آیا ائتلاف فعلی نتانیاهو جان سالم به در خواهد برد؟

آموس هارل – در هآرتس عربی

برگردان: حماد شیبانی

نخست وزیر اسرائیل در حال نزدیک شدن به یک نقطهء تصمیم گیری مهم است: پذیرش توافق در راستای دادن امتیازات سنگین به حماس برای آزادسازی گروگان ها، و مواجهه با انتقاد بسیاری از اسرائیلی ها برای رد آن به عنوان خواستهء وزرای راست افراطی، و خطر خروج وزرای میانه رو.

اسماعیل هنیه، رهبر ساکن خارج از کشور حماس، روز سه شنبه گفت که سازمان او پیشنهاد میانجیگران برای مرحله دیگری از معامله گروگان گیری با اسرائیل را رد نمی کند. حماس در حال بررسی طرحی است که روز یکشنبه در پاریس به مقامات امنیتی اسرائیل ارائه شد. پاسخ حماس احتمالا روز چهارشنبه در دیدار با میانجیگران در قاهره داده خواهد شد.

این مذاکرات که توسط ویلیام برنز، مدیر سیا رهبری می شود، هدف اش نزدیک کردن  پیشنهادات رقابتی است که در هفته های اخیر توسط مصر و قطر ارائه شده است. لحظه ای که پیشنهاد جدید و ادغام شده تحت نظارت امریکا ارائه شد، فضا روشن تر شد. بنابر این سخنگویان ایالات متحده، مصر و قطر شروع به ارسال این پیام کردند که مذاکرات به مرحله چالش های نهائی  رسیده است و ممکن است به زودی با موفقیت تکمیل شود.

اما واقعیت ، طبق معمول، پیچیده تر از این حرف ها است. حماس به نشست پاریس دعوت نشده بود و خوش بینی که روز یکشنبه در پایان گفتگو پخش شد، منعکس کننده آن چیزی بود که بین مذاکره کنندگان اسرائیلی و میانجی های امریکایی و عرب صورت گرفته بود. این امر چیزی شبیه به توافق در یک ازدواج بین داماد و خاخام قبل از اینکه اساسا نظر عروس را شنیده باشند. علاوه بر این، لحظه ای که جزئیات این پیشنهاد در رسانه های اسرائیلی در روز دوشنبه ظاهر شد، یک موضع گیری شبه تکذیب از سوی دفتر نخست وزیر بنیامین نتانیاهو ابراز شد.

معمولا در مرحلهء اول هر پیشنهادی که ارزش بحث جدی داشته باشد، مستلزم دادن امتیازات قابل توجهی از سوی اسرائیل ، مانند آزادی هزاران زندانی امنیتی و توقف مخاصمه در غزه به مدت یک ماه و نیم در ازای رهائی حدود ۳۵ گروگان اسرائیلی است.  روشن است که با توجه به مخالفتی که در کشور با آن مواجه خواهد شد، نتانیاهو نمی خواهد به این موضوع متعهد شود.

در واقع، آنچه در پاریس اتفاق افتاد این بود که اسرائیل موافقت کرد که میانجیگران این پیشنهاد را به حماس بدهند، و این همان چیزی است که اتفاق افتاد. با انجام این کار، اسرائیل خود را تا حد زیادی به پیشنهاد میانجیگران متعهد کرده است، حتی اگر آن را به طور کامل یا رسمی تایید نکرده باشد. همچنین تعهدی به مذاکره کنندگان مصری و قطری و دولت اردن سپرده شد که بر پایه آن میانجی ها به شدت برای رسیدن به توافق تلاش کنند. مصر و قطر ابزارهای زیادی برای فشار بر حماس در اختیار دارند. حکومت حماس در غزه وابسته به حمایت مالی قطری ها است و مصر منافع اش در باز کردن مرز غزه به روی جابجایی مردم و کالا و درآمد گمرکاتی است.

مذاکره کنندگان اکنون منتظر پیشنهاد متقابل حماس هستند. مطمئنا پذیرش آن برای اسرائیل دشوارتر خواهد بود. با این حال، این نشان خواهد داد که آیا امکان حرکت به سمت توافق وجود دارد یا نه؟ توپ دوباره در زمین اسرائیل خواهد بود و نتانیاهو باید تصمیم بگیرد که آیا برای دادن  امتیازات لازم آماده است یا خیر.

در حال حاضر آشکار است که جناح راست افراطی دولت سر راه هر نوع توافقی مشکل ایجاد خواهد کرد. ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی، به سرعت مخالفت خود را با هر توافقی که مستلزم دادن امتیازات باشد ابراز نمود و تهدید کرد که دولت را سرنگون می کند (وزیر دارایی Bezalel Smotrich هم از این موضع دور نیست). راست نگران است که یک آتش بس طولانی به طور موثر به جنگ پایان دهد و بنابراین حماس را حداقل در جنوب غزه در قدرت باقی بگذارد. نتانیاهو همچنین آگاه است که آزادی بخشی از گروگان ها در ازای هزاران زندانی فلسطینی توسط بخش بزرگی از مردم اسرائیل به عنوان اعتراف به شکست سیاست حمله به غزه تفسیر خواهد شد.

ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی،

روز یکشنبه در کنفرانس اسکان مجدد غزه» صحبت می کند.

(عکس: اولیویه فیسوسی)

توافقی مانند آنچه الان روی میز است قطعا احترام حماس را در چشم مردم فلسطین افزایش خواهد داد و ممکن است فشار های ناشی از اقدامات نظامی اسرائیل  را که رهبری سازمان حماس این روزها دارد احساس می کند، کاهش دهد. خانواده های گروگان ها بدرستی می گویند که عزیزان شان زمان زیادی شانس زنده ماندن  ندارند و دولت موظف است آنها را با توجه به شکست های وحشتناک 7 اکتبر نجات دهد.

در عین حال، هیچ کس  نمی تواند انکار کند که توافق پیشنهادی یک دستاورد برای حماس خواهد بود، مهم نیست که دولت اسرائیل چگونه آن را به مردم ارائه دهد. حتی اگر خطر جان گروگان ها را از بین ببرد، راست با عصبانیت به نیروهای دفاعی اسرائیل ذل خواهد زد که حضور خود را در غزه کاهش می دهد، در حالی که حماس در مناطقی که ارتش ترک کرده است شادی می کند و جشن می گیرد.

در آن سوی مخالف طیف، یا جناح اسموتریچ و بن گویر، وزرای حزب وحدت ،نی گانتز و گادی ایزنکوت، در داخل کابینه امنیتی دیده می شوند که اعضای کابینهء کوچکتر جنگ هستند. آنها حتی به بهای  امتیازاتی اساسی از توافق حمایت می کنند. یایر لاپید، رهبر اپوزیسیون، روز سه شنبه گفت که حزب او "یک شبکهء حمایتی در قبال هر توافقی که گروگان ها را به خانه هایشان بازگرداند" برای دولت فراهم خواهد کرد.

نتانیاهو از یک طرف در دیدار از شهرک الی گفت: «ما ارتش اسرائیل را از نوار غزه خارج نخواهیم کرد. هزاران تروریست را ازاد نخواهیم کرد. این اتفاق نخواهد افتاد.» اما در عمل، به سرعت در حال نزدیک شدن به نقطه ای بدون بازگشت است، جایی که او باید بین دو نیروی مخالف در دولت خود تصمیم بگیرد. بن گویر تنها نیست. او کمبودی از نظر شرکای راست، از جمله وزرای لیکود، برای مخالفت نخواهد داشت.

به عبارت دیگر، هر کدام از گزینه ها را که انتخاب کند - اگر بخواهد با  توافقات پیشنهادی همراه شود - ائتلاف چشم انداز ضعیفی برای باقی ماندن در شکل فعلی خود دارد. مهم نیست نتانیاهو چه تصمیمی بگیرد، درهر صورت اوضاع برای او شکننده است و یک طیف راست یا چپ او را ترک خواهند کرد. از یک طرف، هیچ توافق واقع بینانه ای وجود ندارد که بن گویر و اسموتریچ بتوانند با آن زندگی کنند. از سوی دیگر، به نظر می رسد هیچ سناریویی هم وجود ندارد که اگر مذاکرات شکست بخورد (به استثنای سرسختی حماس)  گانتز و ایزنکوت برای مدت طولانی در دولت باقی بمانند.

زمان بندی پیچیده برای بایدن

دولت بایدن در محدودهء صرف مذاکرات گروگان گیری سود زیادی نمی برد، بلکه سرمایه گذاری اصلی او در تعهدات گسترده منطقه ای نهفته است. در چند هفته گذشته، آمریکا به دنبال احیای مذاکرات عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی و پیوند دادن آن به توافق "روز بعد از بحران غزه" بوده است. درحالی که ران درمر، وزیر امور استراتژیک، بر تماس های نتانیاهو با ایالات متحده نظارت می کند، اما امریکایی ها همچنین اطمینان حاصل کرده اند که احزاب سیاسی پیشرو مخالف - حزب لیبرال وحدت ملی و یائش عیدید - را در حلقه روابط  نگه دارند.

این روزها کاخ سفید با یک محدودیت زمانی چالش برانگیز مواجه است. ماه رمضان که همیشه در خاورمیانه پرتنش است، در اوایل ماه مارس آغاز می شود. طی ماه ژوئن، رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری بین رئیس جمهور جو بایدن و رقیب جمهوری خواه او، که تقریبا به طور قطع دونالد ترامپ خواهد بود، به اوج خواهد رسید. کاخ سفید نه تنها می خواهد مشکل گروگان گیری را حل کند، بلکه می خواهد آن را به روابط اسرائیل و عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر وصل کند تا آنها از برنامه موسوم به «روز بعد از غزه» حمایت و تامین مالی کنند.

بیلبوردی که به جو بایدن رئیس جمهور امریکا در اسرائیل خوش آمد می گفت

چند روز پس از حملات 7 اکتبر حماس

(Ohad Zwigenberg / AP)

طرح امریکا خواستار ایجاد یک دولت تکنوکرات فلسطینی و بازگرداندن جایگاه تشکیلات خودگردان فلسطین به نوار غزه است (این گزینه به طور ضمنی، نقشی برای حماس در پشت صحنه به جا می گذارد). با توجه به امتناع نتانیاهو از صحبت دربارهء هر نوع کشور فلسطینی، دولت بایدن در حال بررسی جایگزینی است که به موجب آن موضوع بحث با دولت فعلی اسرائیل به عنوان چیزی برای آینده و نه یک راه حل فوری و عملی ممکن خواهد بود.

مقامات سعودی در هفته های اخیر نیاز به تعهد قاطع تر اسرائیل برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین پس از پایان جنگ در نوار غزه را ابراز کرده اند. اما فراتر از این اظهارات رسمی، واضح است که پادشاهی سعودی هنوز از ایدهء عادی سازی روابط با اسرائیل دست نکشیده است.

خواسته های ریاض (که از یک سال و اندی پیش به عنوان بخشی از مذاکرات برای این توافق به دولت بایدن ارائه شد) بدون تغییر باقی مانده عبارت است از: یک پیمان دفاعی با ایالات متحده، دریافت سلاح های پیشرفته امریکایی و چراغ سبز برای یک پروژهء هسته ای غیرنظامی. در حال حاضر، سعودی ها بر این باورند که تا می شود برای آنها آسان تر خواهد بود که این امور را با بایدن سر و سامان دهند.

31 ژانویه 2024

هآرتس عربی*

لینک مقاله به انگلیسی

بازگشت به خانه