بریده ای از کتاب یحیی دولت آبادی: حیات یحیی

جلد یکم، چاپ‌ چهارم، ۱۳۶۲، صص. ۱۳۶-۱۳۷

«این اول دفعه است که یک مطلب مهم منطقی به طور شبنامه آن هم مرتب و منظم در این پایتخت منتشر می شود بی‌آنکه معلوم گردد گوینده و نویسنده و توزیع کننده چه اشخاصی و در چه کسوت و حرفتی می باشند و این اطلاعات را از کجا تحصیل می نمایند.

«انتشار اوراق مزبور نه تنها آن دو رئیس روحانی را از بلند پروازی باز می دارد بلکه دیگر روحانیان و روحانی نمایان را تهدید می نماید.

«بعد از این واقعه دو تن از روسای روحانی طهران که با دو رئیس سابق الذکر رقابت دارند پیش پای خود را برای توسعه دادن دایره ریاست روحانی و تصدی امور قضایی بازتر می بینند و آن دو تن آقا سید علی اکبر تفرشی و آقا سید عبدالله بهبهانی می باشند و این دو شخص نیز با یکدیگر رقابت دارند.

«در خاتمه این فصل تذکر داده می‌شود که حوادث واقعه سیاسی در دنیا عموماً و در ایران خصوصاً بضمیمه اقتضای وقت و آثار بیداری که در قوه جوان ایرانی هویدا گشته و مخصوصاً آثاری که از اقدامات وطن پرستان و تجدد خواهان در سالهای آخرین بروز نموده، سبب می‌شود که مغزها از خرافات اندکی خالی شده و دیگر چندان وقعی به عوام‌فریبی روحانی نمایان نمی گذارند.

«بلی روحانیت حقیقی خورشیدی است که سر در نمی آورد مگر از افق گریبان روحانی حقیقی و یک جامعه وقتی دچار مرض انحطاط اخلاقی شد بوجود عالی و دانی افراد برحسب استعداد ذاتی که دارند، سرایت می نماید و روحانیت بازیچه دست اشخاص خودپسند طمعکار می‌گردد.

«دیگر آنکه بعد از واقعه دخانیه و اعتبارات فوق العاده که از این راه در مرکز ریاست روحانی هویدا شد و روحانیان پیرو سیاست مرکز هم از آن استفاده اعتباری کردند، عموم روحانیان به استثنای وجودهای مقدس منزه روحانی می کوشند تا در سیاست مملکت خالت نموده از این راه بر اعتبارات خود بیافزایند. در صورتی که امتزاج سیاست و روحانیت نه تنها دامان روحانیت را لکه‌دار، بلکه اساس سیاست را هم متزلزل می سازد.

«با وجود این دولتیان در برانگیختن روحانی نمایان در برابر روحانیان حقیقی برای شکستن صورت و برهم زدن عظمت آنها کوتاهی ننمایند و در سایه این سیاست باطل برای تاخت و تاز روحانی نمایان طماع و روحانی زادگان بی‌سواد میدان وسیعی تهیه می‌شود که بواسطه وجود آنها خرابی کار روحانیت و تزلزل اساس سیاست هر دو بر زیارت می گردد.

«بهر صورت دخالت اضطراری میرزای شیرازی در امر سیاست گرچه بر حفظ استقلال مملکت و نگاهداری از تجاوزات بیگانگان بسی سودمند بود، ولیکن بذری در مزرعه روحانیت پاشیده شد که معلوم نیست چه حاصلی برویاند و چه نتیجه در آینده برای سیاست و روحانیت این مملکت داشته باشد و کدام دست قوی بتواند این خلط و مزج را برهمزده هر یک از سیاسیون و روحانیون را بادای وظیفه خود وادارد».

بازگشت به خانه