خانه   |   آرشيو کلی مقالات   |   فهرست نويسندگان  |   آرشيو روزانهء صفحهء اول سايت    |    جستجو  |    گنجينهء سکولاريسم نو

چهارشنبه 14 خرداد ماه 1393 ـ 4  ماه ژوئن  2014

عکس العمل ها به مقالهء اسماعيل نوری علا دربارهء مشروطيت

منتشر شده در سايت حزب مشروطهء ايران (ليبرال دموکرات)

 فهرست:

دربارهء مقالهء آقای نوری علا ـ ايرانی ◄

نه چندان اعلا! ـ بابك قطبي ◄

ياد داشت ـ حق ◄

باز هم دربارهء مقالهء نوری علا ـ حق ◄

«مشروط» و «مشروطه» ـ ايرانی ◄

متفاوت اندیشیدن، اشتباه اندیشیدن نیست ـ بهمن زاهدی ◄

چند کلامی با جناب دکتر اسماعیل نوری علا ـ شايان آريا◄

دربارهء مقالهء دکتر نوری علا پيرامون مشروطيت و حزب مشروطه ـ مهدی مفخمی ◄

دربارهء مقالهء آقای نوری علا

ايرانی

با درود خدمت دوستان

نمی دانم پس از خواندن متن اين مقاله، باید خندید یا گریست! حیف و صد حیف که مجله هایی مانند توفیق و گل آقا که فکاهه های ظریف منتشر می نمودند، دیگر نیستند، والا جایی شایسته به نوشته فوق اختصاص می دادند آن هم در صدر ستون های طنز فاخر!.

متاسفانه نویسنده هم تاریخ را جعل کرده است، هم خواست درگذشتگان را و هم تاریخ حزب مشروطه را و خواست زنده ها را! از این زاویه عرض می کنم طنز بلیغی است.

نکاتی که در تاریخ مشروطیت ایران جعل شده اند کم نیست. تفسیرهای به رای از وقایع مشروطه، نشان از همان التقاطی دارد که در عنوان سکولار دموکرات، به وضوح پیداست و هرچه به ایشان می گویی این التقاط از کجا آمده، به جای پاسخ، کمی فلسفه بافی کردند و با نوشته فوق سعی می کنند ما را نیز التقاطی نشان دهند!. من با آزادی بیان هیچ کس مخالف نیستم. اما چیزی که در ایران از زمان همان مشروطه یاد نگرفته ایم، آن است که نویسنده در مقابل آنچه می نویسد "مسئول" است. جعل، دروغ و ریاکاری متاسفانه با ژورنالیزم در ایران پیوندی ناگسستنی دارد.

به تک تک تفسیرهای به رای و بی معنای آقای نوری علا، با استفاده از کلیه منابع تاریخ مشروطیت ایران، طی مقاله ای پاسخ خواهم داد.

عجالتا" باید به آقای نوری علا یادآوری کرد چنانچه انقلاب مشروطه، انقلابی ضد سلطنتی بود، مانند انقلاب 57 شما عمل می کرد، خواست مردم در وهله اول، عدالتخانه بود، نمایندگان دور اول عدالتخانه، مشاغلی مانند دمپایی ساز و چلوپز داشتند و البته، به مخیله شان نیز خطور نمی کرد صد سال بعد، چیزهایی را از زبان تاریخ دانان آگاه! بشنوند، که درک معنای آن بسی غور در دریای معرفت نیاز دارد!. اما آنچه روشنفکران از دل آن بیرون آوردند، حرف و بحث دیگری است، تا پیش از رضاشاه، حداقل من بحثی از جمهوری در هیچ منبع تاریخی نیافتم، البته به غیر از احزاب چپ یا جمهوری شوروی خلق جنگل میرزا کوچک خانی. آقای نوری علا هم که خود سند تاریخی هستند و منبع را ذکر نمی کنند، پس من به جای ایشان به دنبال اسناد ضد سلطنتی بودن انقلاب مشروطه خواهم گشت تا شاید این معنی بر من هم مکشوف شود.

تا آن زمان، آقای نوری علا به جای تعیین تکلیف برای دیگران، همین عنوان التقاطی "سکولار دموکرات" را شرح دهند ببینیم این چیست که از مشروطیت با ماست و ما تا به حال از آن غافل بوده ایم!، مانند امامی که بهترین امام تاریخ بود و باید به قطارش سوار می شدیم و او را در ماه می دیدیم که البته بنده ندیدم!. به قول پرویز صیاد در آن نمایش نامه، آنقدر معصیت کرده بودم که امام امت به من رو نشان نمی داد!.

مسئله آخر پیش از آن مقاله که ارسال خواهم کرد، صحبتی با شاهزاده رضاپهلوی است. شاهزاده گرامی، شاید از من نوعی رنجیدید که در موضوع شورای ملی، سعی کردم نقش منتقد وفادار را بازی کنم. من امروز را می دیدم، نشست و برخاست با کسانی که با شما و خاندان شما مشکل ژنتیک دارند، سرنوشتش همین است. اینها فکر می کردند از طریق شما، گوشه ای از قدرتی که در جریان انتصابات بدست خواهد آمد، تصاحب خواهند نمود. مقاله امروز و الفاظ دیکتاتوری آن را با آن "سرمایه ملی" نامیدن شما، مقایسه بفرمایید تا منظور حقیر روشن شود.

پاینده ایران

*****

با دُرود خدمت ایرانی عزیزم،

آقای اسماعیل نوری‌علا این بار مکتب نرفته ملا شده، تا فردا به من اجازه دید ‏تا نظراتم را به تحریر درآورم.‏

ارادتمند

بهمن زاهدی

نه چندان اعلا!

بابك قطبي

اين جناب نوري علا چرا اينقدر صغرا- كبرا رديف كرده. مي خواهيد دور هم جمع بشويد و خودتان را تنها سكولار هاي البته دمكرات معرفي كنيد؟ خب بفرماييد! مگر حزب مشروطه ايران مزاحم شما شده!؟

شما آقاي نوري علا، كه آنچنان هم علا نيستيد، همراه با دوستانتان فقط از اين طريق و با اين افكار مي توانيد مشروعيت وجودي تان را به ديگران نشان دهيد. ازكسي كه نداند كلمه مشروطه از كجا آمده و به غلط با شرط و شروط آن را پيوند مي دهد فقط مي توان انتظار همين كاغذ سياه كردن ها را داشت.

به قولي باش تا "صبح دولتت بدمد"

پاينده ايران

يادداشت

حق

جناب نوری علاء سند و اسناد دوران مشروطه که حاوی عبارت "سکولاردمکراسی" هستند را ارائه کند. سند و اسنادی از دکتر مصدق هم اگر دارید که نشان دهند او سکولار دمکرات بود و از سکولار دمکراسی سخن گفته باشد هم ارائه کنید. تعریف سکولاردمکراسی بعنوان یک نظام طبق ویکی پدیا بریتانیکا و معادلش را هم ارائه کنید. همانطور دانشگاه هایی که مبحثی بنام سکولاردمکراسی را تدریس می کنند را هم نام ببرید تا من به آنها رجوع کنم. در ضمن اولین باری که به عبارت سکولار دمکراسی برخوردید کی و کجا بود؟ تفاوت بین سکولار دمکراسی و لیبرال دمکراسی چیست؟ اگر می فرمایید لیبرال دمکراسی یکی از زیر مجموعه های سکولاردمکراسی است بفرمایید در کدامین دانشگاه ها و دانشنامه ها چنین ادعایی شده است تا من به آنها رجوع کنم؟ چرا هنگام حیات زنده یاد داریوش همایون نام حزب مشروطه را زیر سئوال نبردید تا جواب بشنوید. اگر هم چنین کردید مرا رجوع دهید به آن.

پشت قاب و نام دکتر مصدق پنهان شدن برای ایجاد نفاق بین ایرانیان عمل پلیدی ست. شاه و مصدق هر چه بودند ایران را می پرستیدند و اشتباهاتشان و اختلافات بینشان نباید امروز ایرانیان را بجان هم بیاندازد چون این خواسته دشمنان ایران و ایرانی است. چه بسا توده ای های خائن و چپهای سنتی و فدرالیستهای ملت و ملیت ساز تجزیه طلب در دو گام خود را مدافعین مصدق جلوه داده و می دهند در عین حالیکه همانند برادران اسلامیست شان چشم دیدن مصدق را ندارند، شاه که جای خود را دارد. نه شاه و نه مصدق هیچکدام نه فدرالیست بودند و نه ملت و ملیت ساز و نه تجزیه طلب و با هر سه اینها دشمن بودند. هر سه اینها هم همیشه مثل برادران سلامیشان دشمن خونین انقلاب مشروطه ایران بودند. امروز پشت انقلاب مشروطه ایران و پشت قاب عکس و نام مصدق پنهان شده اند تا ضربه ای مهلک تر از انقلاب 57 شان به ایران بزنند. اگر اینان دگراندیش و خوش خیم محسوب شوند دیگر دشمن داخلی ایران و ایرانی یعنی چه!؟

نباید اجازه دهیم که اینها مصدق را تصاحب کرده و ما را از مصدق متنفر کنند و ملت ایران را دو شقه شاهی و مصدقی کنند.

باز هم دربارهء مقالهء نوری علا

حق

با درود بر دوستان، داشتم در گویانیوز نوشتار علیرضا نوری زاده "جايگاه فرح پهلوی در مبارزه ملت ايران برای آزادی و دمکراسی" را در لینک زير می خواندم:

http://news.gooya.com/politics/archives/2014/05/180495.php#more

با خود گفتم نکند نوشتار اسماعیل نوری علاء در واکنش و هشدار به این دوستش و همفکرانش باشد که مشروطه خواهی و پادشاهی را یکی بازتاب می دهند.

یادم هست که داریوش همایون جنبش سبز را یک جنبش لیبرال دمکرات و فرمول اتحاد و پیروزی می دانست و از آن پشتیبانی می کرد. همزمان مهرداد مشایخی و رفیق اش اسماعیل نوری علاء و حسن شریعتمداری تا می توانستند تیشه به ریشهء جنبش سبز می زدند. از یکسو داریوش همایون تا آنجا که می توانست در همبستگی جنبش سبز می کوشید ولی آن 3 نه. اسماعیل نوری علاء با کمک مهرداد مشایخی جنبش سبز را به 3 تکه تقسیم کردند:- مجاهدین خلق و سلطنت طلبان، سبزالهی ها، و سکولاردمکرات ها. مهرداد مشایخی دو گروه اول را افراطیون و در اقلیت و سکولاردمکرات ها را اکثریت قاطع معرفی کرد.

دیری نپایید که اسماعیل نوری علاء شبکهء سکولارهای سبز خود را تاسیس کرد و با این کارش درست خلاف داریوش همایون عمل کرد. با این تفرقه افکنی اش بنوبهء خود باعث تضعیف جنبش سبز شد. با این کارش جدیدالتاسیس و خدشه زدن به انقلاب مشروطه، که یک جنبش لیبرال دمکرات بود، خودش است [کذا].

جنبش سبز ادامهء انقلاب مشروطه است و حزب مشروطه هم با و بی بند 3 اش ادامهء همان انقلاب مشروطه است. برای همین جمهوری خواهانی مثل من از حزب مشروطه دفاع می کنیم و نه از جمهوری خواهان قلابی که پشت عکس و نام مصدق و نام جنبش سبز و پرچم 3 رنگ شیر و خورشید نشان سرود «ای ایران» و حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی ایران پنهان می شوند تا جمهوری اسلامی و انقلاب شکوهمندشان را حفظ کنند.

متآسفانه جمهوریخواهی ایرانی "ایران بر باد ده" است چون نامداران اش اغلب همان 57 های توده ای و دنبالچه هایش هستند که هیچ تعهدی به یکپارچگی سرزمینی و ملی ایران ندارند. پرده ها را که کنار بزنید همیشه قوم پرستی و ملت و ملیت سازی هایشان همراه با فدرالیسم شان چهره کریه اش را نمایان می کند. اینان اگر پس از عنقلاب شان در ایران به نان و آب نرسیده باشند در برونمرز رسیده اند، البته نه به اندازهء همرزمان درونی شان که کلاه سرشان گذاشتند. با این حال 57 های غیر نادم برونمرزی منافع و آبروی شان ایجاب می کند تا زنده اند پته شان روی آب نیفتد و تقلاهایشان برای همین است و بخشی از ماموریت شان پرورش نسل بعدی که کپی خودشان باشد.

از روی نادانی نیست که اسماعیل نوری علاء مشروطه را عوضی تعریف می کند بلکه روی نادانی نسل جوان ایران سرمایه گذاری می کند. او کسی است که آزادی بیان را بی حد و حصر می داند با آنکه خوب می داند که چنین چیزی حتی در جهان آزاد هم غیرممکن ست وگرنه بلندگوها در دست هر تروریست و نفرت افکن و نژادپرستی می افتاد تا جامعه را بهم بزند.

نکتهء دیگر دشمنی ذاتی ای که چپ های سنتی ایرانی با لیبرال دمکراسی دارند و برای همین سکولارد مکراسی را اختراع کرده اند؛ همانطور که کمونیست ها و فاشیست ها هم در مقابله با لیبرال دمکراسی خود را علم کردند و خود را دمکرات خواندند. فاشیسم و کمونیسم دمده شده و علم سکولار دمکراسی بالا رفته.

***

حق گرامی، با درود

من هم آن مقاله را خواندم و البته پرسش‌های زیادی در ذهنم شکل گرفت. ضرورت آن را ندانستم و یا دلیل نگارش آن را. ایده کلی، ایده نامناسبی نیست، می توان از همه ظرفیت‌ها یک استراتژی صحیح، بهره گرفت.

اینجا دو پرسش مطرح است، یکی انگیزه نوری زاده از نگارش چنین مطلب و پیشنهاد چنین کنشی. البته انگیزه خوانی کار ما نیست اما تحلیل مناسب به شناخت بیشتر جریانات و طراحی کنش های مؤثر، منتهی می شود.

دوم انگیزه و یا دلیل نگارش مقاله فوق از جانب نوری علا. هر دو پرسش برای من اهمیت دارد و مشغول مطالعه و تفکر در مورد آن هستم.

در مورد جمهوری خواهی، راه حل همان است که فکر می کنم همایون نیز به آن اشاره کرده بود، یعنی ایجاد یک حزب جمهوری خواه ملی و واقعی. چیزی که از عهده نسل گذشته جمهوری خواهان که عموما" چپ‌‌گرا هستند، بر نمی آید.

پاینده ایران

ايرانی

****

«مشروط» و «مشروطه»

ايرانی

فرو کاستن مشروطه به مشروط در نزد بسيار کسان پيش از انقلاب اسلامی روی داد ولی در سال‌های حکومت حوزه و حجره بود که يک طرح انديشيده برای مصادرهء مشروطه و تهی کردن اش از معنای واقعی به اجرا در آمد.

يک معمار و قربانی ماشين ترور رژيمی که آنتی تز مشروطه است در دست و پا زدن‌هايش برای نگهداشتن دستاورد يک زندگی فرو رفته در خون و پليدی به اين انديشه بديع رسيد که جمهوری اسلامی را می‌بايد مشروطه کرد ولی او از مشروطه conditional می‌فهميد؛ همين نظام مذهبی سراپا تبعيض و حق کشی و خون آشامی، برهنه از تجدد و پيشرفت و نوجوئی، منتها به ولايت فقيهی که اختيارات اش مشروط شود. او، و اکنون همکاران اش در حکومت و در ميان نيروهای مخالف جمهوري خواه، به "مشروطه خواهی" روی آورده‌اند، به الهام از انقلابی که گويا انقلاب مشروط revolution conditional ايران بوده است.

سودمندی سياسی اين تحريف نه چندان زيرکانه در اين است که انقلاب مشروطه را که بزرگ‌ترين چالشگر انقلاب اسلامی است بی اثر می‌کند و مشروطه خواهی را که در اين هنگامه ارتجاع و تاريک انديشی با اعتبار‌ترين جايگزين مذهب سياسی و حکومتی است به ولايت فقيه می‌آلايد. تصادفی نيست که پاره‌ای جمهوري خواهان به همراهی همپالگی دوم خردادی آمده‌اند و مشروطه را می‌کوشند در اين تعبير بکار برند و از قدرت آن بکاهند. آن جمهوريخواهان را که در مخالفت بی قيد و شرط خود با ولايت فقيه و حکومت مذهبی بر اين "مشروطه خواهی" از موضع جمهوريخواهی دمکراتيک می‌تازند البته از زمره تحريف کنندگان می‌بايد بيرون برد. آنها در سياهچال خود درگير نبرد قهرمانانه تا مرگ همين را کم دارند که اتهام مشروطه خواهی نيز بر آنها ببندند.

****

ما در عصر آشفتگی مفاهيم و اصطلاحات زندگی می‌کنيم. ناهنجاری عمومی زندگی در جامعه‌ای زير فرمانروائی چنين گروهی به همه جا سرايت کرده است. همه چيز ممکن است و هيج چيز مسلم نيست. در اين آشفته بازار هر کس هر چه می‌تواند می‌کند. استانداردها چنان پائين افتاده است (هنگامی که خامنه‌ای کسی را سجده کنند و رفسنجانی کسی را مدافع دمکراسی و حقوق بشر بنامند ديگر از چه استانداردی می‌توان سخن گفت؟) که هيچ درجهء نا آگاهی و غرض‌ورزی خم به ابروی کسان نمی‌آورد. اصطلاحات سياسی، از جمله به دليل سودمندی‌شان، يکی از آسان‌ترين قربانيان اين آشفته ‌بازار هستند: حاکميت sovereignty بجای حکومت تا آنجا که از حاکميت راست سخن به ميان آمد؛ ملت با بار تاريخی سنگين آن بجای قوم که بزرگ‌ترين اشتراک اش زبان است و اگر صرفا به پيروی مد نباشد، به عنوان مقدمه تجزيه مفهوم ايران تا زمان تجزيه فيزيکی‌اش برسد بکار می‌رود؛ حاکميت ملی (استقلال) بجای حاکميت مردم (دمکراسی) که غلط مشهوری است ولی شناسنامهء يک گرايش سياسی شده است؛ و اکنون "مشروط" بجای "مشروطه" که تازه‌ترين قربانی نا آگاهی است که تا غرض ورزی بالا برده شده است. اين مورد آخری بويژه در آستانه صدمين سال انقلاب مشروطه نياز به اندکی شکافتن دارد.

نود و نه سال پيش با صدور فرمان مظفرالدين شاه جنبشی که از دو سه دهه پيش از آن برای آزادی و ترقی، برای رسيدن به اروپا، جامعه ايرانی را به تکان انداخته بود به پيروزی رسيد. اين جنبش که از يک بيداری فرهنگی آغاز شده بود چهارچوب سياسی متناسب با طرح نوسازندگی همه سويه جامعه ايرانی را که بدان تجدد يا مدرنيته می‌گفتند در قانونمدار کردن حکومت می‌جست. جنبش بازسازی جامعه در زمينه سياست، قانون اساسی می‌خواست که لفظ فرنگی آن کنستيتوسيون در کام فارسی زبان نمی‌گشت. معادل اش را از عثمانيان اندکی پيشرفته‌تر وام گرفتند که مشروطه را از chart (لوحی که فرمان‌ها يا قانون‌های کهن را بر آن می‌نوشتند) در آورده بودند و حکومت مبتنی بر قانون اساسی را مشروطه می‌ناميدند. آن جنبش و پيروزی که نخستين در بيرون از اروپا بود چشمان جهانی را خيره کرد و کتاب‌ها و مقاله‌ها درباره Constitutional_ Revolution ايران نوشتند. ناگهان ايران پوسيده قرون وسطائی در يک جوشش بی سابقه انرژی به نوسازندگی آنچه در توان آن جامعه پوسيده قرون وسطائی بود دست زد و جنبش مشروطه به حق سرآغاز بيداری ايرانيان شد تا دوباره تصميم گرفتند به کابوس حکومت اسلامی بيفتند. آن پدران انقلاب سياسی و اجتماعی ايران که نام مشروطه را بر جنبش خود گذاشتند مردمانی سخت کوش بوند و هيچ در خيالشان نمی‌گذشت که هنوز دو نسلی از آن انقلاب با شکوه نگذشته هر کس به صورتی آرمان‌های آن را ناقص و تحريف خواهند کرد و به تدريج در شلختگی خود حتی از مشروطه بيش از مشروط درنخواهند يافت.

بهترین جمله همان بود که بهمن خان به کوتاهی نوشتند. آقای نوری علا مکتب نرفته ملا شده، چون اگر مکتب رفته بود، می دید سالها پیش به مغالطات ایشان، معلم سفر کرده ما پاسخ داده است. یادش گرامی که یگانه دوران بود.

پاینده ایران

بازگو کردن

نقل بخش هائی از داستان انقلاب مشروطه به قلم احمد کسروی:

...اما انگیزه‌هایی [را] که گفتم مرا بنوشتن تاریخ مشروطه ‌وا می‌داشت، فهرست‌وار آنها را می‌شمارم:

1- […] دیدم داستان‌ها از میان می رود و در آینده کسی گردآوردن آنها نخواهد توانست. یک جنبشی که در زمان ما رخ داده، اگر ما داستان آن را ننویسیم، "دیگران چگونه خواهند نوشت؟"‌

2- جنبش مشروطه ‌خواهی با پاکدلی ها آغارید ولی با ناپاکدلی ها به پایان رسید و دست هایی از درون و بیرون به میان آمد، آن را بهم زد و ناانجام گذاشت و کار به آشفتگی کشور و ناتوانی دولت و از هم گسیختن رشته‌ها انجامید و مردم ندانستند آن چگونه آمد و چگونه رفت و انگیزه نا انجام ماندن اش چه بود.

3- شیوه‌ء مردم سست اندیشه است که همیشه در چنین داستانی کسان توانگر و بنام و باشکوه را بدیده گیرند و کارهای بزرگ را به نام آنان خوانند و دیگران را که کنندگان آن کارها بوده‌اند، از یاد برند. در تاریخ بیداری ایرانیان، چاپلوسانه امیر اعظم را که هیچ کاری نکرده، از سران آزادی شمرده، علاءالملک را که از دشمنان بنام آزادی بوده و در زمان خودکامگی از سوی محمدعلیمیرزا به پترسبورگ رفته تا زبان روزنامه های آزادی‌خواه روس را که خرده به بیدادگری های لیاخف می‌گرفتند ببندد و امپراتور را بباز گزاردن لیاخف در ایران خرسند گرداند، در میان مردان آزادی‌خواه یاد کرده و تاریخچه زندگانیش را نوشته.

4- مردم ایران که گرفتار پراکندگی اندیشه‌اند و شما ده تن را دارای یک راه و اندیشه نتوانید یافت، پیش‌آمد مشروطه زمینه دیگری برای پراکنده‌اندیشی ها شده بود. بارها در انجمن‌ها گفتگو به میان آمده و یک رشته سخنان خام و بی‌پایه از کسانی شنیده میشد. در یک جنبشی که هزاران مردان ارجمند و پاک به کوشش برخاستند، و هزاران جوانان جان در پای آن باختند، بی‌خردانی از ناآگاهی این را یک پیش‌آمد کوچکی وانموده و چنین گفتند: "چیزی بود دیگران پیش آورده بودند و خودشان هم برداشتند". اینان را چندین درد و بی‌چارگی در هم آمیخته. از یکسو ناآگاهی و نادانی که از داستان جنبش و رازهای آن چیزی نمیدانند، و از یکسو رشک و خودخواهی که چشم دیدن و شنیدن نیکی‌های دیگران نمیدارند و از یکسو دشمنی که خودشان یا پدرانشان با جنبش آزادی نموده‌اند.

5- چنانچه گفتیم در جنبش مشروطه، کار را کسان گمنام و بی شکوه از پیش بردند، ولی چون خواسته میشد جنبش تا انجام بماند آنمردان غیرتمند را کنار زدند و تا توانستند بد رفتاری نمودند و زندگی را به آنان تلخ گردانیدند که خود داستان دلسوز دیگری است.

6- بسیاری از پیشامد‌های ایران در زمان جنبش آزادیخواهی در روزنامه‌ها و کتابهای اروپایی نوشته شده، ولی پیداست که نویسندگان جز در پی سود کشور خود نبوده‌اند و برخ دادها رویه دیگری پوشانیده‌اند و ما اگر این تاریخ را ننوشتیمی آنها سند گردیدی و بزیان ایران همیشه پیش رفتی.

7- یکی از گرفتاری های ایرانیان است که پیشامدها را زود فراموش کنند و ما می بینیم دسته‌های انبوهی آن زمان های تیره گذشته را از یاد برده‌اند و از آسایشی که امروز می دارند (سال 1319 ه.ش) خشنودی نمی نمایند و یک چیزی درباید که همیشه روز گار درهم و تیره گذشته را در پیش چشم ایشان هویدا گرداند.

[نگرانی‌هایی که آن روز کسروی را بر آن داشت تا، علی رغم تاریخ نویس نبودن، دستی بر خامه و دستی بر حوادث، سندی بی مانند را برای همیشه گرد کند، امروز نیز همچنان پابرجاست. این سند هست و آن مفسر و این تاریخ‌دان و آن محلل، تفسیر به رأی وقایع را با نیم نگاهی به فراموشکاری ایرانی، جایز می شمارند.]

*****

متفاوت اندیشیدن، اشتباه اندیشیدن نیست

بهمن زاهدی

در سیاست مسئلهء مهم آن است که نگذاریم ‏دیگران ما را به میل خودشان تعریف و تحریف ‏کنند و خودمان باید خود را چنانکه هستیم ‏بشناسانیم. ما، در مدتی که از مقدمات و ‏پایه‌گذاری حزب می‌گذرد، بسیار روی فلسفهء ‏سیاسی و اقتصاد سیاسی خود کار کرده‌ایم و ‏نتیجهء این کوشش‌ها این بوده است که خود را ‏بطور قطع در سُنت لیبرال دمکراسی که ‏ریشه‌هایش به دو هزار و پانصد سال پیش ‏یونان و ایران می‌رسد و در رنسانس سدهء ‏شانزدهم و روشنگری سدهء هژدهم تکامل ‏یافت جا داده ‌ایم. ما درست همان گونه لیبرال ‏دمکرات هستیم که نویسندگان اعلامیهء ‏استقلال و قانون اساسی امریکا بودند. اگر در ‏امریکا تعبیر دیگری از لیبرال شده است به بقیهء ‏دنیا ربطی ندارد. در اروپا لیبرال به احزاب ‏راست و محافظه‌ کار گفته می‌شود و در ایران ‏نیز بحث سیاسی در سی سال گذشته بسیار ‏پیش آمده است و لیبرال اکنون در معنای ‏درست آن فهمیده می‌شود و بزرگ‌ترین اسلحهء ‏ایدئولوژیک در برابر آخوند‌ها و نو مارکسیست‌ها ‏و فاشیست‌های نو و ملی ـ ‌مذهبی ‌هاست. ما ‏نمی‌گوئیم لیبرال، می‌گوئیم لیبرال دمکرات و آن ‏را هم تعریف کرده‌ایم: حکومت اکثریت محدود ‏به اعلامیهء جهانی حقوق بشر. اما لیبرالیسم ‏بی‌بند و باری نیست که بعضی‌ها به آن ‏می‌چسبانند، بی‌بند و باری لیبرتاریانیسم ‏است.(1)‏

گه‌گاهی افرادی که خود را اندیشمند سیاسی ‏می‌نامند و اندیشه‌ای را برای آیندهء ایران ‏می‌خواهند ترویج ‌کنند، در نوشته‌های خود ‏دچار اشتباهاتی می‌شوند؛ اشتباهاتی که از ‏چندین زاویه متفاوت می‌توان به آن نگاه کرد و ‏شاید هم در عمل این اشتباهات یک حرکت ‏سیاسی پشتوانه‌دار باشند، که در آن یک ‏مشروطه‌ خواه نمی‌تواند خود را به نویسندهء ‏مطلب نزدیک کند. آنچه مسلم نظر می‌آید و از ‏کسی هم پنهان نیست این می‌باشد که:

«آیندهء ایران در بر گیرندهء تمامی اندیشه‌های ‏ایرانی می‌باشد».

اندیشه‌ای که آقای نوری‌علا ‏برای آیندهء ایران مطرح می‌کند، تنها زیر ‏مجموعه‌ای کوچک از خواست‌های یک ‏مشروطه‌خواه را پوشش می‌دهد. ما فراتر از ‏‏«سکولار دموکراسی» نامفعوم به «لیبرال ‏دموکراسی» از نوع ایرانی آن نظر افکنده‌ایم. ‏هنوز معلوم نیست سکولار دموکرات‌های ایران ‏چگونه برنامه‌ای برای آینده ایران طراحی ‏کرده‌اند، آنها حتا تاکنون به ساختار نظام ‏پارلمانی ایران بعد از جمهوری اسلامی ‏اشاره‌ای نکرده‌اند. راه‌ حل انسانی و ایرانی ‏برای دموکراتیزه کردن نظام اداری کشور را، ‏هنوز سکولار دموکرات‌های ایران به ذهن خود ‏وارد نکرده‌اند! امنیت کشور بعد از سرنگونی ‏‏(انحلال) را چگونه می‌توان بدون دخالت اجنبی ‏تضمین کنیم؟ تا به این پرسش‌ها، پاسخ‌های ‏مردمی داده نشود، نمی‌توان انتظار تغییر ‏گسترده‌ای را در ساختار اپوزیسیون همیشه ‏ناهماهنگ ایران داشت. آقای نوری‌علا به جای ‏پرداختن به آنچه که می‌خواهد به ایرانیان ‏تقدیم کند، بیشتر میل دارند رقبای سیاسی ‏خود را از میدان بدر کنند. ای کاش ایشان از ما ‏می‌پرسید که مشروطه‌ خواهان چگونه ‏می‌خواهند سیستم خدمات درمانی، بانکی، ‏بیمه بازنشستگی، بیمه کار و بی‌کاری را ‏مردمی و کارآمد کنند! آزادی رسانه‌های ملی، ‏چگونه از طریق قانون اساسی آینده کشور ‏تضمین می‌شود؟ چگونه تمامی ایرانیان را ‏دعوت به نواندیشی سیاسی بکنیم؟ چه ‏انگیزه‌هایی را می‌خواهیم در این راه به مردم ‏ایران ارایه دهیم. اگر در این رابطه‌ها آقای ‏نوری‌علا با ما به گفتگو می‌نشست، نوشتهء ‏ایشان جذابیت دیگری می‌یافت.‏

می‌گویند یک اشتباه قابل بخشش می‌باشد ‏ولی اگر در نوشته‌ای، تمامی محتوا پر از ‏اشتباهات باشد، آن نوشته را چه باید نامید؟ ‏آقای اسماعیل نوری‌علا خود را رهبر تمامی ‏سکولار دموکرات‌های ایران نام نهاده و آرزوی ‏رهبری تمامی ایرانیان را می‌توان در ‏نوشته‌های ایشان به خوبی یافت! مشکلی با ‏آرزوی ایشان ندارم، اگر ایشان هم با ‏خواست‌های سیاسی من مشکلی نداشته ‏باشد. آقای نوری‌علا شوربختابه در نوشته‌ای ‏به نام « معنای گمشدهء مشروطيت» دچار ‏سردرگمی مزمنی شده است که جای بحث ‏فراوانی را باز کرده. ولی قبل از پرداختن به ‏نوشتهء ایشان بهتر است تعریف واژه‌های که ‏ایشان از آنان استفاده کرده را، از منظرگاه یک ‏مشروطه‌خواه یک بار برای همیشه تکرار کنیم.‏

مشروطه ‏

‏ واژهء مشروطه در فارسی با شرط اشتباه ‏گرفته شده است و در نخستين نگاه به معنی ‏«حكومت مشروط ‏كه اختيارات نامحدود ندارد» ‏می‌آيد. ولی هر حكومتی به اين معنی مشروط ‏است. حتا خودكامه‌ترين ‏حكومت‌ها نيز مشروط ‏به قانون‌های نوشته و نانوشته و رسم‌هائی ‏است كه اختيارات فرمانروا را محدود می‌‏كند ‏‏(مانند قانون "ساليك" كه پادشاهی را از پدر به ‏پسر بزرگ‌تر پادشاه می‌رساند). در تحليل ‏آخر، ‏بزرگترين مستبدان تاريخ نيز تابع موازنه ‏نيروها بوده‌اند و نمی‌توانسته‌اند هرچه ‏می‌خواهند بكنند.‏

‏مشروطه در نيمهء دوم سدهء نوزدهم از راه ‏عثمانی به واژگان فارسی راه يافت و ترك‌ها آن ‏را از روی ‏واژهء "شارتر" فرانسه يا "كارتا" و "‏كارتولا"ی لاتين ساختند كه در آغاز به معنی ‏لوحی بود كه فرمان‌ها را ‏روی آن می‌نوشتند و ‏بعد به قانون اطلاق گرديد. "ماگناكارتا" كه ‏اختيارات پادشاه را محدود می‌كرد و ‏نخستين ‏‏"قانون اساسی" جهان به‌شمار می‌رود و ‏فرمانی بود كه در آغاز سده سيزدهم از سوی ‏پادشاه ‏انگليس به مجلس لردان صادر شد به ‏معنی لغوی لوح بزرگ است. (قانون اساسی ‏به معنی امروزی با ‏انقلاب امريكا آغاز شد و ‏امروز همهء كشورهای جهان دارای قانون ‏اساسی هستند؛ در انگلستان قوانين ‏موجود و ‏عرف يا رسوم، كار قانون اساسی را انجام ‏می‌دهد و آن كشور يكی از قانونی‌ترين ‏حكومت‌ها را ‏دارد.) حكومت مشروطه را ‏روشنفكران زمان در برابر ‏‎ constitutional ‎government‎‏ اصطلاح كردند به معنی «‏حكومت ‏قانونی و دارای مشروعيت برخاسته از ارادهء ‏عمومی»، در برابر «حكومت استبدادی سلطنتی». ‏در ‏ادبيات دورهء مشروطه تا مدتی مشروطه و ‏‏"كنسطيطوسيون" با هم بكار می‌رفتند. در ‏حكومت قانونی يا ‏كنستيتوسيونل، شكل ‏حكومت پادشاهی يا جمهوری اهميت ندارد ‏زيرا هر دو پارلمانی هستند.(2)‏

ناسيوناليسم و آزاديخواهی و توسعه و عدالت ‏اجتماعی در يك مجموعهء بهم پيوسته، ‏طرح ‏مشروطه را می‌ساختند. تجدد در آغاز ‏سدهء گذشته برای رهبران فكری و سياسی ‏مشروطه در هر چهار ‏صورت آن جلوه می‌كرد. ‏مشروطه‌خواهان نوين اين طرح را در تماميت‌ اش ‏گرفته‌اند و آن را پيراسته از ‏تناقضات و كم و ‏كاستی‌های فلسفی و سياسی دوران صد ‏سالهء مشروطه به جامهء پايان سده ‏بيستمی ‌اش در‌‏آورده‌اند. (3)‏

مشروطه‌خواه

اندیشه مشروطه‌ خواهی بر چندین پایه اصلی ‏بنا شده: انسان‌گرایی، خردگرایی، ‏حقیقت‌گرایی، قانون‌گرایی.

در اندیشهء ‏مشروطه «انسان» و «ایران» محور تمامی ‏تفکرات یک مشروطه‌ خواه است. تجدد ‌خواهی، ‏در همهء زمینه‌ها (اجتماعی، سیاسی، ‏اقتصادی، فرهنگی، مذهبی، منطقه‌ای) را یک ‏مشروطه ‌خواه تجربه کرده و یا در تجربیات ‏دیگران فراگرفته و رابطهء سُنت و مدرنیته را فقط ‏در یک محدودهء زمانی نمی‌خواهد، بلکه این ‏تجدد‌خواهی را چاشنی رشد اندیشهء خود ‏کرده و توان نواندیشی را در خود پرورش داده. ‏ارزش‌هائی که یک مشروطه‌خواه به آنها ‏می‌بالد، سرچشمه‌های ملی و ایرانی فراوانی ‏دارند. یک مشروطه ‌خواه در قبال کشورش ‏مسئولیت دارد و هرگز خود را انسانی کامل ‏نمی‌پندارد و همچنین یک مشروطه‌ خواه خود را ‏نمی‌تواند در زندان‌های ایدولوژیکی پنهان کند. ‏زمانی که که یک مشروطه ‌خواه خود را یک ‏‏«لیبرال دموکرات» هم بنامد، تازه طراوت سبزی ‏سبزهء «جنبش سبز» را می‌توان تجربه کرد. ‏

ما قبل از اینکه سلطنت ‌طلب و یا مشروطه ‌خواه ‏و یا مخالف سرسخت جمهوری اسلامی ‏باشیم، ایرانی هستیم. نه برای بازگشت به ‏گذشته، بلکه برای آینده‌ای که تمامی ایرانیان ‏را سریع‌تر از هر اندیشه‌ء دیگری به لیبرال ‏دموکراسی برساند.

ما مشروطه ‌خواهان نه ‏غرب‌زده هستیم و نه شرق‌زده و نه دشمن این ‏و آن! ما ایرانمان را به هیچ قیمتی رها نخواهیم ‏کرد. همین که امریکا به تحریم‌های اقتصادی بر ‏علیه سران مافیای اقتصادی در جمهوری ‏اسلامی تن داده است و جمهوری اسلامی را ‏به گدائی انداخته (گدایی یک از صفت های ذاتی ‏علمای عالم می‌باشد) برای ما کافی ست که ‏قدم بعدی را برای سیاست‌ گذاری‌های دراز ‏مدت برای آیندهء کشورمان «ایران» بیان کنیم. ‏اپوزیسیون جمهوری اسلامی می‌تواند «عدم ‏وابستگی بانک مرکزی ایران به سیاست» را ‏شرطی برای برداشتن تحریم‌ها بکند. در ایران ‏قبل از ظهور نکبت‌بار جمهوری اسلامی، بانک ‏مرکزی ایران استقالی نسبی داشته، چون ‏توانسته بودند رابطهء ریال و ارزهای دیگر را ‏متعادل (باز هم نسبی) نگاه دارد.

اگر آقای ‏نوری‌علا می‌خواهند اثر گذار باشند، بهتر است ‏که نظرات خود را در این رابطه بیان کنند. به ‏مشروطه‌ خواهان پرداختن و یا دکتر مصدق را در ‏آرامگاه خود به لرزش درآوردن در این زمانه تنها ‏وقت تلف کردن است. غرب برای فروش کالا به ‏ایران، و نه جمهوری اسلامی، احتیاج به یک ‏سیستم بانکی با استاندارهای جهانی در ایران ‏دارد. حتا ببرها و پلنگ‌های آسیا هم خواستار ‏چرخش پولی با ایران در حد استانداردهای ‏جهانی می‌باشند. بازار ایران بیشتر از هر زمان ‏دیگری به وجود یک بانک مرکزی مستقل از ‏سیاست را احساس می‌کند تا بتواند تولید کار و ‏ثروت را تقویت کند (عرب‌های حاشیه ‌نشین ‏خلیج فارس باید این بار از ما دوباره تقلید کنند). ‏گسترش این گفتگو را به آقای نوری‌علا به جای ‏پرداختن به حزب مشروطه ایران (لیبرال ‏دموکرات) توصیه می‌کنم.‏

یک حزب سیاسی ارتباط خاصی با جمهوری یا ‏پادشاهی ندارد. ما شاهزاده را به عنوان ‏کاندیدای پادشاهی اعلام کرده‌ایم و پایش هم ‏ایستاده‌ایم ولی موضوع مهم اندیشه‌های یک ‏حزب است. ما شاهزاده را وسط نگذاشته‌ایم ‏که از او برای خود استفاده کنیم و مانند دیگران ‏نیستیم که اگر او با امری موافق بود موافق ‏هستند و اگر چیزی نگفت مخالفت می‌کنند. ‏حزب ما می‌خواهد به نیروی اندیشه و روش ‏خود توده‌های مردم را جذب کند و سبب شود ‏که پادشاهی هم در ایران زمینهء بهتری پیدا ‏کند. (4)‏

نتیجه‌گیری

آقای اسماعیل نوری‌علا، خود فرد شریفی ‏می‌باشد ولی به علت اینکه به اطرافیان اش ‏اعتماد زیادی پیدا کرده، اطلاعات دریافت شده ‏را کُنترل نمی‌کند و به همین علت به توهمی ‏احساسی درگیر شده. در اروپا روز مشروطیت ‏‏(چهارده مرداد ماه) برابر است با تعطیلات ‏سراسری در آلمان و اروپا. تمامی ایرانیان ‏ساکن اروپا در مرخصی هستند، ایرانیان ‏نمی‌توانند و نباید خانواده خویش را بخاطر امری ‏سیاسی خانه‌ نشین کنند. به همین علت ما ‏مشروطه‌ خواهان اروپا و امریکا کنفرانس‌ها و ‏کُنگره‌هایمان را در فصل پاییز برگذار می‌کنیم. ‏

آقای نوری‌علا یک بار هم که شده، اساسنامه ‏و منشور حزب مشروطهء ایران را مطالعه ‏نکرده‌اند! اگر کرده بودند فرق منشور و ‏اساسنامه را می‌دانستند. مادهء چهار ‏اساسنامه به اصل سوم منشور ربطی ندارد، ‏ولی ایشان لطف کرده‌اند و به یکدیگر وصل ‏کرده‌اند. اگر تمامی سکولار دموکرات‌های ایران ‏اینچنین عمل کنند، باید هم ناامید شد! آقای ‏نوری‌علا گرامی، یک مشروطه‌ خواه از چیزی که ‏نمی‌داند، هیچگاه نقدی نمی‌کند، ولی شما ‏می‌کنید! شما می‌توانید در آیندهء ایران، مانند ‏تمامی ایرانیان سهمی داشته باشید، حق ‏شماست! ولی نه اینگونه که شما رفتار ‏می‌کنید. خوشبختانه چون نوشته‌های شما را ‏چه با ارزش و چه بی‌ارزش می‌خوانم، بر من ‏هم ثابت شده که شما گه‌گاهی یک روند ‏‏«جنگ فرسایشی» را طی می‌کنید و این بار ‏شوربختانه قرعه به نام حزب مشروطه ایران ‏‏(لیبرال دموکرات) افتاده. ‏

در پایان بد نیست به این هم اشاره کرد که ‏زمانی که سیاست ‌بازانی که توانائی تولید ‏اندیشه را در خود نمی‌بینند، ما ‏مشروطه ‌خواهان را یا تحقیر می‌کنند و یا مانند ‏آن دیگری از شهبانوی ایران می‌نویسند. باید از ‏عمل‌کردهای این افراد در گذشت زمان آموخته ‏باشیم که گفته‌های آنها از یک گوش بشنویم و ‏از گوش دیگر بیرون کنیم و ارزشی به آنها ‏ندهیم و به همین علت به خود اجازه نمی‌دهم ‏که به تک تک محتوایات نادرست و تاریخ معاصر ‏تحریف شده در نوشته ایشان بپردازم (البته این ‏هدف اولیه و رسانه‌ای ایشان برای خود مطرح ‏کردن بوده است).‏ ‏ ‏

اگر مردم در یک انتخابات آزاد برای تعیین شکل ‏نظام آینده ایران بخواهند به یک نظام جمهوری ‏مشروطه رأی دهند، حزب مشروطهء ایران ‏‏(لیبرال دموکرات) می‌تواند با تغییر در یک اصل ‏منشور خود، در آیندهء ایران سهم خود را برای ‏کامیابی ملی ایرانیان ادامه و ارائه دهد. ‏کسانیکه که خود را جمهوری‌خواه می‌نامند، اگر ‏زمانیکه مردم ایران به پادشاهی رای دادند، ‏چه ‌خواهند کرد؟ شاید مانند دههء چهل و پنچاه ‏دوباره خود را خانه‌نشین کنند! و مانند کودکان با ‏خود و مملکت خود قهر کنند. یک مشروطه ‌خواه ‏این را نمی‌خواهد. زمانی که شکل نظام آینده ‏ایران را ایرانیان در یک انتخابات آزاد تعیین ‏کردند، تازه آغاز بازسازی ایران و قدرت ‌طلبی ‏سیاسی این حزب شروع می‌شود.‏

‏ ما مشروطه‌ خواهان کمی بیشتر از دیگران ‏آینده ‌نگر هستیم؛ این فرق اساسی مابین ‏جمهوری ‌خواهان ایران و ما مشروطه‌خواهان ‏می‌باشد. به امید اینکه آقای نوری علا از منِ ‏مشروطه‌خواه رنجیده خاطر نشوند. عمر ‏طولانی و پر بار برای ایشان آرزومندم.

آقای ‏نوری‌علا امیدوارم بیشتر با ما مشروطه ‌خواهان ‏‏(لیبرال دموکرات) در بارهء «آینده ایران» به ‏گفتگو بنشنید.‏

___________________________________

‏1- نشست 39 دفتر پژوهش نشست ‏فوق‌العاده منشور و اساسنامه حزب مشروطه ‏ایران

‏2- حزبی برای اكنون و آينده ايران (فصل اول)‏‎ ‎

‏3 – حزبی برای اكنون و آينده ايران (فصل ‏اول)‏‎ ‎

‏4- نشست 41 دفتر پژوهش ارتباط پادشاهی و ‏یک حزب لیبرال دمکرات

*****

چند کلامی با جناب دکتر اسماعیل نوری‌علا

شایان آریا

دوست عزیز و همرزم گرامی جناب آقای دكتر ‏اسماعیل نوری‌علا در آخرین مقاله از سری مقالات ‏هفتگی كه تحت عنوان کلی "جمعه گردی‌ها" منتشر ‏می‌کنند، مقاله‌ای منتشر فرموده‌اند با عنوان "ملت، ‏معنای دقیق مشروطیت: کنگرهء سکولار ‏دموکرات‌های ایران و انقلاب مشروطه".‏

‏ در این مقاله نیز ضمن تلاش برای روشنگری و اثبات ‏بی‌ارتباط بودن آن کُنگره با مقوله پادشاهی و حزب ‏مشروطه ایران لطف کرده به تفصیل به حزب ‏مشروطه ایران (لیبرال دمکرات) پرداخته‌اند که ‏خواندنش برای بسیاری از ما اعضا و باورمندان به این ‏حزب حسی از مسرت، اندوه، تعجب و دل‌نگرانی بس ‏عمیق را توامان برانگیخت. ‏

مایه مسرت از آن روی که دریافتیم وجود حزب ‏و گستره اثر بخشی آن قابل انکار و نادیده انگاشته ‏شدن، حتی از سوی قلم توانایی چون قلم جناب دكتر ‏نوری‌علا هم نیست و مایه اندوه از آن روی که ‏دریافتیم هنوز پس از بیست سال تلاش و کوشش کم ‏و بیش شبانه روزی نتوانسته‌ایم آنگونه که باید و ‏شاید خود را "آنگونه که هستیم" به "روشنی و ‏بی‌ابهام" به بسیاری بشناسانیم و از قرار معلوم راه ‏درازی، هر چند بسیار کوتاه‌تر از گذشته، در پیش روی ‏داریم و تعجب از آن روی که دیدیم حتی دوست و ‏همرزم عزیزی چون جناب دکتر نوری‌علا نیز به ‏درستی و آنگونه که باید و شاید و درخور محقق دقیق ‏النظر و صریح القلمی چون ایشان است ما را ‏نشناخته‌اند و برداشت ایشان از ما و تاریخچه حزب و ‏اندیشه‌های ما مصداق دقیق همان فرموده مولانا ‏است در دفتر اول مثنوی که از زبان نی می‌فرماید: ‏

هر کسی از ظن خود شد یار من

از درون من نجست اسرار من" ‏

و مهم‌تر از همه اینها مایه دلنگرانی عمیق ما را از آن ‏روی فراهم كرد که دیدیم سُنت دیرینه و ویرانگر ‏شبیهه‌سازی‌های دل‌بخواه و بی‌پایه و اساس و ‏خوانش‌های بیشتر از سر صلاح دیدهای سیاسی و ‏مقطعی و نه خوانش‌های مبتنی بر اسناد تاریخی و ‏درک عمیق از مفاهیم و از وقایع تاریخی که هم در ‏انقلاب مشروطه در میان روشن فکران آن دوره به ‏وضوح و در سطح گسترده‌ای دیده می‌شد و در نهایت ‏هم آن بزرگواران را و هم انقلاب مشروطه را به ‏بی‌راهه برد و هم در به ثمر رسیدن انقلاب ویران‌گر ‏اسلامی نقشی کلیدی بازی کرد هنوز هم ‏سر‌سختانه گریبان روشنفکران، حتی روشن‌فکرانی ‏چون جناب دكتر نوری‌علا را رها نکرده و همچنان زنده ‏و پایدار مانده است. و براستی چه چیز می‌تواند مایه ‏دلنگرانی بیش از این را فراهم آورد.‏

از همین روی نیز در اینجا بیشتر به همین جنبه از ‏مقاله ایشان خواهیم پرداخت و جز اشاراتی کوتاه و ‏گذرا و تشویق خوانندگان به رفتن به سرچشمه ‏اسناد و مدارک حزب مشروطه ایران (لیبرال دمکرات) ‏و همچنین کتابها، مقالات و مصاحبه‌های زنده یاد ‏دکتر داریوش همایون که کم و بیش همه و همه با ‏برداشتها و خوانش‌های مطرح شده از سوی جناب ‏نوری‌علا در رابطه با حزب مشروطه ایران (لیبرال ‏دمکرات) و تاریخچه اندیشه‌ها و مبانی فکری آن در ‏تضاد‌اند و همه نیز در سایت حزب موجود و قابل ‏دست‌رسی برای همگان‌اند بسنده می‌کنیم.‏

چرا که اشتباه در درک تاریخچه اندیشه‌ها و افکار و ‏اهداف یک حزب بدون استناد به دلیل و مدرک و ‏واقعییت‌های تاریخی یک چیز و خوانش دلبخواه و ‏بی‌پایه و اساس و رواج عمدی یک خوانش اشتباه از ‏یک واقعه تاریخی، آنهم واقعه‌ای به اهمییت انقلاب ‏مشروطه چیز دیگری است. یکی عده‌ای را در رابطه ‏با یک حزب سیاسی به اشتباه می‌اندازد و آن دیگری ‏بسیاری را با بخشی از تاریخ سرزمین خود بیگانه ‏می‌سازد و زمینه‌ساز نتیجه‌گیری‌های غلط و به ‏بیراهه رفتن‌ها و به بار آوردن مصیبت‌های گوناگون ‏می‌شود.‏

جناب نوری‌علا در بخش " ارتباط مشروطیت با ‏پادشاهی" مقاله خود می‌فرمایند "من نیز تصدیق ‏می‌کنم که وجود حزب مشروطهء ایران و پیوند آن با ‏رژیم پادشاهی موجب آن شده است که برخی ‏مشروطه‌خواهی را با پادشاهی‌خواهی یکی بگیرند و ‏این اشتباهی است بزرگ و لازم است که توضیح داده ‏شود که چرا هیچ رابطهء لازم و ملزومی و منطقی ‏بین این دو خواست وجود ندارد." ایشان سپس به ‏‏"منشاء این پیوند غیر‌واقعی" پرداخته و ریشه آنرا "در ‏مادهء چهار اساسنامهء «حزب مشروطهء ایران» " ‏دانسته‌اند و از اسناد حزب نقل می‌كنند كه:‏

‏«ما پادشاهی مشروطه را بهترین و مناسب‌ترین رژیم ‏و شکل حکومت برای ایران می‌دانیم و از هیچ گونه ‏تلاش قانونی و دمکراتیک برای برقراری نظام ‏پادشاهی مشروطه، به پادشاهی رضاشاه دوم ‏پهلوی، فرو گزار نخواهیم کرد»."‏

ابتدا لازم است یک تصحیح کوچک انجام شود و آن ‏اینکه این اصل مورد اشاره ایشان نه اصل "چهارم" ‏‏"اساسنامه" حزب مشروطه ایران (لیبرال دمکرات) که ‏اصل "سوم" " منشور" حزب است. "منشور" اصول ‏اعتقادی و پایه‌ای و اهداف حزب را در بر گرفته و به ‏روشنی بیان می‌کند و اساسنامه راه‌کارها و ‏روش‌های اداره و عمل‌کرد و مکانیزم‌های درونی حزب ‏را تبیین می‌كند. بین این دو تفاوت بسیار است.‏

از این اشتباه کوچک که بگذریم ایشان ادامه می‌دهند ‏که : "به نظر من (یعنی ایشان) بود و نبود این جمله ‏هیچ‌گونه تأثیری بر بقیهء مفاد این اساسنامهء ‏‏(منظورشان منشور است) حزب مزبور ندارد، و به مدد ‏آن نمی‌توان روشن ساخت که:‏ ‏- حزب، «برای رسیدن به قدرت» (که وظیفهء تلاش ‏هر حزب سیاسی است)، کدام استراتژی‌ها را اتخاذ ‏کرده که برای تحقق‌شان به برقراری نظام پادشاهی ‏نیازمند باشد؟"‏

اشتباه ایشان به گمانم از آنجا سرچشمه می‌گیرد ‏که به اعتقاد "ما" به قالب نظام پادشاهی به عنوان ‏بهترین و کم خطر‌ترین قالب ممکن برای دست‌یابی به ‏یک نظام لیبرال دمکرات و نهادینه کردن ارزش‌های ‏والای آن در ایران، نه به عنوان یک اصل اعتقادی ‏مبتنی بر واقعییت‌های موجود و تاریخی ایران و ‏مکانیزم‌های درونی این نظام، که به عنوان یک ‏استراتژی برای رسیدن به هدف ( كه آنرا کسب قدرت ‏می‌نامند) می‌نگرند. ‏

لازم به توضیح است که ممکن است انتخاب قالب ‏‏"جمهوری" برای ایشان و همفکرانشان و یا بسیاری ‏از جمهوری‌خواهان نه یک اصل صرفا "اعتقادی" که ‏یک تصمیم حسابگرانه استراتژیک برای رسیدن به ‏هدفشان (کسب قدرت) بوده باشد که فکر نمی‌کنم ‏حداقل در مورد جناب نوری‌علا چنین باشد ولی به هر ‏حال برای ما چنین نیست. ‏

ما زمانی این نظام را برای آینده ایران برگزیدیم و به آن ‏وفادار و پایبند ماندیم که با وقوع انقلاب ویرانگر ‏اسلامی و سقوط نظام پادشاهی، پادشاهی در ‏پایین‌ترین نقطه از محبوبییت و مقبولییت تاریخی خود ‏بسر می‌برد. هیچگونه مزییت استراتژیکی حداقل در ‏آن زمان برایش قابل تصور نبود. اگر امروز به خاطر ‏فاجعه‌ای که قالب جمهوری حاکم بر ایران در طول این ‏سی و پنج سال به بار آورده و حمایتهای بی‌دریغ ‏بسیاری از جمهوری‌خواهان از همه گروه‌ها و ‏اندیشه‌های گوناگون آن در مقاطع مختلف از آن به ‏عمل آورده‌اند و همچنان بسیاری از آنان می‌آورند ‏می‌توان مزییتی برای قالب پادشاهی متصور شد ‏اما در آن زمان به هیچ عنوان چنین نبود! ‏

ایشان سپس ادامه می‌دهند و این پرسش را مطرح ‏می‌کنند که "در صورت رسیدن به قدرت، اجرای کدام ‏یک از «برنامه‌ها» ئی که حزب برای ادارهء کشور ‏مطرح می‌سازد موکول به برقراری رژیم پادشاهی ‏است؟"‏

‏ در پاسخ باید به عرض ایشان رساند که ممکن است ‏برنامه‌های دیگر حزب "موکول" به بر قراری نظام ‏پادشاهی نباشد اما از دید ما چهارچوب یک نظام ‏پادشاهی مشروطه و دمکرات اجرای آن اهداف را به ‏مراتب آسان‌تر و کم خطر‌تر می‌کند. همچنین است در ‏رابطه با نهادینه کردن یک "لیبرا ل دمکراسی". ‏

پس سوال ایشان که می‌پرسند" اکنون که حزب ‏مزبور ترکیب «لیبرال دموکرات» را نیز بر نام خود ‏افزوده است، چگونه می‌خواهد بین «لیبرال ‏دموکراسی» و «امر خواستاری استقرار پادشاهی» ‏پیوندی الزامی برقرار سازد؟" بلا موضوع و بی‌معنی ‏می‌شود. ‏

همانگونه که عرض شد این پیوند "الزامی" نیست ‏بلکه به اعتقاد ما چهارچوب یک نظام پادشاهی از نوع ‏مشروطه و دمکرات آن بستر مناسب‌تری برای نهادینه ‏شدن و بسط و گسترش اندیشه‌های والای لیبرال ‏دمکراسی است. ما مدعی نیستیم که قالب ‏جمهوری قادر به چنین کاری نیست تنها اعتقاد داریم ‏که قالب پادشاهی به گواهی تاریخ و مکانیزم‌های ‏درونی آن در عمل قالبی بهتر و مناسب‌تر و کم ‏خطر‌تری است. ‏

معلوم نیست ایشان این ادعای ارتباط "الزامی" بودن ‏را از کجا آورده‌اند؟ تنها نگاهی گذرا به نوشته‌ها و ‏مصاحبه‌های زنده یاد دکتر داریوش همایون این ‏واقعییت را به روشنی نشان می‌دهد که برای حزب ‏ما هرگز یک ارتباط "الزامی" برای این مسئله مد نظر ‏نبوده و نیست. ما تنها آنرا بستری مناسب‌تر ‏می‌دانیم و از این روی از آن دفاع می‌کنیم و به آن ‏وفاداریم. بین بستری مناسب‌تر دانستن یك نظام و ‏ارتباطی "الزامی" قائل شدن تفاوت بسیار است. ‏

دانه فلفل سیاه و خال مه رویان سیاه

هر دو جان سوزند اما این کجا و آن کجا؟

و در نهایت آنکه نتیجه‌گیری ایشان در آنجا که ‏می‌فرمایند:" از آنجا که در هیچ یک از موارد فوق ‏ربطی ارگانیک یا ساختاری مابین اهداف و برنامه‌های ‏حزب مزبور با امر استقرار پادشاهی وجود ندارد، ‏می‌توان نتیجه گرفت که عبارت افزوده شده به مادهء ‏چهار اساسنامهء این حزب (منظورشان اصل سوم ‏منشور است) صرفاً به جهت «مصالح سیاسی ‏خاص» بوده و به همین دلیل هم می‌توان براحتی آن ‏عبارت را از این سند حذف کرد، بی آنکه بقیهء مفاد ‏سند مزبور خدشه‌ای بیابند." از پایه و اساس اشتباه ‏است.‏

همانگونه که توضیح داده شد این اشتباه بیشتر به ‏خاطر برداشتهای نادرست خود ایشان است که در ‏این مورد حزب طبیعتا مسئولییتی در برابر آن ‏نمی‌تواند داشته باشد.‏

ایشان سپس ادامه می‌دهند که:"طبیعی هم هست ‏که یک حزب «لیبرال» واقعی می‌تواند هم در ‏سیستم پادشاهی و هم در رژیم جمهوری فعال ‏باشد و برای به دست گرفتن زمام قدرت نیز، در هر دو ‏نوع رژیم، از طریق انتخابات عمل کند و، لذا، پافشاری ‏در «پادشاهی‌خواهی» ربطی به مقاصد و اهداف ‏حزبی‌اش ندارد." باز بی‌مورد می‌نماید ولی این سوال ‏را مطرح می‌کند که حال که چنین است و یک حزب ‏لیبرال و سکولار هم می‌تواند در یک سیستم ‏پادشاهی و هم در یک سیستم جمهوری فعال باشد ‏این اصرار ایشان و دوستانشان بر "جمهوری‌خواهی" ‏و مخالفتشان با "پادشاهی‌خواهی "ما چیست و از ‏کجا سرچشمه می‌گیرد؟

ایشان سپس در بخش "مصالح سیاسی در گزینش ‏نام «مشروطه»" در رابطه با انتخاب نام حزب دست ‏به گمانه‌زنی‌هائی زده‌اند که باز با واقعیت‌های ‏تاریخی همخوانی چندانی ندارد. ممکن است ‏بخشی از واقعیت‌ها را بیان کند اما همه آنرا بیان ‏نمی‌کند و به عمد مسکوت می‌گذارد. از جمله ایشان ‏می‌فرمایند:" برگزیدن نام «مشروطه» و ربط دادن آن ‏با سیستم «پادشاهی» باید دلیلی و ضرورتی وجود ‏می‌داشته " و این ضرورت‌ها را فهرست‌وار چنین ردیف ‏می‌کنند: شرایط روزگار تأسیس این حزب، حوزهء ‏یارگیری، یا عضو‌گیری، برای حزب جدیدی که به ابتکار ‏زنده یاد داریوش همایون، وزیر اطلاعات رژیم قبلی، ‏بوجود می‌آمد، تعلق داشتن به کسانی که انقلاب ‏سال 57 علیه آنها صورت گرفته و «جمهوری» را، ‏بعنوان بدیل «سلطنت»، پیش کشیده و این دومی را ‏منسوخ و منافع آنان را مخدوش ساخته بود. پس، ‏حزب جدید تنها می‌توانست از میان سلطنت‌طلبان ‏عضو‌گیری کند."‏

ایشان این همه را بر می‌شمارند اما بیان نمی‌کنند ‏که چرا حوزه یارگیری حزب در آن زمان تنها محدود به ‏طرفداران نظام پادشاهی می‌شد؟ بیان نمی‌فرمایند ‏که در آن دوران همه گروه‌ها و دسته‌های سیاسی و ‏بخش عظیمی از روشنفکران ایران اصولا در این حال و ‏هواها و مقوله‌ها نبودند و اعتقادی به لیبرالیسم و ‏مشروطه و این حرفها كه هیچ سهل است درك ‏درست و اعتقاد راسخی به دمكراسی هم نداشتند. ‏همه شیفته و مفتون "امام" و "انقلابی" شده بودند ‏که اگر همه آن چیزیهائی را که می‌خواستند به آنها ‏نمی‌داد، حداقل بزرگترین خواسته و آرزوشان که ‏انحلال نظام پادشاهی و برقراری یک نظام جمهوری و ‏گرفتن انتقامی كور از پادشاه فقید بود را به آنها داده ‏بود!‏

زنده یاد دکتر داریوش همایون در کتاب "من و روزگارم" ‏به روشنی توضیح می‌دهند که اصولا در آن دوران جز ‏از میان طرفداران نظام پادشاهی با تمام کمبودها و ‏کاستی‌ها و بدفهمی‌های رایج در میان آنان از میان ‏هیچ گروه و دسته دیگری نمی‌شد حزبی امروزی و ‏مترقی و لیبرال بیرون آورد. که هر چه بود آنها در ‏دوران پهلوی‌ها نظر به ترقی داشتند و نگاهی كم و ‏بیش غیر مكتبی. این چه ربطی به وزیر بودن ایشان ‏در دوران پهلوی دارد؟

اتفاقا ایشان در همانجا توضیح می‌دهند که در ابتدا ‏میزان دشمنی و بدبینی‌ئ تعداد دشمنانشان در ‏میان طرفداران پادشاهی که به غلط ایشان را ‏مسئول وقوع انقلاب می‌دانستند و به خاطر آن نامه ‏كذائی كه ربطی هم به ایشان نداشت سرچشمه ‏انقلابش می‌دانستند و سرزنشش می‌کردند و با ‏ایشان با کینه و دشمنی برخورد می‌کردند كم نبود. ‏حتی بدان اندازه كه اگر آن كینه و نفرت از گروه‌های ‏انقلابی بیشتر نبود کمتر هم نبود! كه اینها همه چیز ‏خود را به خاطر آن انقلاب از دست داده و آن ‏گروه‌های انقلابی هر آنچه را كه می‌خواستند حداقل ‏در آن مقطع بدست آورده بودند.‏

‏ به هر حال برای روشن‌تر شدن این بخش و جلوگیری ‏از اینکه مثنوی هفتاد من کاغذ شود چاره‌ای نیست ‏جز تشویق خوانندگان به رجوع به اسناد و مدارک ‏حزب و نوشته‌ها و مصاحبه‌های زنده یاد دکتر داریوش ‏همایون. که امیدواریم خوانندگان مقاله ایشان با رجوع ‏به مدارک و اسناد حزبی بتوانند خود به جمع‌بندی ‏واقع‌گرایانه‌تر و منصفانه‌تری از آنچه جناب نوری‌علا ‏نوشته‌اند دست یابند.‏ ‏ ‏

و اما آن بخشی از مقاله ایشان که مایه دلنگرانی ما ‏را فراهم کرد بخشی است که ایشان آنرا تحت ‏عنوان" و اما خوانش دیگری از مشروطیت" به رشته ‏تحریر در آورده‌اند. ایشان می‌فرمایند: اما همیشه این ‏امکان وجود دارد که داستان مشروطیت و حکومت ‏برخاسته از آن را به طریق دیگری هم خواند:‏

‏«انقلاب مشروطه علیه سلطنت سُنتی و تاریخی ‏صورت گرفت اما چندان قوت نداشت که آن را کلاً ‏ملغی کند، پس تصمیم گرفته شد که قدرت سلطنت ‏را به یک قانون اساسی سکولار ـ دموکرات "مشروط" ‏نمایند. یعنی، پادشاهی جزئی از مشروطیت نبود و ‏تنها عدم توان کافی برای الغای آن موجب باقی ‏ماندن این سمت در تشکل جدید سیاسی کشور ‏شد!»‏

در اینکه ممكن است خوانشهای مختلف و ‏برداشتهای گوناگونی از وقایع تاریخی کرد سخنی ‏است درست و بحثی در آن نیست چرا که پدیده‌های ‏اجتماعی و وقایع مهم تاریخی اصولا جنبه‌های ‏مختلفی دارند و از همین روی هم می‌شود آنها را از ‏زوایای گوناگون دید و مورد بررسی قرار داد. ‏

اما این بازخوانی‌ها و بررسی‌ها و دیدن وقایع از ‏زاویه‌های گوناگون عموما در محافل علمی و بی‌طرف ‏بر اساس مدارک و شواهد و نوشته‌های تاریخی و ‏امثال اینهاست نه بی‌دلیل و مدرک و از سر هوا و ‏هوس و مقاصد سیاسی و "استراتژیک" احزاب و ‏فعالان سیاسی!‏

به طور مثال معلوم نیست اینکه ایشان ‏می‌فرمایند:"انقلاب مشروطه علیه سلطنت سنتی و ‏تاریخی صورت گرفت اما چندان قوت نداشت که آن را ‏کلاً ملغی کند،" بر اساس چه مدرک و دلیلی است؟ ‏در کجا رهبران انقلاب مشروطه می‌خواسته‌اند ‏سلطنت را کلا "ملغی" کنند اما زورشان نمی‌رسیده ‏است؟ کدامشان چنین هدفی داشته‌اند؟ در کجا ‏مردم کوچه و بازار و یا روحانییون آن عصر و یا ‏روشنفکران آن دوران و یا مجاهدینی چون ستارخان و ‏باقرخان و دیگر سردمداران مشروطه چنین چیزی ‏می‌خواسته‌اند؟ بر اساس كدام مدرک؟ بر اساس ‏كدام نوشته و كدام دست خطی از سران انقلاب ‏مشروطه می‌شود چنین برداشتی را ارائه داد؟

قابل درک است که ایشان بخواهند انقلاب مشروطه ‏را که با هدف برقراری "حکومت قانون" و محدود کردن ‏قدرت شخصی پادشاهان سنتی قاجار رخ داده بود را ‏به بر اندازی كل نظام پادشاهی و لابد ‏جمهوری‌خواهی وصل کنند و استفاده سیاسی ببرند ‏و برای جمهوری‌خواهی خود و یارانشان ‏پیشینه‌ای تاریخی‌تر و ریشه‌ای عمیق‌تر از آنچه واقعا ‏داشته و دارد بسازند. ولی استفاده و تفسیر به رای ‏وقایع تاریخی و رواج بدفهمی و تفسیرهای بی‌پایه و ‏اساس به خاطر مقاصد سیاسی جز فاجعه چیز ‏دیگری به ارمغان نخواهد آورد!‏

شوربختانه این همان اشتباهی است که روشنفکران ‏در دوره مشروطه کردند و با پیوند قانون اساسی و ‏مشروطه‌خواهی به اصول اسلام و شرع انور و به ‏فرموده دکتر آجودانی در کتاب بی‌نظیر‌شان " ‏مشروطه ایرانی" "این همان است " های بی‌‌دلیل و ‏مدرک و کذائی هم خود را به بیراهه بردند و هم ‏بدفهمی‌هائی در جامعه ایران بوجود آوردند و رواج ‏دادند که ثمرات ویرانگرش را هنوز که هنوز است در ‏همه جا می‌توان دید.‏

در انقلاب اسلامی هم باز روشنفکران همین روش را ‏برگزیدند و به جای تجزیه و تحلیل درست از ‏اندیشه‌های واقعی روحانییون و شخص خمینی به ‏‏"این همان است" های کذائی و ساده‌سازی‌های ‏آنچنانی اکتفا کردند. صرفا به خاطر مقاصد سیاسی ‏فاجعه‌ای را به بار آوردند که هنوز هم که هنوز است ‏پس از سی و پنج سال به پایان نرسیده است!‏

امید می‌رفت که با گذشت این همه سال ‏روشنفکرانی چون جناب دكتر نوری‌علا حداقل از این ‏روشها دوری گزیده و از تجربه تلخ تاریخ ایران پندها ‏آموخته باشند. امید می‌رفت که تجربه تلخ این سالها ‏به ایشان آموخته باشد كه بازی با وقایع تاریخی و ‏شبیهه سازی‌های بی‌دلیل و مدرک و از سر مصالح و ‏اهداف سیاسی جز ویرانی و فاجعه چیز دیری به ‏ارمغان نخواهد آورد. ولی افسوس كه از قرار معلوم ‏چنین نشده است و این سُنت منحوسه مانده از ‏دوران مشروطه همچنان باقیست.‏

باشد که روشنفکران ایران حب و بغض‌های سیاسی ‏را کنار گذاشته و تنها با بیان واقعییت، همانگونه که ‏بوده، و نه آنگونه که می‌خواهند بوده باشد، هم به ‏رشد و توسعه جامعه کمک کنند و هم جلو ‏بدفهمی‌های فاجعه بار تاریخی را بگیرند.‏

در پایان امیدواریم كه جناب دكتر نوری‌علا از این پس ‏به جای زیر سوال بردن مشروطه‌خواهی و حمایت از ‏نظام پادشاهی حزب مشروطه ایران ( لیبرال دمكرات) ‏و بسط و گسترش خوانش‌های نادرست از وقایع ‏تاریخی كه جز به ایجاد تنش‌های بیهوده و فرساینده ‏بین مبارزان راه رهائی ایران نمی‌انجامد انرژی و وقت ‏گران بهای خود را صرف مبارزه با نظام ایران بر باد ده ‏جمهوری اسلامی كنند. همانگونه كه تا به حال ‏كرده‌اند.‏

با عرض ارادت خدمت دوست و همرزم گرامی جناب ‏آقای دكتر اسماعیل نوری‌علا و آرزوی تندرستی و ‏تلاش هر چه بیشتر ایشان برای رهائی سرزمینمان ‏ایران

شایان آریا ‏

عضو شورای مرکزی حزب مشروطه ایران (لیبرال دمکرات)

***

دربارهء مقالهء دکتر نوری علا پيرامون مشروطيت و حزب مشروطه

مهدی مفخمی

بيش از يک سالی می شود که من موقعيتی دوگانه يافته ام، از يکسو از قديم عضو حزب مشروطهء ايران و هواخواه پادشاهی پارلمانی بوده ام و، از سوی ديگر، از آغاز سال 1392 عضو کميتهء تدارکات نخستين کنگرهء سکولار دموکرات های ايران و سپس عضو هيئت مشاوران شورای دبيران «جنبش سکولار دموکراسی» و عاقبت دبير دفتر مطالعات سياسی اين «جنبش» بوده و هستم. در نتيجه، مقالهء آقای دکتر اسماعيل نوری علا، سخنگو و هماهنگ کنندهء اين «جنبش»، می تواند براحتی مرا بر سر دو راهی خاصی قرار دهد که من آن را نالازم، مضر و البته قابل حل می دانم و اين يادداشت را هم در همين راستای اخير می نويسم.

روز پس از انتشار آن مقاله، در جلسهء دو هفته گی شورای دبيران جنبش سکولار دموکراسی ایران، هنگامی که نوبت بمن رسید و موضوع جمعه گردی های هفته گذشتهء آقای نوری علا را مطرح کردم، ايشان بلافاصله گفتند که «می دانستم مورد اعتراض قرار خواهم گرفت». پر واضح هم بود که باید می دانستند در مجمعی که بر اساس «پیمان نامهء عصر نو» (که نويسنده اش خود ايشان بودند) برقرار گردیده، و در اولین کنگرهء آن پیام شاهزاده رضا پهلوی در شادباش و پشتیبانی از آن با احترام (بوسيلهء خود آقای نوری علا) قرائت شده، و ایشان به عنوان سخنگوی قابل احترام و آگاه آن انجام وظیفه می کنند، مقالهء اخیرشان می تواند باعث سوء تفاهم هائی چند شود و کار نزديک کردن سازمان های سياسی انحلال طلب را (که هدف اصلی تشکلات سياسی اخير است) به تأخير اندازد.

باری، منظور من از طرح مسئله آن بود که، از نظر من، اين مقاله در مواردی دور از انصاف و یک جانبه نوشته شده بود که البته، با توجه به موقعیت ايشان در جمع، و باز بر اساس پیمان نامهء عصر نو، که همگی امضا کنندگان اش ملزم به رعایت آن هستند، نباید چنین می بود.

در آن جمع دوستانه و بدور از هرگونه شائبه مان، دوستان حاضر نیز کم و بیش طرف ایشان را نگرفتند. خانم پرتو نوری علا، خواهر گرامی ايشان که بعنوان مشاور شورای دبيران جنبش در جمع حضور داشتند، بخصوص در پیامی نوشتاری، به یک جانبه بودن آن مقاله اذعان داشتند. و عاقبت الامر هم خود ایشان، با فرزانگی و در منتهای سلامت نفس، گفتند که «قصد من جلوگيری از انحصاری کردن مشروطيت به حزب مشروطه و پادشاهی خواهی بوده، چرا که مشروطيت به جمهوری خواهان نيز تعلق دارد. اما اين مقاله بهر حال تیری است از کمان رها شده و اگر بشود در توضيح دلايل نگارش آن کاری کرد خواهم کرد».

حتی ديدم که ايشان تلویحاً می گويند که از حمله های پی در پی و بی پروای برخی از هواداران حزب مشروطه در نشریهء اینترنتی اين حزب به ستوه آمده اند. ايشان همچنين، برای نشان دادن دوستی خود با مقامات بالای حزب، توضيح دادند که دربارهء اينگونه حملات شکوائیه ای هم به آقای شاهین فاطمی، مشاور عالی حزب، ارسال کرده اند. آقای نوری علا پاسخ دکتر فاطمی را نیز برای من در همان جلسه فرستادند که حاکی از علاقه و توجه فراوان ايشان به دکتر نوری علا بود.

به هر حال، نتيجه گيری من اين بود که در اين مسئله خلق و خوی طبرستانی ايشان غالب آمده و نوک خامه شان را زهر آگین کرده بوده است و يقين دارم که هيچگونه نقار و شقاقی در ميان نيست. ارتباط دوستانهء ايشان با حزب مشروطه امروزی نيست. بقول خودشان، بيش از 50 سال بين ايشان و زنده ياد داريوش همايون دوستی و مودت برقرار بوده و حتی در آخرين کنگرهء حزب مشروطه در سانفرانسيسکو نيز ايشان يکی از پيام دهندگان به مجمع عمومی حزب بودند و در آن پيام از همدلی ها و نزديکی های جريانات سکولار دموکرات (که شامل ليبرال دموکرات ها و سوسيال دموکرات ها می شود) سخن گفتند.

خوشبختانه امروز هم دو مقاله به قلم دو تن از سران صاحب نظر و آگاه حزب مشروطه، آقایان شایان آریا و بهمن زاهدی، بدستم رسید که در آن با بردباری و احترامی در خور، به مقالهء ایشان پاسخ گفته بودند.

در اين ميان، آنچه که مرا به واقع امیدوار کرده طرح پیشنهاد برقراری دیالوگ و تبادل نظر بیشتر بین حزب مشروطه و آقای نوری علا و، بالمآل، جنبش سکولار دموکراسی ایران است که امیدوارم با سعهء صدری که در هر دو طرف وجود دارد اين مهم هر چه زودتر به وقوع بپیوندد.

اما شاید لازم باشد تا نکات چندی را که در آن جلسه خدمت آقای نوری علا عرضه داشتم فهرست وار در این یادداشت بیاورم:

1. حزب مشروطهء ایران به خوبی آگاه است که نام  "مشروطه"، لاقل از نظر اعضای حزب و بخصوص شادروان داریوش همایون، به هیچ روی مترادف با "پادشاهی" نیست.

2. اساسنامه و خط مشی حزب به گونه ای تدوین شده که در هر "شکل" مربوط به نظام حکومتی کارائی کامل داشته باشد و اشاره به طرفداری از پادشاهی مشروطه، در منشور حزب، نه تنها نافی استقرار حکومتی دموکرات در ایران آینده نیست که، باز از نظر ما، حتی می تواند به غنای دموکراسی حاکم بیفزاید؛ لیکن به هر حال ما تابع نظر و انتخاب ملت ایران در مورد تعیین شکل حکومت خواهیم بود.

3.      قبول می کنیم که بانیان حزب در ابتدای امر کلاً از طرفداران پادشاهی بوده اند.

4. قبول داریم که انقلاب مشروطه برای محدود کردن سلطنت خودکامه، سنتی و تاریخی قاجار صورت گرفت؛ لیکن اراده ای برای القای آن نداشت و دلیل اش هم آنکه، پس از حتی به توپ بستن مجلس توسط محمد علیشاه و فتح تهران توسط آزادی خواهان، سلطنت در همان خانواده و تا مدت ها به پادشاهی احمد شاه ادامه یافت.

5. وجود و تداوم پادشاهی از سر ناچاری نبود. پادشاهی در کشورهای آزاد و دموکراتیک اروپا ، که در دوران های پیشتربه روالی استبدادی کشور ها را اداره می کردند، پس از دموکراتیزه شدن حکومت همچنان ادامه یافت.

6. با در نظر گرفتن این واقعیات ،البته که پادشاهی را در کلیت اش نمی توان و نباید لزوماً «شغلی زائد و مزاحم» تلقی کرد؛ آنچنان که آقای نوری علا مطرح ساخته اند.

نظر خوانندگان

محل ارسال نظر در مورد اين مطلب:

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.

بازگشت به خانه