آیا مدرس موافق ادغام دین و دولت بود؟

احمد زیدآبادی

  در تمام سال‌های پس از انقلاب فقط یک جمله از سید حسن مدرس اصفهانی به تکرار مورد تأکید و تبلیغات رسمی بوده است: “سیاست ما عین دیانت ماست، دیانت ما عین سیاست ماست.”

  در واقع عموم ایرانیان مرحوم مدرس را با همین یک جمله می‌شناسند بدون آنکه زمینه و شرایط بیان این جمله در نظر گرفته شود.

  دستگاه‌های تبلیغات رسمی در حکومت اسلامی کلام مدرس را به دفاع او از «ادغام دین و دولت» و یا به تعبیری «ضرورت تبدیل ماشین دولت به اجرای احکام شریعت» تأویل می‌کنند، حال آنکه این ادعا در نظام فکری مدرس نمی‌گنجد. مدرس مدافع سینه‌چاک قانون اساسی مشروطیت و مجلس برآمده از آن بود و به همین دلیل نیز با رضا شاه درگیر شد.

  به خلاف بسیاری از روحانیون هم‌عصر مدرس که «ایران به عنوان یک ملت –دولت»در دستگاه فقهی آنان جایگاه تعریف ‌شده‌ای نداشت، او یک ایران‌دوست و وطن‌خواه واقعی بود و در این زمینه از اغلبِ روشنفکران و رجال ملی هم‌دورۀ خود سبق می‌برد.

  از قضا جملۀ معروف مدرس در مورد سیاست و دیانت نیز در موضوعِ تعرض به سرحدات ایران ایراد شده است: «اگر یک کسی از سر حد ایران، بدون اجازۀ دولت ایران، پایش را بگذارد در ایران و ما قدرت داشته باشیم، او را با تیر می‌زنیم و هیچ نمی‌بینیم که کلاه پوستی سرش است یا عمامه یا شاپو... سیاست ما عین دیانت ماست...»

  منظور مدرس از کلام فوق، لزوم اتکای سیاست بر اصول اخلاق و خیر عموم بود که او آنها را در دیانت متبلور می‌دید. بنابراین، تأویل کردن جملۀ «سیاست ما عین دیانت ماست» به حمایت مدرس از ادغام دین و دولت، مصداق دو آیۀ “يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ ” و “يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ” (واژه‌ها را از مفهوم اصلی شان تحریف می‌کنند) است.

بازگشت به خانه