آیا کرونا هم می تواند نقش چرنوبیل را بازی کند؟

شکوه ميرزادگی

       این روزها همزمان است با روز انفجار نیروگاه «چرنوبیل» در «اتحاد جماهیر شوروی». فاجعه ای که در 26 آوریل 1986، و درست پنج سال قبل از فروپاشی حکومتی اتفاق افتاد که مدعی دفاع از رنجبران جهان بود و ظرف هفتاد سال میلیون ها انسان را به انزوا، فقر، فساد، و نابودی کشاند.

       گسترش و عظمت فاجعه چرنوبیل، که برخی آن را یکی از دلایل مهم فروپاشی شوروی می دانند، تنها به دلیل بی توجهی و ناکارآمدی ناشی از فساد حکومت شوروی نبود بلکه به دلیل پنهان کردن آن از مردمان زیر سلطه ی شوروی و کل جهان بود.

       شوروی اطلاعات مربوط به فاجعه را برای دو سال از دنیا پنهان کرد و درست مثل ایران امروز متکبرانه و احمقانه حاضر به پذیرش کمک های بین المللی نشد. شوروی بلاخره در سال 1991، به ناچار از آژانس بین المللی انرژی اتمی کمک خواست؛ زمانی که خیلی دیر شده بود.

       در فاجعه چرنوبیل قریب به پنج میلیون نفر آسیب دیدند، خانه های میلیون ها تن در شهرها و روستاهای استان هایی از شوروی آلوده شدند. به طوری که فقط در ماه مه 1986 این آلودگی در سراسر کشورهای نیمکره جنوبی، اقیانوس‌آرام، آتلانتیک و منجمد شمالی دیده می شد. و اثرات ویرانگر و کشنده ی آن وضعیت تششع در محدوده های بسیار از کشورهای اروپایی تغییر داد.

***

       اکنون چند ماه است از شیوع ویروس کرونا (کووید 19) در جهان می گذرد. فاجعه ای که برخی از کارشناسان زیست محیطی نقش عملکرد بد انسان ها را، در ارتباط با بی توجهی به محیط زیست، در پیدایش آن موثر می دانند و برخی دیگر آن را امری طبیعی می دانند که نظیرش بارها در تاریخ زندگی انسان وجود داشته است. هر چه هست این روزها بیشتر دولت های جهان و همه ی پزشکان و دانشمندان در کشورهای مختلف، در این مورد همراه شده اند و بیشترین کوشش ها برای پیدا کردن راه حلی ست در جهت نجات مردمان از این بیماری.

       از آنجا که این بیماری جهانی ست، آمارهای درست از وضعیت بیماران، تعداد مبتلایان، تعداد جان باختگان و تعداد مداوا شدگان می تواند کمک موثری برای شناخت سریع تر این ویروس، عملکرد آن و مداوای آن باشد. اما متاسفانه درست در چنین شرایطی برخی از حکومت های دیکتاتوری، بنا بر روش معمول خود، دست به پنهان کاری زده اند. آن ها با دادن آمارهای غلط درباره تعداد بیمارها، بهبودی و یا مرگ آن ها نه تنها سدی شده اند برای بررسی های علمی درست، بلکه سبب شایع شدن بیشتر این بیماری و کشتار بیشتر مردمان شده اند. یکی از این حکومت ها، حکومت اسلامی حاکم بر ایران است.

پنهان کردن تعداد بیماران و مرگ ها از چشم جهانیان از سوی حکومت اسلامی، توصیه های احمقانه و مخرب آیت الله ها برای بیماران، از استعمال روغن بنفشه گرفته تا نوشیدن ادرار شتر. و ردیاب های مضحک مسئولین حکومتی و «یافتم، یافتم» های دروغین آن ها اگر چه زندگی بسیارانی از مردمان محروم از آموزش صحیح را در خطر نابودی قرار داده است، اما ماهیت ضعیف و پوشالی حکومت اسلامی را نیز هم برای مردمان ایران و هم برای جهانیان بیش از بیش روشن کرده است. زیرا همیشه به وقت جنگ و بیماری و مصیبت های همه گیر هست، که لیاقت و یا بی لیاقتی دولت ها در اداره امور و حفظ جان مردمان نشان داده می شود.

       وضعیت ایران در شرایط اضطراری کنونی و عملکرد حکومت اسلامی برخی از تحلیل گران اجتماعی را بر آن داشته تا شیوع کرونا در ایران امروز را احتمال آغازی برای فروپاشی حکومت اسلامی بدانند. این برداشت با توجه به شباهتی که عملکرد شوروی با فاجعه چرنوبیل داشت (البته در مقایسی متفاوت) می تواند قابل تعمق باشد.

       برخی از جامعه شناسان و سیاستمداران در همان زمان چرنوبیل آن را یکی از دلایل مهم فروپاشی شوروی می دانستند. میخائیل گورباچف، یکی از این افراد بود. او پس از فروپاشی شوروی در گفتگویی با نشریه ی اتریشی «استاندارد» فاجعه ی چرنوبیل را نقطه ی عطفی تاریخی عنوان کرد. برای این که «نقطه ضعف های رژیم کمونیستی را تا حد زیادی برای مردمان شوروی و جهانیان روشن کرده بود».

***

       بلافاصله پس از تقاضای کمک شوروی که با همه ی ادعاهای خود قادر به کنترل پیامدهای چرنوبیل نبود، همکاری های بین المللی برای رسیدگی و کاهش ضایعات آغاز شد. مجمع عمومی سازمان ملل در سال 1991صندوقی به نام «اعتماد چرنوبیل» ایجاد کرد که تا کنون موفقیت های زیادی داشته است. این صندوق همچنان زیر نظر دفتر هماهنگی امور بشردوستانه فعال است.

در مارس 2016، سازمان ملل قطعنامه ای را تصویب کرد و بر اساس آن 26 آوریل را به عنوان روز جهانی یادبود قربانیان چرنوبیل اعلام داشت.*

از «یادداشت های آخر هفته»

25 آوریل 2020

* http://worldculturalheritagevoices.org/international-chern

بازگشت به خانه