کانون حقوقدانان ایران: راهنمای جمع آوری و نگهداری مدارک

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولاردموکرات های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

خانه | آرشيو صفحات اول سايت | جستجو در سايت | گنجينهء سکولاريسم نو

30 آبان ماه 1401 - 21 ماه نوامبر 2022

هدف از تدوین این راهنما ارائه روش های استاندارد جمع آوری و نگهداری مدارک مربوط به جنایات علیه بشریت است تا بتوان از این مدارک به عنوان مستندات و شواهد قابل قبول برای محاکمه مرتکبین این جنایات در دادگاه های داخلی و بین المللی استفاده کرد.

همه کسانی که شاهد یک جرم از جمله جرائم علیه بشریت بوده اند، یا بعداً با شواهدی در مورد وقوع آن جرم مواجه شده اند، می توانند از این راهنما استفاده و در جمع آوری و نگهداری مدارک مشارکت کنند.

در جمع آوری مدارک و مستندات در خصوص جرائم هولناک زیر باید بیشتر کوشا بود:

هر گونه سرکوب، تهدید به سرکوب توسط خود یا دیگران، تشویق سرکوب معترضان

ضرب و شتم، تهدید به ضرب و شتم توسط خود یا دیگران، تشویق به ضرب و شتم،

بازداشت ، تهدید به بازداشت، تشویق به بازداشت افراد معترض

شکنجه (اعم از جسمی یا روحی)، تهدید به شکنجه، تشویق شکنجه

ممانعت از دسترسی افراد به مایحتاج شان از جمله دارو و درمان، یا تهدید یا تشویق به ممانعت

تجاوز، تهدید به تجاوز توسط خود یا دیگران، تشویق به تجاوز

قتل یا اعدام، تهدید به قتل یا اعدام، تشویق به قتل یا اعدام

و هرگونه کمک و تسهیل وسیله، مشارکت یا معاونت در کلیه جرائم فوق

هر یک از موارد فوق که تنها اشاره ای به اهم جرائم هولناک ضدبشری است می تواند جرم علیه بشریت محسوب شده و به حکم یک دادگاه صالح مجازات هائی بسیار شدید را به دنبال داشته باشد. از آنجا که این جرائم علاوه بر جنبه داخلی، در حقوق پذیرفته شده بین المللی کیفری فراتر از صلاحیت قوانین داخلی یک کشور نیز محسوب می شود، مرتکبان نمی توانند به استناد قوانین داخلی یا به بهانه مامور و معذور بودن و امثال آن، خود را از محاکمه و مجازات مصون بدانند.

هنگام جمع آوری و نگهداری مدارک برای اثبات ادعای ارتکاب جرم، به نکات زیرتوجه فرمائید:

1) تا آنجایی که می توانید برای اثبات وقوع جرم، مدارک، مستندات و شواهد جمع آوری کنید. حتی اگر مطمئن نیستید که این عمل جرم محسوب می شود، یا این که آیا مدارک موجود برای اثبات ارتکاب جرم کافی است، به کار خود ادامه دهید و مدارک را جمع آوری کنید. ارزیابی نهایی مستندات را به متخصصان حقوق بسپارید تا در زمان مقتضی و بر اساس موازین قانونی و حقوقی، اعتبار مدارک و ارزش حقوقی آنها را تعیین کنند.

2) مدارک را همانطور که هست ذخیره کنید. بسته به نوع مدارک، تصمیم بگیرید که کدام روش ذخیره و نگهداری مدارک بهتر است. سپس، مدارک را در اسرع وقت به نزدیکترین مرجع قابل اعتماد خود برای پردازش بیشتر تحویل دهید. به عنوان مثال، شما ممکن است وسایل ارتکاب جرم مانند یک سلاح، مهمات یا یک شی را از یک شخص یا در یک مکان به دست آورید. در این صورت، آن را حتی الامکان دستمالی نکنید تا آثر انگشت و آثار دی ان ای روی آنها از بین نرود. ضمناً این مدارک را در مکان های گرم و مرطوب نگهداری نفرمائید. این موارد ممکن است ارزش مدارک را به خطر بیندازد.

3) شواهد را دستکاری نکنید. برای مثال، اگر عکس یا فیلمی گرفته اید، به هیچ وجه فایل اصلی را تغییر ندهید. حتی اگر می خواهید یک صحنه را از یک فیلم طولانی جدا کنید، فایل دیجیتال خام اصلی را در مکانی امن نگهداری کنید تا در صورت زیر سوال بردن صحت صحنه برش شده، فایل کامل قابل دسترس باشد.

4) اطلاعات جانبی مربوط به مدارک را تا جایی که می توانید کامل بنویسید. این اطلاعات شامل موارد زیر است:

– نهاد یا نهادهایی که در ارتکاب جرم دخالت داشتند

– نام و اطلاعات تماس شخص یا اشخاصی که ممکن است اطلاعات بیشتری در مورد وقوع جرم و یا مجرم داشته باشند. (با رعایت احتیاط کامل و امنیت این اشخاص)

5) هر مدارکی مفید است هر چند ناقص یا مبهم باشد. به عنوان مثال، اگر عکس یا فیلمی از فردی در حال ارتکاب جرم بگیرید اما صورت این فرد قابل شناسائی نباشد مهم نیست. این مدرک شما ارتکاب جرم را نشان می دهد و می تواند مکمل مدرک دیگری باشد، مانند عکس یا فیلم گرفته شده توسط شخص دیگری که صورت فرد مرتکب را نشان می دهد اما لحظه ارتکاب جرم را به دقت شما ثبت نکرده یا زاویه عکس یا فیلم خوب نبوده است. یا حتی ممکن است عکس یا فیلم شما تنها وقوع جرم را نشان دهد اما گزارشات و اسناد درز کرده از واحدهای سرکوب نشان دهنده هویت فرد مجرم باشد و مدرک شما به همراه این مستندات تکمیلی، یک مجموعه قابل اتکاء از مدارک مثبته جرم و شناسائی مجرم را به ارمغان بیاورد..

6) تمام مدارک و اطلاعات را محرمانه نگه دارید! نادیده گرفتن این نکته مهم ممکن است منابع شما را به خطر بیندازد و باعث خسارات جبران ناپذیر یا آسیب به دیگران شود.

انواع مدارک رایج که می‌تواند ارتکاب جرم را نشان ‌دهد و شایسته است جمع آوری شود عبارتند از:

1) مدارک و شواهد فیزیکی: شامل کلیه ابزار و ادواتی که برای ارتکاب جرم به کار رفته یا در صحنه جرم یافت می شود و اطلاعاتی را در باره جرم یا مجرم به دست می دهد.

2) اسناد: هر سندي كه ارتكاب جرم را ثابت كند، مانند نامه های رسمی و غیررسمی، یادداشت‌های مجرمان یا پرسنل همکار وی، و هر سند دیگری که ممکن است ارتکاب جنایت یا هویت مجرمان را نشان دهد.)

3) مدارک دیجیتال: به معنای هر نوع مدارک دیجیتالی اعم از عکس، فیلم، فایل صوتی، ایمیل، پیامک روی تلفن همراه، تماس های تلفنی ضبط شده، اطلاعات روی هر نوع حافظه کامپیوتری و غیره)

4) شهادت: عبارت است از هرگونه شرح وقایع توسط شاهدان عینی یا شاهدان نقل کننده شهادت دیگران. شهادت شهود می تواند به صورت مکتوب و یا در فایل های صوتی یا تصویری ضبط شده باشد. چنین شهادت هایی باید همراه با اطلاعات مربوط به شاهد باشد تا در زمان مقتضی، شاهد توسط دادیاران و دادستان های واقعی مورد مصاحبه قرار گیرد و یا توسط دادگاه صالح استماع شود. رعایت نکات احتیاطی برای حفظ امنیت شاهدان ضروری است.

5) شواهد جانبی: عبارت است از کلیه اسناد، مدارک و و شواهدی که ممكن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم صحت مدارک و مستندات ديگر را تأييد كند، مانند عکس هائی که پس از وقوع یک جرم از صحنه گرفته شده و در گوشه ای از آن عکس، گیرنده عکس ساعت و تاریخ وقوع را روی تلفن موبایلی که در مقابل دوربین گرفته نشان می دهد. یا این که پس از وقوع عکس، مردم فرد مرتکب جرم را تعقیب می کنند و در فرصتی مغتنم، از صورت وی تصویربرداری می کنند، و امثال این ها.