آيا رژيم اسلامی به «نقطهء تکینگی» رسیده است؟
سام قندچی

هفتهء پیش، دکتر شهریار آهی، سخنگوی شورای گذار، در بحثی با دو تن از رهبران چپ ایران (آقای مهدی فتاپور و آقای بهروز ستوده)، در برنامهء رمز پیروزیِ آقای حسن اعتمادی، نظرشان را مبنی بر اینکه «رژيم اسلامی به نقطه تکینگی رسیده است»، بیان کردند که در بخش مصاحبه های سایت شورا، منتشر شده است. یک سال پیش نیز، در 29 دسامبر 2019، دکتر شهریار آهی در گفتگویی با آقای داریوش کریمی در تلویزیون بی.بی.سی، همین نظریهء «رسیدنِ رژيم اسلامی به نقطهء تکینگی» را، مطرح کردند.(1)

            لنین چنین وضعیتی را، که در اصطلاح خود « وضعیت انقلابی» می خواند، با سه ویژگی تعریف می کند: 

1. حفظ سلطهء طبقات حاکم به شکل گذشته غیرممکن می شود و دیگر نمی توانند به روال گذشته اعمال قدرت کنند.

2. با سقوط ناگهانی سطح زندگی بخش بزرگی از جمعیت، مشقت و ستم بر طبقات محروم شدیدتر از اوضاع عادی می شود.

3. اوج گیری قابل ملاحظهء فعالیت های سیاسی و رشد سریع رفتار مبارزه جویانه در میان عموم مردم دیده می شود.

            بطور خلاصه، «وضعیت انقلابی» یعنی "پایینی" ها ادامهء زندگی به شیوهء کهنه را نمی خواهند و "بالایی" ها نیز قادر به ادامهء حکومت به شیوهء کهنه نیستند.

            اما آیا «وضعیت انقلابی: همیشه به پیروزی مخالفان منجر می شود؟ البته که خیر! ظاهراً اگر نیرویی قادر به گرفتن قدرت نباشد، پس از یکی دو سال، می توان از یکسو فروکش وضعیت انقلابی، و از سوی دیگر استحالهء رژیم را شاهد بود.

          پس آيا در مورد ايران هم می توان نتيجه گرفت که رژيمی که، به نظر دکتر آهی، به نقطهء «تکینگی» یا «سینگولاریته» رسيده اکنون از این مهلکه بيرون آمده و يا، باز بقول دکتر آهی، «رژیم نه راه پیش دارد و نه راه پس!»؛ بدين معنی که اگرچه مبارزه طولانی شده اما رژيم نتوانسته از وضعيت انقلابی خارح شود.

            براستی واقعيت چیست؟ ما، در خیزش96، شاهد وضعیت انقلابی در ایران بودیم و 8 سال پیش از آن نیز در دوران جنبش سبز شاهد وضعیت انقلابی در ایران بودیم. یک سال بعد هم، پس لرزه های خیزش 96 نیز، نظیر پس لرزه های جنبش سبز، بصورت موج هایی با جذر و مد ادامه داشت و یکی از آن موج ها را که همهء ما به یاد داریم، موج مرداد ماه 97 است که شعار اصلی آن «جمهوری اسلامی منحل باید گردد» بود، و زنده یاد نوید افکاری در آن موج بازداشت شد. در واقع این امواج پس لرزه در سال 98 فروکش کرده بودند تا آنجا که حتی دولت ترامپ در شهریور و مهرماه 98، یعنی پیش از خیزش آبان ماه 98، حتی به امضای قرارداد با رژيم نزدیک شده بود و بحث هایی نظیر دریافت وام از پرزیدنت ترامپ و پرداخت آن با فروش نفت به رژیم اسلامی مطرح می شدند که باعث سقوط بهای نفت شد، و در میان اپوزیسیون نیز آن روزهای شهریور و مهرماه 98، بسیاری از پایان یافتن پس لرزه های خیزش 96 و تشبیه نتیجهء خیزش 96 به شکست ميدان «تیانانمن» چين حرف می زدند و بر فروکش وضعیت انقلابی تأکید می کردند، و بحث های بسیاری از نیروها، در حال بازگشت به اصلاح طلبی بود و لذا از «وضعيت انقلابی» يا «تکينگی» دور شده بود. اما ناگهان خیزش مردم در آبان ماه 98، همه را شگفت زده کرد، و بقیهء ماجرا را می دانیم!

حال سؤال این است که اکنون از خیزش دی ماه 96، حدود 3 سالی گذشته است و به نظر می رسد که «وضعیت انقلابی» همچنان با افت و خیز ادامه یافته است؛ واقعيتی که با آنچه ما از وضعیت انقلابی شناخت داشته ایم بسیار متفاوت، و به یکی دو سال محدود نمانده است.

اینجاست که نظریهء دکتر شهریار آهی را می توانیم بررسی کرده و بپرسيم:

- آیا آنچه در این 3 سال روی داده (یعنی تحریم های حداکثری) عاملِ قرار گرفتن رژیم اسلامی ایران در این نقطهء تکینگی است؟

- آیا فشار ممتد تحریم های حداکثری ترامپ برای 4 سال، عامل این واقعیتِ غیرعادی است؟

- آیا اگر فشار تحریم ها کاهش یابد، باز هم وضعیتِ آشفتگیِ حاصل از این تکینگی برای رژیم ادامه خواهد یافت؟

- آیا در این 3 سال، رژيم اسلامی همچنان در نقطهء «تکینگی» یا «سینگولاریته»، قرار داشته است؟(2)

در زمان هایی، چنین وضعیتی در برخی کشورها نظیر عراقِ صدام حسین بوجود آمده که، در اين مورد، با حملهء نظامی آمریکا به عراق، پایان یافته است!

اما دکتر شهریار آهی می گويد: «رژیم نه راه پیش دارد و نه راه پس!» و در اين سخن می توان اين نکته را دريافت که «رژيم همچنان در تکینگی قرار دارد و از وضعيت انقلابی دور نشده و، در واقع، آنچه صرفنظر از هرگونه تئوری غیرقابل انکار است، این است که وضعیت انقلابی در ایران بر خلاف تصور غالب 3 سال به طول انجامیده است». اين ابداً موضوعی عادی نیست و شگفت انگيز است که، به رغم کشتار بیش از 3000 نفر در آبان ماه 98، اکنون یک سال بعد، و با وجودِ خانه نشینی مردم در اثر کرونا، همچنان فضای سیاسی جامعهء ایران آرامش نیافته و در حال جوشش است.

از دیدگاه صاحب این قلم هم، حضور ممتد عاملی قوی، برای نگاه داشتن جامعه در وضعیت تکینگی، یا سینگولاریته، امکان پذیر است، اما تصديق اين واقعیت نمی تواند «عامل پديد آورنده این وضعیت» را هم توضيج می دهد. مثلاً اين توافق نظری به ضرس قاطع نمی تواند بگويد که آیا «عامل»، در این مورد، «تحریم های حداکثری آمریکا» است، يا نه.

عقيدهء من آن است که ما هنوز پاسخی روشنگر و قانع کننده برای اينگونه پرسش نداريم و يافتن پاسخ مناسب نیازمند پژوهش های بیشتری است.

            به امید جمهوری آینده‌نگر دموکراتیک و سکولار در ایران،

 هجدهم دی ماه 1399 - January 8, 2021

___________________________________

1. در آن زمان، یعنی دوم ماه ژانویهء 2020، این نگارنده در یادداشتی تحت عنوان «گفتهء مارکس درباره تعبیر و تغییر، آبان98، و بی.بی.سی»، به آن بحث اشاره ای داشتم. در اینجا اصلاً نخواسته ام آن بحث ها را تکرار کنم و فقط خواسته ام چند نکته را در ارتباط با رسیدنِ رژيم اسلامی به «نقطهء تکینگی» مطرح کنم.

2. در کل، جزئیات مبحث نقطهء انفصالی، 15 سال پیش در سپتامبر 2005 مورد بحث قرار گرفت، و دو سال بعد در نوامبر 2007 در مصاحبه ای با آقای احمد رضا بهارلو تحت عنوان «آینده نگری و پایان مرگ»، دیدگاه سینگولاریتهء تکنولوژیک و آینده نگری کرزوایلی، به تفصیل توضیح داده شد.

http://www.ghandchi.com/3985-shahriar-ahy.htm

مطالب مرتبط:

1     2     3     4     5     6     7     8     9     10     11     12     13     14     15     16     17     18

بازگشت به خانه