سام قندچی: مقايسهء جبههء ملی و حزب سکولار دموکرات ایرانیان

تأسيس: 14 مرداد 1392 ـ در نخستين کنگرهء سکولار های ايران -همزمان با 107 مين سالگرد مشروطه

7 مهر ماه 1396 ـ 29 سپتامبر 2017

مقايسهء جبههء ملی و حزب سکولار دموکرات ایرانیان

شاید بهترین توصیف جبههء ملی در گفته شادروان دکتر خسرو شاکری زند نهفته باشد که «جبهه» را معادل «جنبش حقوق مدنی مارتین لوتر کینگ» در آمریکا می دانست.

مارتین لوترکینگ اساساً با قانون اساسی آمریکا مسأله ای نداشت و فقط می خواست تبعیض علیه سیاهان در آن قانون از بین برود. جبهه ملی نیز اساساً با خود قانون اساسی دوران شاه، که ارثیهء مشروطیت بود، مسأله ای نداشت و فقط، از يکسو، با اقدامات فراقانونی رژیم شاه مخالف بود و می خواست که "شاه سلطنت کند و نه حکومت" و، از سوی ديگر، خواستار شراکت در قدرت مستقر بود و، همانطور که چند روز پیش هم بحث شد، به دنبال سرنگونی رژیم شاه نبود(1).

اين واقعيت که در زمان شاه (غیر از دو برههء کوتاه در سال های 1330 تا 1332 و نیز سال های 1339 تا 1342) امکان چنین شرکتی در قدرت برای جبهه فراهم نشد، و در رژیم کنونی نیز فقط در همان دو سال اول انقلاب، امکان شرکت در قدرت فراهم آمد، هيچ يک نافی اين واقعيت نيست که هدف استراتژيک جبهه همواره «شرکت در قدرت» بوده است و نه کسب قدرت.

اين نکته نيز درست است که جبههء ملی در ایران در 38 سال گذشته همواره وجود داشته و پلاتفرم اش هم، شبیه دوران شاه، خواستاری اجرای قانون بوده است؛ اما روشن اسیت که از يکسو جبههء ملی در رژیم اسلامی از همان اول بايد می دانست که چنین حرفی نمی تواند خواسته جریانی مدرن باشد و، از سوی ديگر، رژیم جدید و شخص آیت الله خمینی نيز، از همان اول، وقتی جبههء ملی با لایحهء قصاص مخالفت کرد، همراه با توهین به مصدق، جبهه را مرتد خواند.

به عبارت ديگر، واقعیت آن است که، در شرايط کنونی، مشکل «خواستاران اجرای بلاتنازل قانون» با «قانون اساسی شريعتمدار» کنونی ایران فقط مسأله «رفع تبعیض» نیست و کل اين قانون مسأله ساز است. چرا که حتی اگر اين دولت بصورت فراقانونی عمل نکند و به خود قانون (مثلاً در مورد زناکار یا همجنسگرا یا مرتد،) عمل کند نيز آشکارا همهء حقوق بشر در دنیای مدرن را زیر پا گذاشته است.

لذا، امروزه، در برابر رژیمی با يک چنین قانون اساسی قرون وسطایی، پلاتفرمی که هدف اصلی اش «قانون مدار کردن رژیم» باشد (حتی با شمول بر نافرمانی مدنی) کارائی ندارد، چه رسد به اينکه بتواند به انحلال یا سرنگونی رژیم اسلامی برسد.

البته همهء این موضوعات را سال هاست بحث کرده ایم و حقوقدانان برجسته ای مانند دکتر هدایت الله متین دفتری(2)، از همان اول انقلاب، به جزئیات موارد نقض حقوق بشر در قوانین جمهوری اسلامی پرداخته است. اما قصد مقالهء حاضر توجه دادن به اين نکتهء اساسی است که تشکیلاتی نظیر جبههء ملی در همان دوران شاه نیز بیشتر «تشکیلاتی مدنی» بود تا «سیاسی» و برای شرايط امروز کشور ساخته نشده بود؛ حال آنکه شرايط امروز پلاتفرم های نوين و روزآمدی را مطالبه می کنند.

بعنوان يک نمونه و برای مقايسه، می توان به «حزب سکولار دموکرات ایرانیان» اشاره کرد که اساساً در پی منحل ساختن کامل رژيم اسلامی و تدوین پلاتفرمی(3) برای رسیدن به يک جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار(4) است، و در پی آن هم نوشتن پیش نویس قانون اساسی نوینی را پيش رو دارد که در نفی کامل قانون اساسی حکومت مذهبی و قرون وسطایی کنونی خواهد بود. و، مهمتر از آن، اینکه هدف حزب کسب قدرت است، و نه شراکت در قدرت موجود.

مقايسهء این دو نهاد نشان می دهد که هدف استراتژیک جبهه ملی شرکت در قدرت است، در حالیکه هدف استراتژیک جریانی نظیر حزب سکولار دموکرات ایرانیان چنین نیست، هرچند که ممکن است، در بستگی به شرایط جامعه، در قدرت شرکت هم بکند. و نتیجه ای که اين «مقايسه» به دست می دهد آن است که واقعاً جبهه ملی و حزب سکولار دموکرات ایرانیان نمی توانند رقيب يکديگر باشند و در ائتلاف های آینده هم براحتی می توانند نقش مکمل يکديگر را بازی کنند. متأسفانه، درک نادرست همين نکتهء اخير است که فضا را برای ايجاد اينگونه همکاری ها غبارآلود ساخته است.

در اينجا به يکی از موارد مهم برداشت نادرست برخی از دوستان جبههء ملی از وجود و کارکرد احزابی نظير «حزب سکولار دموکرات ايرانيان» برمی خوريم، برداشت نادرستی که ناشی از ميراث شصت ساله ای است که اين دوستان در ذهن خود حامل و پاسدار آنند.

در 38 سال گذشته، و بخصوص در خارج کشور، صحنهء سیاسی به گونه ای چيده شده است که گویی هنوز رژیم سابق همچنان در خارج، و بویژه در آمریکا، ادامه دارد و طبعاً به این تصور از سوی علاقمندان به احیا سلطنت دامن هم زده شده است. در چنين فضائی از جانب خواستاران سلطنت پنداشته می شده که، نظیر دوران پیش از انقلاب، توافق و همکاری با جبهه ملی لازم است و حتی فکر می شده که اگر مسألهء مصدق و 28 مرداد را حل کنند به وحدت می رسند. از سوی دیگر هم، از سوی برخی رهبران جبهه ملی به این برداشت نادرست دامن زده می شده که گویی هدف کوشندگان غير جبهه ای جنبش، رسیدن به توافق با سلطنت طلبان است.

اما واقعیت این است که هر دو سو، فرسنگ ها از واقعیت کنونی ایران فاصله دارند و گویی در دنیای 60 سال پیش سیر می کنند. امروزه اگرچه اهمیت بحث های تاریخی و دانستن حقایق امری بسیار ضروری است اما واقعیت این است که بیشتر اينگونه بحث ها ربطی به جنبش سیاسی کنونی برای تغییر رژیم ندارد و نمی توان فردای جنبش را بر اساس اينگونه توهمات برپا داشت.

اتفاقاً اختلافات کنونی در داخل جبههء ملی هم، چه در داخل و چه در خارح، از همين توهمات سرچشمه می گيرند. در اين رابطه شاید علاقهأ کوشندگان جنبش به برخی دوستان جبههء ملی نظیر مهندس کورش زعیم، که به جبهه ملی تعلق دارد و اکنون هم در زندان به سر می برد، باعث پيدايش این سوء تفاهمات شده است، چرا که دیدگاه های مهندس زعیم چندان شباهتی به دیدگاه های سنتی جبهه ملی ندارد و بیشتر به دیدگاه های حزب سکولار دموکرات ایرانیان شبیه است تا به جبهه ملی. دستکم برداشت این قلم چنین است، و فکر می کنم اگر این موضوع روشن شود، کمتر شاهد مشاجرات بیهوده ای خواهیم بود که برخی فکر کنند توطئه ای در کار است تا نظراتی به جبههء ملی تحمیل شود.

باری، کنگره پنجم جنبش سکولار دموکراسی ایران در کمتر از دو ماه دیگر برگزار می شود(5) و اين کنگره اکنون، بيش از هميشه، بیشتر به زمينه سازی برای ايجاد ائتلافی از شخصیت ها، سازمان ها و احزاب سکولار دموکرات شبیه شده است که جبهه ملی نیز می تواند یکی از آنها باشد. جبههء ملی، با داشتن تشکيلاتی، بقول شادوران دکتر خسرو شاکری زند، نظیر جنبش مدنی مارتین لوتر کینگ در آمریکا، و رهبران برجسته ای نظیر دکتر محمد مصدق همواره می تواند بهترين بستر برای ائتلاف های روزآمد سياسی باشد، و واقعاً کسی نمی تواند به این راحتی دیدگاه جبهه را تحریف کند.

به همهء اين دلايل، از نظر صاحب اين قلم، دلیلی برای نگرانی و درگیری های بیهوده وجود ندارد.

کوچ ایرانیان103/ دکتر هدایت متین دفتری- علی لیمونادی

5. کنگره پنجم جنبش سکولار دموکراسی ایران در کلن آلمان در 28 و 29 ماه اکتبر 2017
http://isdmovement.com/Congress.htm