ایران، بزرگترین شکست ژئوپُلتیک جیمی کارتر

ناصر اعتمادی

یکشنبه بیست و نهم دسامبر جیمی کارتر سی‌و‌نهمین رئیس جمهوری آمریکا در سن صد سالگی در خانه‌اش در ایالت جورجیا چشم از جهان فروبست. مرگ او با واکنش و اظهارات ستایش‌آمیز کلیه جانشینان وی در کاخ سفید روبرو شد.

بحران گروگانگیری در ایران پس از روی کار آمدن رژیم اسلامی در این کشور و نخستین توافق صلح میان اسرائیل و اعراب دو وهلۀ مهم در دورۀ کوتاه ریاست جمهوری کارتر بودند. کارتر نخستین رئیس جمهوری آمریکا بود که اولویت سیاست خارجی این کشور را به ویژه در مقابل رژیم‌های نظامی آمریکای لاتین حمایت از حقوق بشر اعلام کرد. 

به گفتۀ مشاور امنیت ملی او، زبیگنیف برژینسکی، که در سال ٢٠۱٧ درگذشت، بزرگترین شکست ژئوپُلتیک کارتر سقوط شاه و روی کار آمدن جمهوری اسلامی در ایران بود که همچنان یکی از مهمترین تهدیدهای واشنگتن به شمار می‌رود.

آنچه این شکست را به عامل شکنندگی و ضعف دورۀ کارتر بدل ساخت حملۀ چهارم نوامبر ۱٩٧٩ دانشجویان "پیرو خط امام" به سفارت آمریکا در تهران و به گروگان گرفتن پنجاه تن از دیپلمات‌های آمریکایی به مدت ٤٤٤ روز بود. شکست عملیات نظامی آمریکا برای آزاد کردن گروگان‌های آمریکایی سرخوردگی دورۀ ریاست جمهوری کارتر را تشدید نمود. این بحران نهایتاً با معامله پنهان روح‌الله خمینی و رونالد ریگان، جانشین جیمی‌کارتر در کاخ سفید، خاتمه یافت.

با ماجرای گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران، جیمی کارتر مناسبات آمریکا با ایران را قطع و تحریم‌های تجاری را علیه این کشور وضع کرد.

شکست کارتر در مواجهه با تجربۀ ایران باعث شد که او از مقاومت‌ گروه‌های اسلامگرا در افغانستان در مقابل ارتش شوروی سابق پشتیبانی کند. کارتر همچنین بر بودجۀ دفاعی آمریکا افزود و زمینه‌های حضور گسترده‌تر آمریکا در خاورمیانه را فراهم ساخت.

در دورۀ کارتر، آمریکا کنترل کانال پاناما را به این کشور بازگرداند و مناسبات خود را با چین عادی ساخت. در این دوره آمریکا همچنین نیروهای نظامی راهبردی خود را نوسازی کرد و به پیشرفت‌های مهمی در تعامل با اتحاد شوروی سابق در زمینۀ کنترل سلاح‌های هسته‌ای دست یافت.

کارتر بخش اعظم موفقیت‌های سیاسی خود را مرهون دورۀ پس از ریاست جمهوری خود بود به طوری که او را اغلب بهترین رئیس جمهور سابق تاریخ آمریکا نامیده‌اند. "مرکز کارتر" نهادی که او رأساً تأسیس کرد و هدایت آن را برعهده گرفت بر ده ها انتخابات در سراسر جهان نظارت نمود. در سال ٢٠٠٢ جایزۀ نوبل صلح به "خاطر ده‌ها سال تلاش خستگی‌ناپذیر برای حل مسالمت‌آمیز نبردهای بین‌المللی، پیشرفت دموکراسی و حقوق بشر" به جیمی کارتر تعلق گرفت.

برگرفته از سایت رادیو فرانسه

بازگشت به خانه