تکامل اجتماعی راه خودش را می رود. الان محیط زیست دغدغهء همه شده است. شاید هر دو هفته در ایران یک همایش در مورد محیط زیست تشکیل می شود. حتی مخربان محیط زیست هم در این همایش ها و نمایشگاه ها شرکت جدی دارند و ژست محیط زیستی می گیرند. شاید این گردهمایی ها خیلی نتواند کارآیی داشته باشد، ولی حداقل آن این است که فرهنگ سازی می شود و در آینده حجم مطالبات اجتماعی را بالا می برد. الان مشکلات کلان محیط زیست مانند خشک شدن دریاچه ارومیه و زاینده رود، ریزگردها و آلودگی به حدی عمومی شده که مسئولین چاره ای ندارند در مورد آنها فکر کنند..

تا کنون نظر غالب آن بوده که توتالیتاریسم صرفاً یک پدیدهء غربی است که پس از جنگ اول جهانی در اروپا در شکل‌های عمدتاً سه‌گانهء فاشیسم، بلشویسم و نازیسم واقعیت تاریخی پیدا کرده، سپس با مرگ استالین، یا حداکثر با فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی، دوران توتالیتاریسم به سر آمده است. در این راستا، چین پس از مائو را رژیم پساتوتالیتاریسم می‌توان نامید. در این نوشته، من نظریه غالب را به چالش می‌کشم، با این استدلال که هیچ دلیلی وجود ندارد که توتالیتاریسم منحصر به فرهنگ اروپایی، یا به تعبیر دیگر «بی‌فرهنگی»ی اروپایی، باشد. هر کجا شبیه همان شرایطی که موجد توتالیتاریسم در اروپا شده‌اند وجود پیدا کنند، طبعاً توتالیتاریسم هم به وجود می‌آید.

چه زيباست وقتی که می‌بينيم بسياری از چپ و راست  و حتی همکاران سابق جنایتکار بزرگ حمهوری اسلامی خود را به مصدق و مصدق را به خود متعلق می‌دادند و چه دلخراش است وقتی مشاهده می‌شود که عده‌ای پی نام خيزان به طور نامشروع از نام مصدق سوء استفاده می‌کنند. اما قابل توجه است که بدانيم اخلاق سياسی و دکترين مصدق برای بسياری از کوشندگان راه مصدق به اندازه کافی روشن نيست.

سی و پنج سال از انقلاب اسلامی می‌گذرد و گرچه دست اندرکاران و تحلیل‌گران پرشماری بدان پرداخته‌اند، اما هنوز کسی توضیح قانع کننده‌ای برای این پدیدۀ شگرف نیافته است! در فروردین پنجاه و هفت رِژیم شاه هنوز از چنان ثباتی برخوردار بود که هیچکس سقوط آن را در‌‌ همان سال پیش ‌بینی نمی‌کرد. حوادث این سال و قدرت ‌یابی غیرمنتظرۀ نیروهای مذهبی چنان چرخشی بود که تمامی تئوری‌ها و نظریه‌های گروه های مخالف شاه را درهم نوردید... آیا امروز، پس از سی و پنج سال، ممکن است به کمک دانش نوین و سرانگشت اندیشه، انقلابی را توضیح داد که به‌صورت رؤیایی شیرین آغاز شد، اما بزودی به کابوسی بلند بدل گشت؟