مأموریت «کاسیس» و معضل مذاکره با آمریکا!

احمد زیدآبادی

          ایگنازیو کاسیس، وزیر خارجۀ سوئیس برای دیدار با مقام‌های ایرانی به تهران سفر کرده است. هدف از سفر کاسیس به تهران گفتگو با طرف ایرانی در بارۀ “کانال مالی انسان‌دوستانۀ سوئیس” و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام شده است.

          کاسیس پیش از سفر به تهران با مایک پمپئو همتای آمریکایی خود تلفنی گفتگو کرد و به همین علت، گفته می‌شود که او احتمالاً حامل پیامی از سوی آمریکا برای مقام‌های ایرانی است.

          ظاهراً دولت ترامپ علاقمند است تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آبان ماه، ایران را به پای میز مذاکره بکشاند و به نظرم دستور کار اصلی کاسیس در سفرش به تهران همین نکته است. وزیر خارجۀ سوئیس قاعدتاً سعی خواهد کرد تا مقام‌های جمهوری اسلامی را متقاعد کند که چرخ زمان به طور بی‌سابقه‌ای به زیان آنها به حرکت درآمده است و اگر برای حل بحران جاری در روابط‌شان با آمریکا شتاب نکنند، با دشواری‌های روزافزونی روبرو خواهند شد.

          نکاتی که کاسیس برای متقاعد کردن طرف ایرانی بر آنها انگشت خواهد گذاشت، احتمالاً موارد زیر خواهد بود:

          یک- امارات عربی متحده روابط خود را با اسرائیل عادی کرده است و این حرکت نه فقط از سوی دیگر کشورهای عرب محکوم نشده است، بلکه خبرها از تکرار این رفتار از سوی برخی از آنها حکایت دارد. بنابراین، اگر ایران دیر بجبند، به زودی با جبهۀ مشترک رسمی اسرائیل و کشورهای عرب در منطقه روبرو خواهد شد.

          دو- امارات ضمن عادی‌سازی رابطۀ خود با اسرائیل، تماس‌های پیدا و پنهانی را با دولت سوریه برقرار کرده است تا بشار اسد را از ایران دور و به کشورهای حوزۀ جنوبی خلیج فارس نزدیک کند. به همین علت، سوری‌ها در برابر عادی‌سازی رابطۀ ابوظبی و تل آویو، موضع بسیار نرمی گرفتند و حتی همین دیروز از ارسال کمک‌های دارویی امارات به دمشق خبر دادند.

          سه- این وضعیت به اسرائیل امکان داده است تا مراکز تجمع نیروهای وابسته به ایران در سوریه را هدف حملات موشکی و هوایی بی‌وقفۀ خود قرار دهد بدون آنکه هزینۀ خاصی را متحمل شود.

          چهار- دولت تحت حمایت حزب‌الله در لبنان بر اثر بحران اقتصادی و سیاسی ناشی از انفجار بندر بیروت از هم پاشیده و اینک مصطفی ادیب نخست وزیر منتخب لبنان با همکاری نزدیک فرانسه و هماهنگی با آمریکا در تلاش است تا کابینه‌ای بروکراتیک و فارغ از وابستگی‌های فرقه‌ای در لبنان تشکیل دهد. تشکیل چنین کابینه‌ای از نفوذ حزب‌الله در سطوح رسمی دولت لبنان به شدت می‌کاهد و زمینه را برای تحت فشار گذاشتن آن برای خلع‌سلاح فراهم می‌کند.

          پنج- دولت مصطفی کاظمی در عراق علاقه‌ای برای فاصله گرفتن از آمریکا ندارد و نمی‌خواهد کشورش محل تلاقی و برخورد ایران و آمریکا شود. به همین دلیل او تمام درخواست‌های ایران و گروه‌های حامی آن در عراق را برای پایان حضور نظامی آمریکا در کشورش نادیده گرفته و همچنان در پی همکاری استراتژیک با ایالات متحده است.

          شش- کشورهای اروپایی ضمن احترام به برجام، این توافق را برای حل تمام مشکلاتشان با ایران کافی نمی‌دانند و از همین رو، خواهان شروع مذاکره برای دستیابی به توافق جامع‌تری بخصوص شامل تغییر سیاست ایران در خاورمیانه‌اند.

          هفت- روس‌ها نیز ادامۀ بن‌بست در روابط ایران و آمریکا را سبب بالا گرفتن تشنج در منطقه می‌دانند و به همین جهت، پیشنهاد کمک به ازسرگیری مذاکره بین دو کشور را داده‌اند.

          هشت- حتی چینی‌ها هم که در تهران به عنوان متحد نزدیک و استراتژیک ایران معرفی می‌شوند، از روند رویدادها در منطقه نگران‌اند و ضمن تأکید بر حفظ برجام خواهان شروع مذاکرت تازۀ ایران با قدرت‌های جهانی برای دستیابی به توافقی در بارۀ نظم منظقه هستند.

          به جز موارد فوق، وزیر خارجۀ سوئیس احتمالاً به برنده شدن احتمالی ترامپ در انتخابات آیندۀ آمریکا و یا عدم تفاوت چشمگیر سیاست حزب دمکرات با حزب جمهوریخواه در برابر ایران و طرح برخی مسائل داخلی مانند تأثیر مخرب تحریم‌ها بر وضعیت اقتصادی و اعتراض‌های اجتماعی ناشی از آن، برای قانع کردن طرف ایرانی به شروع مذاکره با آمریکا اشاره خواهد کرد.

          در این میان اما یک مسئله این است که آیا مقام‌های ایرانی هم شرایط منطقه را با همین عینک می‌نگرند یا اینکه برای هر کدام از این موارد، بدیلی به نفع خود متصورند؟ ظاهر ماجرا نشان می‌دهد که آنها هر تحولی را به صورتی متفاوت و به نفع خود تحلیل می‌کنند، اما شاید پشت پرده خبر دیگری باشد.

          مسئلۀ دیگر این است که به فرض پذیرفتن تصویر ارائه شده از سوی کاسیس، آیا مقام‌های ایران به لحاظ فضای خودساختۀ روانی و سیاسی بین حامیان‌شان، امکان عملی ورود به مذاکره را دارند؟

صورت خيالی مذکرات کاسیس و ظریف در تهران!

 احمد زیدآبادی

          ایگنازیو کاسیس با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود در تهران دیدا کرد. آنطور که من کاشف به عمل آوردم، مذکرات دو طرف به شرح زیر بوده است:

          کاسیس: سرانجام می‌خواهید با آمریکا مذاکره کنید یا نه؟

          ظریف: همانطور که قبلاً هم بارها اعلام کرده‌ایم اگر آمریکا تحریم‌ها را لغو کنه، هر چیزی ممکنه.

          کاسیس: این تحریم‌ها مگه چه اثری روی شما گذاشته؟

          ظریف: (در حالی که چشمانش از تعجب گرد می‌شود) ما حتی یک قطره نفت هم نمی‌تونیم صادر کنیم! یک دلار نمی‌تونیم جابجا کنیم! اقتصادمان به شدت آسیب دیده!

          کاسیس: ولی گزارش‌هایی که سفارت سوئیس در تهران به برن می‌فرسته، نشان می‌ده که مقام‌های کشور شما تأثیر تحریم‌ها را بر اقتصاد ایران را در حد صفر و یا بسیار ناچیز می‌دونن و می‌گن که همۀ مشکلات ناشی از ناتوانی و ضعف و بی‌عرضگی دولت آقای روحانیه!

          ظریف: و شما هم باور کردید؟

          کاسیس: خب اگر نظر مقام‌های رسمی کشور شما را در بارۀ اوضاع کشورتون باور نکنیم چه چیزی را باید باور کنیم؟

          ظریف: نه منظورم این نبود...

          کاسیس: خب، پس منظورتون چه بود؟

          ظریف: منظورم این بود که این حرف‌ها برای مصرف داخلی زده می‌شه. نوعی دعوای جناحی! ملتفت که هستین!

          کاسیس: اما در گزارش سفارت آمده بود که آقای لایلاز هم همین حرف‌ها را زده!

          ظریف: تلفظ درستش لیلازه! خب اون هم حالا یه چیزی پرانده! شما که نباید این چیزها را جدی بگیرید!

          کاسیس: پس تحریم‌ها به طور مؤثری اقتصاد ایران را تخریب کرده؟

          ظریف: نه اصلاً! تحریم‌ها سگ کی باشن که اقتصاد ایران را تخریب کنن! اقتصاد ایران قرص و محکم سر جای خود ایستاده و بحمدالله دولت پرزیدنت روحانی هم با تمام توان در حال ادارۀ اقتصاد کشوره!

          کاسیس: من اصلاً متوجه منظور شما نمی‌شم! همین چند لحظه قبل گفتین که یه قطره نفت نمی‌تونین صادر کنین و به قول شما ایرانی‌ها چه و چه! حالا می‌گین که تحریم‌ها به اقتصاد ایران آسیبی نرسانده!

          ظریف: (با خود می‌اندیشد من به این آدم چطور حالی کنم که اگر به او بگویم تحریم‌ها تأثیر کرده و خبرش به گوش این دلواپسان برسد سر زارِ زمستون پالتویم را از تنم در می‌آورند و متهمم می‌کنند که اسرار مملکت را فاش کرده‌ای و به دشمن برای فشار بیشتر گرا داده‌ای...) حالا از این بحث صرف نظر کنیم جناب وزیر خارجه.

          کاسیس: از این بحث صرف نظر کنیم؟ چرا؟ اصلاً من برای بحث در بارۀ همین مطلب به تهران آمده‌ام!

          ظریف: خب اینکه تحریم‌ها بر اقتصاد ایران تا چه اندازه اثر کرده یا نکرده بحث بسیار پیچیده و غامضی است که به آمار و ارقام بسیاری نیاز دارد و در صلاحیت کارشناسان اقتصادی است. بهتر است من و شما به عنوان دیپلمات به این موضوع خیلی وارد نشویم. در واقع این مسئله که تحریم‌ها چه اندازه بر اقتصاد ایران اثر گذاشته بحثی حاشیه‌ای است. آنچه برای ما مهم است این است که تحریم‌های آمریکا نقض برجام و بسیار ظالمانه است و باید برچیده بشه.

          کاسیس: ما در سوئیس باستان ضرب‌المثلی داشتیم که می‌گه اگه کاری در این دنیا بی‌تأثیر یا بسیار کم اثر باشه، بحث در بارۀ عادلانه یا ظالمانه بودنش اتلاف انرژی و وقته!

          ظریف: و ما هم در فارسی ضرب‌المثلی داریم که می‌گه زیر بار زور نرو!

          کاسیس: به گمانم این ضرب‌المثل را قبلاً هم از زبان شما شنیده باشم اما مترجم سفارت سوئیس در تهران به من گفت که این دنباله‌ای هم داره گویا!

          ظریف: دنباله‌اش برای شوخی است!

          کاسیس: اتفاقاً به نظر من آن دنباله خیلی هم نکتۀ باریک و لطیفی است. به واقع تمام اصول روابط بین‌الملل بر همون پایه می‌چرخه!

          ظریف: به هر حال ما در جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌ایم که زیر بار زور نریم هر چند که زورش پر زور باشه!

          کاسیس: این شاید در زندگی شخصی درست باشه، اما شما بهتر از من می‌دونی که روابط بین دولت‌ها از منطق دیگری پیروی می‌کنه! هر کشوری در این دنیا سیاست داخلی خود را مبتنی بر عدل و سیاست خارجی رقبا را مبتنی بر زور می‌دونه. اگه منطق شما را بپذیریم که بین هیچکدام از کشورها نباید مذاکره و گفتگویی صورت گیره چون از نظر هر یک، دیگری زور می‌گه!

          ظریف: خب وضعیت ما فرق می‌کنه! ما انتخاب خاص خود را داریم.

          کاسیس: جناب وزیر خارجه، می‌دونی دارم به چی فکر می‌کنم؟ به این فکر می‌کنم که چرا مذاکره با شما همیشه به همین نقطه ختم می‌شه! ولی با این حال بی‌فایده نیست! یه ضرب‌المثل فارسی که یاد می‌گیرم!

بازگشت به خانه