افزایش جمعیت یا جلوگیری از مهاجرت؟

گغتگو با فریده اولادقباد - نماینده پیشین مجلس

گرازشی از زینب غبیشاوی

پیشگفتار: وزارت بهداشت حکومت اسلامی اعلام کرده که میزان زاد و ولد رو به کاهش است. مجلس نیز برای حل مشکل، طرح افزایش جمعیت را با بودجه ۱۹ هزار میلیارد تومانی مصوب کرد. برنامه‌های دیگری نیز در نظر گرفته شد؛ از جمله ممنوعیت وسایل پیشگیری از بارداری و اعطای وام به خانواده‌ها برای تولد هر فرزند و... با این حال اغلب خانواده‌ها تصمیمی برای بچه‌دار شدن ندارند چرا که مهمترین موضوع، یعنی اقتصاد، حل نشده است. یکی از سوالاتی که وجود دارد این است که «با این وضعیت سخت اقتصادی و مشکلات معیشتی، اصرار حاکمیت بر فرزندآوری برای چیست و چه نفعی از این شرایط می‌برد؟» فریده اولاد قباد نماینده پیشین مجلس و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در گفت‌وگو با رویداد۲۴ این مسئله را بررسی کرده است.

اولادقباد به رویداد۲۴ می‌گوید: در دهه ۶۰ نرخ رشد جمعیت ایران چیزی در حدود ۳/۸ درصد بود. در دهه ۷۰ به دلیل سیاست‌های جمعیتی، نرخ رشد به ۱/۸ درصد رسید، یعنی از دهه ۷۰ تاکنون نرخ رشد جمعیت کاهشی شد. نکته‌ای که بسیار مهم است این است که برای افزایش نرخ جمعیت باید زیرساخت‌ها را در نظر بگیریم. همین افراد دهه ۶۰ به اشتغال، مسکن، ازدواج و ... نیاز دارند.

وی ادامه داد: خوب است وقتی سیاست‌های افزایش جمعیتی را مطرح می‌کنیم و موافق آن هستیم، زیرساخت‌های آن را هم فراهم کنیم. در حال حاضر نرخ باروری ما از سطح جانشینی هم کمتر است. سطح جانشینی ما دو و نیم است. سطح جانشینی یعنی یک خانم از سن ۱۵ تا ۴۵ میانگین دو و نیم فرزند داشته باشد. اکنون در این دهه نرخ رشد ما از سطح جانشینی هم کمتر است. در برنامه ششم توسعه آمده که نرخ باروری عمومی باید به سطح جانشینی برسد. اکنون بسیاری از کشور‌ها سیاست‌های موافق افزایش جمعیت، مخالف افزایش جمعیت یا سیاست ثبات افزاش جمعیت را در پیش گرفته‌اند.

این کارشناس با بیان اینکه پیش از تشویق مردم به باروری باید زیرساخت‌های مورد نظر آماده شده باشد، گفت: اگر می‌خواهیم رشد جمعیت داشته باشیم، ابتدا باید از خود بپرسیم نسبت معلم و مدرسه به دانش‌آموز را در نظر گرفته‌ایم؟ بعد از جنگ مدارس ما سه‌شیفته شده بود، چرا که تشویق به فرزندآوری کرده بودند اما زیرساخت‌ها مهیا نبود. نتیجه همان سیاست‌ها این شد که اکنون دهه شصتی‌ها شرایط مطلوبی برای کار، مسکن، اشتغال و ... ندارند.

او ادامه داد: در دهه شصت با یک پنجره جمعیتی مواجه شدیم که فرصت مناسبی برای همه کشور‌ها بود. کشور‌هایی که با این پنجره مواجه می‌شوند، سریعا از این جمعیت در جهت رشد و توسعه کشورشان استفاده کردند. ما باید بتوانیم نیروی انسانی موجود را به جوانان فعال شاغل تبدیل کنیم و می‌توانند برای توسعه کشور مفید باشند. چین رشد جمعیت بالایی دارد و توانسته از این جمعیت برای پیشرفت کشور در همه حوزه‌ها استفاده کنند. اکنون حتی لوازم التحریری که ما استفاده می‌کنیم هم از چین آمده است.

نماینده سابق مجلس تصریح کرد: ما آن زمان نتوانستیم پیش‌بینی لازم را برای دهه سوم زندگی جوانان دهه شصتی داشته باشیم. همین جوانان که نتوانستیم شرایط مناسبی برای آن‌ها فراهم کنیم، به خارج از کشور مهاجرت کرده و می‌کنند. اگر خواهان افزایش جمعیت هستیم باید امکانات لازم را برایشان فراهم کنیم. نکته بعدی این است که چون طی سال‌های آتی دچار سالمندی جمعیت می‌شویم، اکنون اصرار بر افزایش جمعیت وجود دارد. نظرم بر این است که ابتدا جمعیت فعلی را ساماندهی کنیم و امنیت، شغل، مسکن و … آن‌ها را فراهم کنیم و بعد سیاست‌گذاران جمعیتی حتما از جمعیت‌شناسان دعوت کنند و مشاوره بگیرند که افزایش جمعیت متناسب با امکانات موجود در جامعه است یا خیر.

این کارشناس می‌گوید اگر سیاست‌گذارن طرحی را مطرح می‌کنند، بدون مسائل سیاسی و جناحی و بر مبنای مسائل جمعیت‌شناسی و همچنین با توجه به علم اقتصاد تصمیم بگیرند و ببینند کشور متناسب با امکاناتی که دارد، نیازمند چه نوع رشد جمعیتی است. اگر این اتفاق رخ ندهد ممکن است مجددا با مشکلات دهه شصت مواجه شویم. ما ابتدا باید شرایط را برای جوانان فراهم کنیم که از کشور نروند و بعد به فکر افزایش جمعیت باشیم. اگر رشد جمعیت فزاینده داشتیم و همه تحصیلات عالیه داشتند و بعد از کشور خارج شدند، خب فقط سرمایه کشور را هدر داده‌ایم! نمی‌شود که امکانات و تحصیلات عمومی و عالیه را فراهم کنیم و بعد به یکباره جمیعت متخصص ما از کشور خارج شود.

اولادقباد با بیان اینکه نمی‌دانم حاکمیت نسبت به این موضوع آگاه است یا خیر، گفت: حاکمیت تعداد مهاجرت‌ها را می‌بیند، جوانان بیکار، جوانانی که نمی‌توانند ازدواج کنند را می‌بینند. سیاست‌گذاران درباره طرح افزایش جمعیت باید بدون هرگونه تعصب و کار جناجی نظر دهند. نباید بگذاریم داستان دهه شصت مجدد تکرار شود. ما کارشناسان دلسوز و خبره زیادی داریم که باید از آن‌ها استفاده شود.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس دهم می‌گوید: با توجه به جایگاه مهم سیاست جمعیتی در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور، لازم است برای حفظ تعادل پویا در ساختار نیروی انسانی و حفظ نشاط و بالندگی، تغییرات جمعیتی به طور مدام مطالعه و دور نمای تحولات آن نیز ترسیم شود تا متناسب با شرایط و نیاز، سیاست‌های مورد نیاز اعمال شود، چراکه به عقیده کارشناسان جمعیت‌شناس، تدوین سیاست‌های این حوزه باید به دور از سیاست‌زدگی باشد و آمایش‌های سرزمینی و تراکم گروه‌های اجتماعی و امکانات جمعیتی و روستایی و مولفه‌های اقتصادی انجام شود.

وی ادامه داد: میزان باروری کل در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، افزایش پیدا کرد و در سال‌های ۵۸ و ۵۹ به ترتیب چیزی در حدود ۶/۵ و ۶/۹ بوده است، اما از نیمه دهه ۱۳۶۰ رشد جمعیت به ۸ درصد رسید، ولی در سال‌های اخیر میزان باروری کل به پایین‌ترین حد خود یعنی ۱/۷ رسیده است. به این معنا که هر زنی در طول زندگی خود یک فرزند به دنیا می‌آورد.

اولادقباد با بیان اینکه تمام ارکان نظام باید ورود کنند تا مسائلی همچون رفع موانع ازدواج، تهسیلات، حمایت از زوج‌ها و ... را حل و فصل کنند، گفت: این موارد در برنامه ششم توسعه نیز آورده شده است، اما ما چقدر توانسته‌ایم در این بند ماده ۱۰۲ برنامه موفق باشیم؟ اختصاص تسهیلات لازم برای مادران که در دوره بارداری و شیردهی هستند، پوشش هزینه‌های بیمه‌ای، درمان ناباروری و ... هم در برنامه ششم توسعه آمده، اما نظارتی وجود ندارد. تحکیم بنیان خانواده از مهمترین برنامه‌های ششم توسعه بوده است، اما تا چه اندازه محقق شده و قانون‌ها اجرایی شده است؟

بازگشت به خانه