عدم توافق جمهوری اسلامی با جامعهء بین المللی در رابطه با برنامه های هسته ای اش، و یا بروز بحران های عمیق اقتصادی در کشور، و يا تداوم اقدامات باندهای حکومتی علیه یکدیگر، تنها تهدید هایی محسوب نمی شوند که موجودیت این حکومت مذهبی را بمخاطره انداخته اند. روند رو به رشد تغییرات دِمُوگرافيک در ايران واجد آن خطرات بالقوهء جدّی تری است که علیه موجودیت بنیادهای مذهبی و ایدئولوژیک حکومت اسلامی پديدار گشته اند.

در جريان به درازا کشيدن عمر ديکتاتوری ها... باور آنهايی که می خواهند ديکتاتوری را به پايين بکشند نيز، به سهم خود، دستخوش تزلزل و ترديد می شود؛ شايد نه در ظاهر و گفتمان، اما در واقع و عملکرد. اين گونه به نظر می رسد که اين اتفاق برای بخش قابل توجهی از آن چه به عنوان اپوزيسيون ايرانی ناميده می شود روی داده است. باور اين اپوزيسيون در اين که قادر باشد رژيم جمهوری اسلامی را پايين کشيده و خود جايگزين آن شود به مرور زمان دستخوش نوعی فرسودگی شده و آن را بيشتر به يک «اپوزيسيون اخلاقی» تبديل ساخته است تا يک «اپوزيسيون سياسی». اين استحاله البته خيلی هم اتفاقی نيست.

مشکل اصلی این است که چگونه دین می تواند نقش عوض کند و از "بلا" به نیکویی تغییر ماهیت دهد؟ پژوهش های علمی و تجربۀ اروپاییان نشان داده است که، درست به سبب تأثیر ریشه‌ای دین در شکل ‌گیری قوۀ تشخیص فرد و جامعه، چنین تغییری در گروی دگرگونی بنیادین ادیان قرون وسطایی و حرکت در جهت "خلاف آمدِ عادت" [بقول حافظ] است. چون از این دیدگاه به جوامع عقب مانده بنگریم آنها را در سده های گذشته همچنان، زیر سلطۀ ادیان قرون وسطایی، در فقر معنوی می‌یابیم. بویژه "جهان اسلام" حتی پس از برخورد با مظاهر مدنیت جدید نیز، بجای کوشش برای جبران عقب ماندگی، همچنان خواب "عظمتی" را می بیند که روزگاری به ضرب شمشیر بدست آورده بود!