این همان حزبی است که با شعارهایی در مخالفت با سیاست پناهجو پذیری دولت مرکل و بر بستر اهمال و سردرگمی آن در تدوین و اجرای یک سیاست جامع مهاجر پذیری به یک باره نزدیک به 100 کرسی از 700 کرسی مجلس آلمان را تصاحب کرد و نظرسنجی‌ها به‌ویژه در شرق آلمان هم حالا بر افزایش روز‌افزون استقبال از این حزب دلالت دارند.

* Feindliche Übernahme – Wie der Islam den Fortschritt behindert und die Gesellschaft bedroht.