دانشگاه و نقش خِرد در سازمان اجتماعی

جواد کاشی

دانشگاه در غرب در پیوند با دولت مدرن شکل گرفت تا برای نیرو و قدرت حاکم، نقش خرد و اندیشه را بازی کند. دانشگاه خرد اجتماع شهری شده مدرن است. اما در ایران ما بیش از شصت سال است دانشگاه برای ایفای نقش خرد در سازمان اجتماعی می‌جنگد.

نیروی حکومت اصرار دارد بی‌مهار باشد و در حصر نازک اندیشی‌های خرد نماند. حتی اگر این اعمال قدرت فاقد خرد، بعدها بلای جان خودش شود. دانشگاه به جای آنکه کانون تولید و ترویج علم باشد و با آموزه‌سازی‌های خود درمانی برای دردهای فزاینده اجتماع تولید کند، به آوردگاه ستیز میان اراده حاکم و خواست آزادی تبدیل شده است.

دانشگاه به هزینه حکومت تاسیس می‌شود با این خیال که خود را در زبان و بیان و نوشتار اساتید و دانشجویان بازتولید کند. غافل از اینکه نفس کتاب و درس و کلاس، به شرط آزادی معنا دارند. در فقدان آزادی نه آموزشی در کار هست نه پرورشی. آموزش در فقدان آزادی همان نتیجه‌ای را در بر دارد که ترویج معنویت و اخلاق با زور و فشار. زور و فشار مستبدانه سیاسی، همانطور که جامعه دینی را به یک برهوت معنویت تبدیل می‌کند دانشگاه را به یک محیط سرد و بی‌معنا بدل می‌کند.

دانشجو با سیاسی شدنش بازگشت معنا به دانشگاه را فریاد می‌زند. دانشجو فرزند خلف فضایی است که روح خود را می‌جوید. روز دانشجو یادآور رسالت دانشگاه برای دفاع از موقعیتی است که همیشه در این دیار از آن دریغ شده است. دانشگاه هویت و جایگاه خود را هنگامی بازخواهد یافت که تاثیر نگاه انتقادی و سازنده خود را در جریان امور و تصمیمات سیاسی پیدا کند.

سه ماه است در این دیار جنبشی گسترده درگرفته است. همه نهادها و محافل از این جنبش متاثر شده‌اند. دانشگاه‌ هم در این شمار بوده است. حاکمان اگر اندکی عاقبت اندیش بودند می‌دانستند دانشگاه سویه قابل گفتگو و تعامل این جنبش است. اگر نظام هیچ وقت نخواسته از خرد فضای دانشگاهی بهره ببرد، اینک دانشگاه داوطلبانه سویه خردمند یک جنبش اجتماعی را در اختیار خود دارد.

حضور مستقیم نیروی سرکوب در فضای دانشگاهی، اعمال فشار به دانشجو و استاد، تعلیق و بازداشت دانشجویان، اخراج اساتید چه معنایی دارد جز آنکه نظام مستقر در صدد خردزدایی از جنبشی است که رویاروی او ایستاده است.

اعمال فضای امنیتی در دانشگاه هیچ ثمری جز بستر سازی برای راندن منازعه‌ به سمت خشونت بی‌مهار ندارد. اگر حقیقتاً در صدد دفاع از امنیت عمل می‌کنید، باید به زنده‌تر شدن فضای دانشگاهی بیاندیشید. دانشگاه زنده میانجی خوبی برای انتقال حوزه منازعه به میدان گفتگو و تعامل سازنده است.

برگرفته از تلگرام نویسنده

بازگشت به خانه