«آبرامز» به جای «هوک»: از کارگزار فشار حداکثری به کارگزار تغییر رژیم‌؟

گزارش سايت رادیو زمانه

       برایان هوک،‌ نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران از سمت خود استعفا داد تا به گفته وزیر خارجه این کشور در «بخش خصوصی» به کارش ادامه دهد. استعفای هوک در مقطعی حساس در روابط ایران و ایالات متحده رخ می‌دهد. جانشین موقت او، الیوت آبرامز نماینده ویژه واشنگتن در امور ونزوئلا است.

       مایک پومپئو، وزير خارجهء ایالات متخدهء امريکا، پنج‌شنبه ششم اوت، پس از اعلام استعفای برایان هوک در توئیتر، او را «مشاور معتمد و دوستی خوب» خواند و گفت که هوک «موفقیت‌های تاریخی‌» در مقابله با رژيم اسلامی کسب کرده است.

       استعفای هوک اما غافلگیر کننده بود و شاید به یک «عدم موفقیت تاریخی» در آینده ربط داشته باشد: ناتوانی آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی که اکتبر سال جاری فراخواهد رسید. رسانه‌هایی همچون نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست و رویترز نیز بر این نکته تمرکز کردند.

       قرار است شورای امنیت سازمان ملل هفته آینده بر سر قطعنامه ایالات متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رأی‌گیری کند.

       هوک پنج‌شنبه صبح، چند ساعت پیش از استعفا در این ‌باره گفته بود: «ما به پافشاری‌مان بر سر این موضوع [تمدید تحریم‌ها] ادامه خواهیم داد. امیدواریم که شورا بتواند راهی پیدا کند.»

       روسیه و چین، دو عضو دارای حق وتو و دو فروشندهء اصلی‌ تسلیحات به ایران (گذشته و آینده) با اين تمديد مخالفند. اتحادیهء اروپا نیز تا کنون حمایت نیرومندی از طرح آمریکا نکرده اما ظاهراً با تمدید شش ‌ماههء تحریم‌ها موافق است. به گفتهء بسیاری از تحلیلگران آمریکایی، همه منتظر انتخابات 2020 ایالات متحده و کنار رفتن احتمالی دونالد ترامپ از قدرت‌اند. رئیس‌رژيم ایالات متحده با خروج یک‌جانبه از «برنامهء جامع اقدام مشترک» (برجام) که در قطعنامه 2231 شورای امنیت به رسمیت شناخته شده، اروپایی‌ها را برآشفته کرده بود.

برایان هوک و فشار حداکثری

       پس از خروج از برجام، سراغ استراتژی «فشار حداکثری» رفت و برایان هوک معمار یا دست‌کم چهرهء عمومی این استراتژی بود. فعالیت‌های هوک نیز به تناسب شدت گرفته بود و به نظر نمی‌رسید چشم به استعفاء داشته باشد.

       هوک چهارشنبه در «آسپن انستیتو» به بحث دربارهء فشار حداکثری پرداخت و از آن دفاع کرد. هرچند او فشار حداکثری را «استراتژی» آمریکا در تقابل با ایران می‌خواند،‌ «وندی شرمن»، مذاکره‌ کنندهء ارشد دولت باراک اوباما در پروندهء هسته‌ای ایران، در واکنش به سخنرانی هوک گفت که رویکرد واشنگتن به تهران «فقط و فقط تاکتیک است، استراتژی ندارد.»

       بسیاری «فشار حداکثری» را ناموفق ارزیابی می‌کنند: از یک سو، تحریم‌های فلج‌کننده به باور آنها حکومت ایران را تضعیف نکرده، بلکه به رنج هر چه بیشتر مردم عادی انجامیده؛ از سوی دیگر، رژيم اسلامی نه تنها عقب ننشسته و به پای میز مذاکره نیامده، بلکه وارد تنش‌های نظامی با آمریکا و متحدان اش در منطقه شده و برنامهء هسته‌ای‌ خود را شتاب بخشیده است.

       هوک اما یک روز پیش از استعفا گفته بود: «گاه آنچه اهمیت دارد مسیر است و گاه هدف. در مورد استراتژی ما در قبال ایران، هر دو مهم است. ما به دنبال معاملهء جدیدی با رژیم هستیم. اما، در عین حال، فشار ما باعث فروپاشی توان مالی آنها شده. با هر معیار و سنجه‌ای، رژیم و گروه‌های نیابتی‌اش نسبت به سه سال و نیم پیش ضعیف‌تر شده اند.»

       نمایندهء ویژهء سابق در امور ایران همراه با «کلی کرفت»، فرستاده واشنگتن به سازمان ملل متحد، روز چهارشنبه نشستی هم برای خبرنگاران برگزار کردند. موضوع نشست اعلان عمومی پومپئو در همان روز بود مبنی بر اينکه واشنگتن هفتهء آینده تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را در شورای امنیت به رأی خواهد گذاشت. هنوز خبری از استعفای او نبود. کرفت، با تکرار موضع ایالات متحده، گفت که ایران «نخستین دولت حامی تروریسم در جهان» است و هوک هم از عدم همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتقاد کرد:

       «چون می‌ترسیم که آنها [ایرانی‌ها] دست به کار بدتری بزنند،‌ دلیل نمی‌شود که سطح قابل قبولی از عدم همکاری وجود داشته باشد. این کار آنها باج‌خواهی است. ما وارد این بازی نمی‌شویم.»

       هوک اما روز بعد استعفاء داد. او در ایمیلی برای واشنگتن ‌پست نوشت: «نمایندگی آمریکا به عنوان یک دیپلمات افتخار بزرگی است و من به کارنامه ‌مان برای پیشبرد امنیت ملی آمریکا می‌بالم.»

واکنش رژيم اسلامی

       رسانه‌های زیر کنترل حکومت در داخل ایران تا صبح روز جمعه تحلیل مستقل چشمگیری دربارهء استعفای برایان هوک منتشر نکردند. اکثر آنها فشرده‌‌ای از تحلیل‌های روزنامه‌های آمریکایی نیویورک تایمز و واشنگتن‌پست را، که در عرضه خبر و تفسیر در این باره پیشتاز بودند، انتشار دادند.

       ایسنا، صبح روز جمعه، خبری منتشر کرد به نقل از رویترز در بارهء «واکنش نمایندگی ایران در سازمان ملل به استعفای برایان هوک». این خبرگزاری از قول علیرضا میریوسفی، سخنگوی نمایندگی رژي» اسلامی در سازمان ملل، در واکنش به استعفای برایان هوک، نمایندهء ویژهء آمریکا در امور ایران نوشت: «استعفای هوک به ما ارتباطی نداشته و رویدادی تعیین ‌کننده محسوب نمی‌شود. کمپین فشار به اصطلاح حداکثری که دولت آمریکا به راه انداخته بود، شکست خورده است.»

       محمد واعظی، رئیس‌ دفتر رئیس‌ رژيم اسلامی، نیز همزمان با استعفای هوک از احتمال لغو بخشی از تحریم‌ها علیه ایران خبر داد:‌ «با علامت‌هایی که از کشورهای اروپایی و آسیایی و دیگران دریافت کرده‌ایم در روزهای پایانی تحریم قرار داریم زیرا تحریم ‌کنندگان به هیچ یک از اهداف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی خود نرسیدند. باید تاکید کنم که ماه‌های آینده وضعیت به مراتب بهتر می‌شود.»

کارگزار تغییر رژیم‌ به جای کارگزار فشار حداکثری

       آیا لغو تحریم‌ها هوک را به استعفاء کشانده یا واشنگتن به دنبال رویکردی سرسختانه‌تر است؟

       نیویورک‌تایمز در گزارش‌اش دربارهء استعفای هوک،‌ او را دیپلماتی معتدل و دانش ‌آموختهء فلسفه و خواهان مذاکرهء مستقیم با ایران توصیف می‌کند و می‌نویسد که با کناره‌گیری او، دریچهء مذاکره بین تهران و واشنگتن تا انتخابات اکتبر بسته خواهد ماند.

       کسی که موقتاً جانشین او شده، الیوت آبرامز، به خاطر گذشته‌اش در طراحی کودتا و «رژیم‌چینج» معروف است و البته در پروندهء معاملهء مخفیانهء دولت رونالد ریگان با رژيم اسلامی ــ ایران‌کنترا ــ محکوم شده بود.

       آیا تغییر هوک به معنای قدرت‌گرفتن جریان خواهان رژیم‌چینج در ایران در برابر جریان خواهان مذاکره است؟ هنوز مشخص نیست. اما در روز استعفای او، گفت‌و‌گویی قدیمی‌تر از «روداو» اقلیم کردستان عراق با جان بولتون مشاور سابق امنیت ملی کاخ سفید منتشر شد که موضوع اصلی‌اش تغییر نظام ایران بود.

       بولتون به روداو گفته بود: «به نظرم آنها [ایرانی‌ها] فکر می‌کنند که با دستیابی به توانایی اتمی در قدرت باقی خواهد ماند و این دلیل اصلی برای حذف آنها از قدرت و قرار دادن حکومتی به جای آنها در رأس است که واقعاً‌ تلاش برای دستیابی به تسلیحات اتمی را رد کند… ما باید در ایران به دنبال سرنگونی رژیم باشیم».

       الیوت آبرامز، به عنوان یکی از سرشناس‌ترین نومحافظه ‌کارهای آمریکایی (نئوکان‌ها‌) همچون بولتون، نمایندهء چنین خط فکری است. آبرامز در سرکوب مبارزه‌های جاری در نیکاراگوئه، السالوادور و پاناما نقش داشته است. وقتی او به نمایندهء ویژه در امور ونزوئلا بدل شد، تحلیلگران به همین سابقه آبرامز اشاره کردند.

       یان شوآترز، نویسندهء ارشد «اینتر سپت»، در گفت‌و‌گو با سی.بی.سی کانادا، دربارهء آبرامز چنین گفته بود: «بارها و بارها آبرامز مردی بوده که برای کمک به سرنگون ‌کردن دولت‌های خارجی فراخوانده شده است».

       آبرامز، فارغ‌التحصیل هاروارد، برای مدت قابل توجهی در بخش «حقوق بشر و امور انسان ‌دوستانه»ی وزارت خارجه آمریکا در دولت‌های جمهوری ‌خواه مشغول بوده و به عنوان یک ضدکمونیست کهنه‌کار، از سرکوب مخالفان چپ‌گرای دیکتاتوری‌های راست در آمریکای لاتین دفاع می‌کرد.

       استفن مایلز، مدیر اجرائی گروه ضد جنگ «پیروزی بدون جنگ» (Win Without Wars) [و از مخالفان دانلد ترامپ]، انتخاب آبرامز برای جانشینی هوک در امور ویژهء مربوط به ایران را «استهزاء دیپلماسی» خواند و این اعلامیه را صادر کرد:

       «از السالوادور تا گوآتمالا، از نیکاراگوئه تا پاناما، کار مادام‌العمر الیوت آبرامز را بدترین انگیزه‌ها در سیاست خارجهء ایالات متحده تبیین می‌کند: آغوش باز به روی جنگ، نادیده‌ گرفتن نقض فاحش حقوق بشر، و حمایت از رژیم‌های اقتدارگرای دهشتناک. حالا به شیوهء‌ همیشگی واشنگتن، از شکست کامل او در نقش نمایندهء ویژهء دونالد ترامپ در امور ونزوئلا با یک شغل جدید قدردانی شده است. اگر مقامات سیاست خارجهء ایالات متحده حتی ذره‌ای مسئولیت ‌پذیری داشتند، الیوت آبرامز به شکل مادام‌العمر از هر مقام و منصبی منع می‌شد، چه برسد به اینکه به چنین مقام حیاتی‌ای منصوب شود.»

       ونزوئلا و ایران اخیراً همکاری‌ها بین یکدیگر علیه تحریم‌های آمریکا را افزایش داده اند. آبرامز ظاهراً نگران این افزایش همکاری‌ها بوده. مشخص نیست حالا که او مسئولیت مقابله با هر دو دولت را موقتاً در وزارت خارجه آمریکا بر عهده گرفته، چه برنامه‌ای برای آینده تنش‌های واشنگتن با تهران و کاراکاس خواهد داشت.

بازگشت به خانه