اکبر دهقانی ناژوانی: حافظ و اشتباه خدا

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولاردموکرات های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

خانه | آرشيو صفحات اول سايت | جستجو در سايت | گنجينهء سکولاريسم نو

20 آذر ماه 1402 - 11 ماه دسامبر 2023

چندی پیش، منِ نگارنده خود را در عالم خیال حدوداً به هفتصد سال پیش به عقب برده و در رکن آباد شیراز حافظ بزرگ را پیدا کردم. او را سخت دلگیر و ملول یافتم پس از سلام و احوال پرسی علت را جویا شدم. حافظ گفت:

- من از دست شما مردم خیلی ناراحت هستم، زیرا من پیامی برای شما فرستاده بودم اما شما، پس از حدوداً هفتصد سال، هنوز پیام مرا نگرفته اید.

- حافظ جان، کدام پیام؟ من نمی توانم بفهمم، لطفا کمی برایم توضیح بده؟

و او چنین گفت: می دانی که خدا پس از آفرینش زمین و آسمان، انسان را آفرید و به ملائکه امر کرد که به انسان سجده کنند. از آن پس، ملائک، در عرش، «گِل آدم» را می سرشتند و انسان ها را یکی پس از دیگری به زمین می فرستادند که روی زمین حکومت کرده و زمین را آباد گردانند. من از همان زمان با خدا مسئله پیدا کردم. به او می گفتم که گِل این آدم ها را در عرش نسرشتید و به زمین نفرستید، زیرا آنها از وضعیت زمین با خبر نیستند و به غیر از خراب کاری، جنگ، خون ریزی، چپاول، غارت و دزدی کار دیگری یاد نمی گیرند که بکنند. ولی گوش خدا و ملائکه بدهکار نبود. اما من این وضعیت را تحمل نمی کردم و از گوشزد کردن دست بردار نبودم.

- تا اینکه خدا از دست من حوصله اش سر رفت و به هر چه صوفی، عابد و زاهد بود گفت که بروید و تا می توانید این حافظ را اذیت کنید. ولی باز هم من دست بردار نبودم و به مخالفت خود ادامه می دادم. تا اینکه خدا خودش سرکی به روی زمین می كشد و یک مرتبه شوکه می شود و نمی تواند باور کند که روی زمین چه خبر است: بزن بزن، بکُش بکُش، خون ریزی، چپاول، دزدی و تجاوز غوغا می کند. خدا به خودش می گوید که ما عجب کاری کردیم، گِل هفتاد و دو ملت را در عرش سرشتیم و به زمین فرستادیم تا زمین را آباد کنند! این آدم ها روی زمین حتی به یک بچه هم رحم نمی کنند و وقتی هم می فهمند که اشتباه کرده اند، تقصیر را به گردن هم می اندازند و یا می گویند که مصلحت خدا بوده است، مقدر الهی بوده که این طور بشود.

- خدا عصبانی شد و داد زد که ای فلان فلان شده ها، من کی به شما گفتم که بروید و این همه جنایت بکنید و همهٔ تقصیر را به گردن من بیاندازید؟ سپس رو به ملائک کرد و از آنها پرسید که آیا راه حلی به نظرتان می رسد؟ آنها جواب می دهند که نه، تو خدا هستی! تو باید بهتر بدانی! خدا به آنها گفت که اینطوری نمی شود، بروید از این حافظ که مدام به ما گوشزد می کرد بپرسید؛ از همین حافظ که ما به او می گفتیم دیوانه و گدای راه نشین و همه را علیه او شوراندیم. حال بروید تا دیر نشده است از او کمک و راهنمایی بخواهید و نیمه شب هم بروید که کسی شما را نبیند.

- من نیمه شب در میخانه بودم که ناگهان در زدند، رفتم در را باز کردم، دیدم که ملائک هستند، پس از سلام و احوال پرسی به آنها گفتم که چه کاری می توانم برایتان انجام بدهم؟ گفتند که ما را خدا فرستاده که در بارهٔ این انسان ها از شما سؤالاتی بکنیم و خواهشاً شما ما را راهنمایی بکنید. گفتم بیائید داخل میخانه. سپس بعد از شنیدن پرسش شان به آنها گفتم که "شما نباید که گِل این آدم ها را در عرش بسرشتید و به زمین بفرستید، آن هم برای آباد کردن زمین. زیرا گِل آنها در عرش سرشته شده و آنها در عالم جبروتی و ملکوتی گیر کرده اما سر از عالم هپروتی‌ و توهم زایی در آورده اند. آنها از واقعیات روی زمین و زندگی روی زمین هیچ نمی فهمند و به غیر از خرافه پرستی، خرابکاری و جنگ و کشت و کشتار، کار دیگری بلد نیستند. آن هفتاد و دو ملتی که گِل آنها در عرش سرشته شده بود نتوانستند بار امانت خدا را روی زمین پیاده کنند و همه به جان هم افتاده و از روی ندانم کاری چه جنایتی نبوده که روی زمین انجام نداده اند، آدم کشی، آدم ربایی، دزدی، چپاول، غارت، شکنجه، کهریزک، تجاوز، حتی به یک بچه هم رحم نکردند و مهسا امینی ها و ژینا‌ ها را هم کشتند و اعدام کردند".

از حافظ پرسیدم: مگر زمان شما هم کهریزک وجود داشت؟ مهسا امینی را از کجا می شناسی؟

گفت: زمان که معنائی ندارد. ما فقط همین دو تا را کم داشتیم که آن را هم ملائکه از سر غفلت با کمک آخوندهایی مثل خمینی، خامنه ای و دار و دسته آنها به جمع حنایت کاران اضافه کردید.

- ملائک با افسوس از من راه حل خواستند. به آنها گفتم که البته الآن شما کمی دیر آمده اید و این آدم‌ها روی زمین همه کاره شده اند، خودشان را خدا می دانند و به سختی می شود با آنها کنار آمد. اما نباید امید را از دست داد و باید هر چه زودتر کار را شروع کنیم. شما باید که گِل انسان ها را نه در عرش بلکه روی زمین و در این میخانه بسرشتید و به می و این پیاله طواف دهید. آن وقت متوجه می شوید که بین این آدم و آن آدمی که گِلش در عرش سرشته شده چه تفاوت اساسی وجود دارد. و ملائکه شروع کردند به گِل آدم را سرشتن و به می طواف دادن و می دیدند که واقعا این آدم جدید کجا و آن آدم که در عرش می سرشتند، اصلاً قابل مقایسه با هم نیستند.

- ملائک با تعجب از من پرسیدند که جریان این می و تاثیر آن چیست؟ من به آنها گفتم که لازم است که شما خودتان از این می پیکی بزنید و آن وقت متوجه می شوید که این چه معجونی است. آنها کمی از پیمانه خوردند و از این رو به آن رو شدند و همین هایی که ساکن عرش کبریایی بودند و ارج و قرب خاصی در عرش داشتند و به من راه نشین و گدای می گفتند، شروع کردند بادهٔ مستانه زدن و رقصیدن؛ و دیگر آن ملائکه قبلی نبودند.

خلاصه اینکه از یک طرف انسان هایی که گِل آنها را در عرش سرشته بودند و به زمین فرستاده بودند از روی ندانم کاری و خودخواهی تمام جهان را به هم ریخته بودند و از طرفی دیگر ملائکه هم اصلا فراموش کرده بودند که تا چه قدر من را اذیت کرده و دیوانه خطابم کرده بودند و حالا هم خیلی دیر آمده بودند تا همان "دیوانه" همهٔ خرابی های آنها را درست و رو به راه کند.

گفت: از این آدم های خرابکار متوهم در همهء دوران های تاریخ و در همه جا وجود داشته اند و وجود خواهند داشت. همیشه این آدم های مذهبی متوهم هر کاری کرده اند بعدا دیده اند که اشتباه بوده است، یا تقصر را گردن یکدیگر انداخته و یا گفته اند که صلاح این بوده است و باید اینطور می شد و یا مصلحت خدا این بوده است که چنین و چنان بشود. در کار خدا، در کار پیغمبر و امام و نایب بر حق امام نباید شک و تردید بکنید. هر نوع دخالت در کار الهی کفر است. هر چه خدا بخواهد همان است، مقدر الهی بوده است که چنین و چنان بشود. سرنوشت هر فردی را خدا از قبل تعیین کرده است. خلاصه دروغ گویی و توجیه گرایی این مردم مذهبی، بخصوص آخوندها حد و اندازه ندارد و تنها دست آورد آنها می باشد که به آن می بالند، یعنی اگر آخوندها روزانه چندین دروغ شاخ و دم دار نگویند مریض می شوند. باید با دروغ هم خودشان و هم دیگران را در جهل غرق کنند تا واقعیات را همانطور که هست نبینند و با فرافکنی همه چیز را به فراموشی بسپارند. اگر هم کسی صدایش در آمد او را کافر و مفسد فی الارض اعلام کرده و او را نابود می کنند.

- اکبر جان حواست هست؟ این خصوصیات افرادی است که گِل آنها را در عرش سرشته اند، مثل افراد مذهبی ارتجاعی و قرون وسطایی و یا افراد ارتجاعی دیگری که می توانند هم مذهبی نباشند، ولی به خاطر بی علمی، بی عقلی، بی عاطفگی و کم تجربگی و رفتار بی منطق و دگم خود در این چهار چوب ها می گنجند، مثل ناسیونالیست های افراطی، کمونیست های افراطی و یا حتی دموکراسی طلب های افراطی که هنوز خبری نشده در رؤیاهای دموکراسی های ناممکن غرق هستند. از دموکراسی هایی حرف می زنند که حتی غربی های نیمه دموکراسی خواب آن را هم ندیده اند چه برسد خودش را. اکبر جان، پسرم، همه اینها در چهارچوب همان هفتاد و دو ملتی هستند که گِل آنها را در عرش سرشتیده اند و کاری نبوده که نکرده باشند و نکنند.

- من با ملائکه در میخانه مشغول آدم درست کردن بودیم که ناگهان متوجه شدیم که عده ای بیرون ایستاده و کارهای ما را زیر نظر دارند، سرکی‌ به بیرون کشیدم، دیدم که صوفیان هستند، به آنها گفتم چرا آن پشت ایستاده اید بیایید داخل. آنها به داخل آمدند و صحنه را از نزدیک تماشا کردند و اینها هم فهمیدند که این آدم با آن آدم ها که گِل آنها را در عرش سرشته اند از زمین تا آسمان فرق دارد. آنها متوجه شدند که گِل خودشان هم که در عرش سرشته شده مشکلات ذهنی، روحی و جسمی خیلی زیادی را بر آنها تحمیل کرده است. آنها از اینکه سالیان سال من را اذیت کرده بودند، از من‌ معذرت خواهی کردند و از آنها خواستم که پیکی بزنند، ولی آنها ترسیدند و گفتند که ما را، به عنوان کافر، مفسد فی الارض می کنند و هزار بلا سر ما در می آورند. حافظ گفت به این صوفیان گفتم که ملائکه بادهٔ مستانه می زنند، ولی شما به خاطر اینکه خدا مجبور شده با من حافظ آشتی کند و مجبور شده که ملائکه اش را به میخانه بفرستد بادهٔ شکرانه بزنید و به این بهانه و ترفند مشکل حل می شود و صوفیان شروع کردند به شکرانه این آشتی پا در هوا ساغر شکرانه زدن و رقصیدن.

راستش را بخواهی، اکبر، من زیاد به آشتی خدا و ملائکه چندان باور نداشتم و ندارم، چون آنها همیشه خود را بالاتر و بهتر از همه می دانستند و خیلی مغرور بودند و هستند. اما الآن کفگیر آنها به ته دیگ خورده که تا این حد کوتاه آمده اند. به همین خاطر من این رخداد ناگوار و این سرنوشت شوم بشری را که هر روز بیشتر و بیشتر خرابی به بار می آورد با شمع در میان گذاشتم و نظر شمع را هم جویا شدم.

- البته. نه با همه. اما من و شمع با هم گفتگوها داریم. آن شب هم شمع افروخته، افروخته تر شد و با لحنی تند گفت: "حافظ جان، بدا به حال آنها، این انسان های خود شیفته که گِل آنها در عرش سرشته شده خود را در قالب خدا می بینند، بعضی از آنها خودشان را حتی بالاتر از خدا می دانند. مثلاً همین خامنه ای. این افراد متوهم در دنیای ذهنی و روحی بسته خود کمبود زیاد دارند، چون هیچ درک درستی از انسانیت، دوستی، مهربانی، منطق، علم و عقلانیت و واقعیات اجتماعی و محیط زیست ندارند و نمی توانند خودشان را با واقعیات تطبیق دهند و با واقعیات همه جوره ذهنی، روحی، عقلی، عاطفی و جسمی تضاد پیدا می کنند و این تضاد ها مدام رشد می کنند و عدم توازن و کمبود در آنها بوجود می آورد. حرف ها و کارهای آنها سطحی و ویرانی به بار می آورد که تا حتی بچه ها هم آنها را می فهمند و به آنها می خندند و آنها را مسخره می کنند".

در اینجا حافظ خندهء تلخی کرد و چنین ادامه داد:

- آنقدر آتش افروزی این آدم ها برای هیچ و پوچ و بی معنی بود که شمع مى خواست که به کوته فکری آنها بخندد، ولی از روی ناراحتی خنده اش به گریه تبدیل شد و گفت که "من این آتش افروزی را آتش گرما بخش و روح پرور نمی دانم. این آتش افروزی به غیر از کینه افروزی و دشمن تراشی ثمرهء دیگری ندارد. حافظ جان، اگر از من می پرسی، نظر منِ شمع این است که اگر بر فرض خدای این مردم افراطی و خُشک مغز هم با تو حافظ عزیزم آشتی کند و ملائکه اش را پیش تو بفرستد این مذهبی های مغز پوک خداباور، مثل آخوندهای آتش به اختیار و دار و دسته آنها حاضر به کوتاه آمدن نیستند، چون آتش به اختیار آنها از درون فاسد و بیمار آنها سرچشمه می گیرد و گرمای خودش را از آتش دشمن تراشی، از آتش کینه ورزی و از آتش حقارت و کمبود های ذهنی و روحی آنها می گیرد که در ذهن، روح و جسم این آخوندها هزاران سال است نهادینه شده اند. حافظ جان، من خودم شمع هستم و آتش را خوب می شناسم. هر آتشی آتش نیست. من که شمع هستم آن آتشی را دوست دارم که آتش عشق باشد، مثل آتشی که از جان من بر می خیزد و این آتش عشق به خرمن پروانه زده می شود و پروانه این آتش را دوست دارد و به دور این آتش می چرخد و می رقصد و نهایتا تمام هستی خود را فدای این آتش عشق می کند. من هم مثل او از این آتش عشق تار و پودم را گرم می کنم و هر چند که ما دو تا با هم می سوزیم‌، اما ما هر دو از این آتش عشق لذت وافر می بریم‌ و حاضریم که تا آخر با هم در این آتش عشق سرنوشت ساز شریک باشیم و با هم در این آتش عشق مهسا وار و ژینا‌ وار بسوزیم و با هم سرنوشت یکسانی داشته باشیم و به ابدیت هستی بپیوندیم. من این آتش عشق که مهسایی را در من زنده کرد ارزشمند می دانم و آن آتش هایی که مذهبی های افراطی، بخصوص آخوندهای ناب محمدی خداگونه، مثل خمینی، خامنه ای و دار و دسته آنها از روی نادانی، هوا و هوس، کینه و دشمنی می افروزند و حاصل اش خرابی و ویرانی است را آتش نمی دانم و به این کوته فکران می خندم و به حال خودمان گريه مى كنم. آتش این جنایتکاران زمانی فروکش می کند که نباشند. من دوست دارم که فردا شب که شمع ها و پروانه های روشن دل دور هم جمع می شوند، سرنوشت ما دو تا را ببینند و بگویند که آنها نمرده اند و روح مهسای مسیحیا منش را پاسداری می کنند و در دل ما جایگاه ویژه و ماندنی دارند و آنها ژیناوار و مسیحا وار همیشه چراغ راه ما هستند. این برای من و پروانه بهترین هدیهٔ ارزشمند است که مایه و جوهره ای فرح بخش در عشق دارد و ما با آن جاودانه می شویم.

دیدم سپیده سر زده است و حافظ هم عزم خداحافظی دارد و دو قدم رفته سری تکان می دهد و وصیت وار به من می گوید: اکبر، همین مقدار برای این دیدار بس است. فقط بدان که

و من نگارنده در سکوتی غم افزا مانده بودم که به حافظ چه بگویم، در یک حالت درهم بر هم، به خودم شک کرده بودم که منی که به گفتار حافظ گوش فرا دادم و از آن هم لذت بردم، بالاخره از کدام دسته آدم هائی هستم که حافظ ترسیم کرد و از اینکه ما مردم نتوانسته ایم تا به حال شعر حافظ را بفهمیم نمی دانستم چه چیزی بگویم. خیلی از حافظ شرمنده و خجلت زده بودم، در سکوت جان فرسا، فقط توانستم از او معذرت خواهی کنم. حافظ به من نگاهی کرد و چهرهٔ در هم مرا دید. من هم به او نگاهى دزدكى انداختم كه توأم با شرم بود . او لبخندی زد و گفت:

- اکبر جان، پسرم، زیاد سخت نگیر ، هنوز یک پیکی باقی مانده. این پیک آخری را تو بزن که تا خستگی چندین ساله از تنت برطرف شود و این پیام مرا به عزیزانم در هر کجا هستند برسان. من خیلی دلواپس و نگران آنها هستم.

من در حضور حافظ بزرگ پیکی زدم، یک مرتبه تغییر حالت دادم و از درون منقلب شدم. به ناگاه در جام جهان نمائی که حافظ به دستم داده بود دیدم که در عرش چه هنگامه ای بر پاست . ظاهرا بعضی از صوفیان و عابدان‌ که پشت در میخانه کشیک می کشیدند به آخوندها خبر داده بودند که خدا ملائکه اش را به میخانه پیش حافظ فرستاده تا سؤالاتی از حافظ کنند. آخوندها هم عصبانی و از فرصت استفاده و به عرش حمله کرده اند. از حافظ می پرسم حافظ جان در عرش چه خبر است؟ چرا در آنجا این آخوندها به جان هم افتاده اند؟

- ببین، اکبر جان، آنها جایگاه خدا را‌ هم اشغال کرده اند و خدا هم فرار کرده. نگاه کن که آن حایگاه اکنون از آن شیطان است و دعوا بر سر آن از همهء پست ها بیشتر است، ببین بد جوری توی سر و کله هم می زنند. این آخوند ها هر جنایتی می کردند و می کنند برای اینکه گندش در نیاید و گناهش به گردن خودشان نیفتد می گفتند که تقصیر شیطان است. آنها مدام گفته اند و می گویند که شیطان در جسم و جان آدمی نفوذ کرده و آدم را به بیراهه کشیده و می کشد. همه مردم نیز گول آخوندها و مذهبی ها را خورده و باورشان شده و اسم شیطان بین مردم بد در رفته . شیطان بار ها گفته که من شیطان نیستم. از بس این آخوندهای هیچی ندار به من گفته اند که تو شیطان هستی مردم که هیچی، حتی خودم هم باورم شده که من شیطان هستم. من شیطان از ترس آخوند و مردم نفهم مذهبی جرأت نمی کنم در جایی آفتابی شوم.

من نگارنده سخت به خود می پیچیدم‌ از این گیجی چند قرنه، از این خداباوری متوهمانه هزار و چهار صد ساله خودمان، از این توهم خداگونه که هر بالایی سر ما آورده و هر بلایی به دست ما سر دیگران آورده. از اینکه نتوانسته بودیم بفهمیم که حافظ بزرگ در این چند قرنه چه می گوید، خشکم زده بود. از اینکه ما حدود هفتصد سال حافظ را در تنگنای خود مشغولی و در تنگنای دل مشغولی و چشم به راه گرفتار کرده بودیم که کی فرزندان من سخن مرا می گیرند. من نگارنده از خودم و از این مردم دلگیر بودم و از خودم شرمم می شد. در این هفتصد سال حافظ مدام با دلهره‌ به این می نگریست که چه آینده ای فرزندان من دارند. آیا این فرزندان من می توانند روزی شعر من حافظ را بفهمند و آیا می توانند درست از آن استفاده کنند؟ آیا می توانند فرزندان من به خود آیند و دست از ذهن گرایی، توهم زایی، کینه ورزی، دشمن تراشی و خون ریزی بر دارند و دشمنی با هم را کنار بگذارند و واقعیات را همانطور که هست ببینند؟ حافظ برای فرزندان اش سنگ تمام گذاشته بود، بار ها این شعر را برای فرزندان اش تکرار کرده بود تا شاید آویزهء گوش شان شود:

اما کو گوش شنوا؟ کو ذهن و روح بیدار؟ کو عقلانیت؟ از روی غفلت و فرافکنی و دروغ به خود و دروغ به دیگران آوارها بر سرمان خراب شدند و مهسا ها و ژینا ها را یکی پس از دیگری از دست دادیم. روح، ذهن، عقل، عاطفه و جسم ما هم مهساوار پرپر شد. اما بختک‌ مذهبی نگذاشت که ما از خواب بیدار شویم.

این اشعار همیشه معانی خودشان را حفظ کرده و می کنند. اما حرف را برای کسی می زنند که در خانه باشد. متاسفانه گوش های ما به اندازه گوش های خر هم بدهکار نبود. خر اگر صدایی به گوشش می رسد لااقل گوشش را می تاباند که جهت صدا و میزان تنین صدا را بفهمد. گوش های ما تا این حد هم بدهکار نبودند.